چه کسی نماینده ایران در اسکار می شود

به دنبال مجسمه طلایی

هرسال در این ماه است که مسئولان سینمایی کشورهای مختلف به فکر فیلمی مناسب از کشورشان برای معرفی به اسکار هستند و امسال نیز ایران قرار است فیلمی را برای اسکار معرفی کند و به نظر می‌رسد معرفی یک فیلم از ایران با توجه به تحریمی که سال گذشته صورت گرفت، حتمی است. اگر نگاهی به کشورهای دیگر نیز بیندازیم تاکنون بیش از ۱۰ کشور فیلم‌های خود را به اسکار معرفی کرده‌اند. با توجه به اینکه آخرین فرصت برای معرفی یک فیلم خارجی به اسکار، پایان ماه سپتامبر (۸ مهرماه) تعیین شده است، مسئولان یک ماه فرصت دارند تا یک فیلم به بخش «بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان» اسکار معرفی کنند. خوشبختانه سینمای ایران با اسکار بیگانه نیست و در این سال‌ها هر چند با فواصل چند ساله، بار‌ها فیلم‌هایی به اسکار ارسال شده است. اگر بخواهیم نگاهی گذرا به تاریخ سینمای ایران در اسکار داشته باشیم، نمی‌توان این ادعا را داشت که سینمای ایران فعال بوده اما در این سی سال ایران توانست دو بار در سطح بالا در اسکار مطرح شود. از مهر ماه سال گذشته تاکنون نزدیک به ۶۰ فیلم سینمایی در کشور اکران شده که قرار است، از لیستی که توسط شورای نظارت تهیه می‌شود، هیات انتخاب بهترین فیلم را برای حضور در اسکار ۲۰۱۴ انتخاب کنند.

● فیلم‌های ایرانی در اسکار

اولین فیلم ایرانی سال ۱۹۷۷ به این آکادمی فرستاده شد. در آن سال‌ها مسئولان وقت سینمایی «دایره مینا» به کارگردانی داریوش مهرجویی را راهی اسکار کردند. سال بعد نیز (اوایل سال‌های پیروزی انقلاب) مستند «باد صبا» به کارگردانی یک مستند ساز فرانسوی به اسکار معرفی شد. بعد از این دو فیلم ایران نزدیک به ۱۶ سال نماینده‌ای را به اسکار معرفی نکرد تا اینکه سال ۱۳۷۳ فیلم «زیر درختان زیتون» به کارگردانی عباس کیارستمی به جایزه جهانی اسکار معرفی شد که البته نتوانست موفقیتی کسب کند. در سال‌های بعد فیلم‌هایی چون «بادکنک سفید»، «بچه‌های آسمان»، «رنگ خدا»، «زمانی برای مستی اسب‌ها»، «باران»، «من ترانه ۱۵سال دارم»، «نفس عمیق»، «لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند»، «خیلی دور خیلی نزدیک»، «کافه ترانزیت»، «میم مثل مادر»، «آواز گنجشک‌ها»، «درباره الی» و «بدرود بغداد» به‌عنوان نماینده ایران انتخاب شدند و از این میان تنها مجید مجیدی با «بچه‌های آسمان» در سال ۱۳۷۷ شانس حضور در مراسم اسکار را پیدا کرد و به عنوان یکی از پنج نامزد نهایی بهترین فیلم خارجی معرفی شد.

● موفق‌ترین‌ها در اسکار

سینمای ایران برای اولین بار با فیلم «بچه‌های آسمان» توانست جزو پنج کاندیدای نهایی دریافت اسکار قرار گیرد و مجید مجیدی کارگردان فیلم برای شرکت در مراسم شب اسکار به هالیوود دعوت شد. بعد ازآن (تقریبا ۱۵ سال بعد) برای دومین بار فیلم «جدائی نادراز سیمین» ساخته اصغر فرهادی در سال ۲۰۱۲ کاندیدا و سرانجام موفق به دریافت این جایزه شد. در هشتاد و چهارمین مراسم اسکار نیز اصغر فرهادی، اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان را برای فیلم «جدایی نادر از سیمین» دریافت کرد.

