كجا هست و كجا نیست

«توطئه» در ادبیات سیاسی امروز از واژ گان دوست داشتنی سیاستمداران است. چه پوزیسیون و چه اپوزیسیون به كرات از آن بهره می برند. توهم توطئه اما واژه جذاب تری است و مخصوصاً مورد توجه …

«توطئه» در ادبیات سیاسی امروز از واژ گان دوست داشتنی سیاستمداران است. چه پوزیسیون و چه اپوزیسیون به كرات از آن بهره می برند. توهم توطئه اما واژه جذاب تری است و مخصوصاً مورد توجه هر دو طیف «توهم توطئه دشمن»، «توهم توطئه بازنشستگی اساتید»، «توهم توطئه در باخت تیم ملی» و نظایر آن. اما به راستی توطئه وجود دارد؟ یا همه آن اموری كه توطئه خوانده می شود توهم است؟ منطقاً شقوق زیر را داریم:

۱- توطئه وجود دارد ولی توهم آن وجود ندارد.

۲- هم توطئه وجود دارد هم توهم آن.

۳- نه توطئه وجود دارد نه توهم آن.

۴- توطئه وجود ندارد ولی توهم آن وجود دارد.

از چهار شق بالا شق سوم مردود است لااقل در عالم سیاست. شق اول كه هر امری توطئه است چندان مورد قبول اهل نظر نیست و حامیان این نظریه تكلیفشان از پیش معلوم است. حامیان شق چهارم باید توضیح دهند كه چرا همه مردم صادقانه رفتار می كنند، چرا آدم ها اصلاً توطئه نمی كنند و همه چیز با سلام و صلوات حل و فصل می شود و اصلاً چگونه جهان به این شكل اصلاح شده است. اما حامیان شق دوم كه به نظر می رسد شق معقولی است باید نظریه ای ارائه دهند كه مشخص سازد یك رویداد كجا توطئه و كجا توهم است. حتماً در فلسفه شنیده اید كه تصور یك چیز امكان منطقی آن را موجه می سازد اما قائلین به این نظریه استدلال كرده اند هر تصوری دلالت بر امكان وقوع آن نیست. آنها راهكاری را مشخص كرده اند كه نشان می دهد كجا با «توهم امكان» روبه روییم و كجا با «امكان منطقی». بنا براین اگر قائلین به نظریه توهم توطئه در این زمینه نظریه ای دارند بیان كنند تا بدانیم كجا یك امری توطئه است و كجا نیست.

احمدرضا همتی مقدم