● جایزه‌ای به نام اسکار

جایزه آکادمی که به‌طور غیررسمی اسکار می‌نامند؛ جایزه‌ای است که هر سال توسط آکادمی علوم و هنرهای تصاویر متحرک به بهترین آثار صنعت سینما اهدا می‌شود. این مراسم یکی از شاخص‌ترین مراسم‌ اهدای جوایز در جهان است، این جایزه یکی از نه جایزه از جایزه‌های آکادمی است و در بخش رسانه، قدیمی‌ترین مراسم اهدای جوایز به شمار می‌رود و جوایزی نظیر جایزه گرمی (برای موسیقی)، جایزه امی (برای تلویزیون) و جایزه تونی (برای تئا‌تر) پس از آن شکل گرفتند.

● معرفی اعضای هیات انتخاب بعد از اعلام لیست فیلم‌ها

«حسن نجاریان» قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی درباره روند بررسی فیلم‌ها برای معرفی به اسکار به تهران امروز می‌گوید: «در حال حاضر مشغول رایزنی با افراد هستیم تا هیات انتخاب فیلم برای شرکت در اسکار را تشکیل دهیم و به‌طور حتم بعد از اعلام اسامی فیلم‌ها از سوی شورای نظارت، اعضای هیات انتخاب را هم معرفی خواهیم کرد». وی می‌افزاید: «تمام فیلم‌هایی که از نهم مهر ماه سال گذشته تا هشتم مهر ماه سال‌جاری در سینما‌ها اکران می‌شوند را بازبینی و سپس لیست اسامی فیلم‌ها توسط شورای نظارت و ارزشیابی سینمایی به اعضای هیات انتخاب فیلم ارائه می‌شود. در مرحله اول هیات انتخاب ۱۰ فیلم را انتخاب کرد و سپس از بین این ۱۰ اثر سینمایی چهار فیلم به مرحله دوم انتخاب می‌رسند و در ‌‌نهایت یک فیلم را برای شرکت در اسکار معرفی می‌کنیم».وی همچنین تاکید می‌کند اگر فیلمی در سطح فیلم‌هایی چون «بچه‌های آسمان» و «جدایی نادر از سیمین» نداشته باشیم، باز هم یکی از فیلم‌های ایرانی در اسکار حضور می‌یابد و اعلام موجودیت می‌کند. قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی با اشاره به اینکه نام سینمای ایران طی ۳۰ سال گذشته تنها ۲ بار در بخش فیلم‌های غیرانگلیسی زبان فستیوال اسکار مطرح شده و این نشان می‌دهد که به‌طور تقریبی سینمای ایران هر ۱۵ سال یک بار فیلمی بی‌رقیب در سطح اسکار می‌سازد».

● «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» در اسکار

به‌زعم بسیاری از منتقدان سینمایی موضوع یک اثر سینمایی برای انتخاب و ارسال آن به اسکار مهم است، برخی معتقدند که فیلم سینمایی «هیس! دختر‌ها فریاد نمی‌زنند» قابلیت‌هایی برای معرفی به اسکار دارد و می‌تواند مخاطب را در هر جای دنیا با موضوع فیلم درگیر کند. نکته دیگری که به آن اشاره می‌شود، این است که این فیلم توسط یک کارگردان زن کشور ساخته شده و این می‌تواند برگ برنده‌ای برای به دست آوردن اسکاری دیگر برای ایران باشد. «پوران درخشنده» درباره انتخاب فیلمش برای جایزه جهانی اسکار نیز به تهران امروز می‌گوید: «موضوع فیلم جهانشمول است و اتفاقاتی که در فیلم می‌افتد، ممکن است در همه جای دنیا نیز رخ دهد». وی تصریح می‌کند: «هر تماشاگری در هر جای دنیا می‌تواند موضوع فیلم را درک کرده چرا که ممکن است نمونه‌هایی از این اتفاق در اطرافش صورت گرفته باشد.»

● اسکار فرصتی برای سینمای ایران است

«اکبر نبوی» کار‌شناس فرهنگی و یکی از منتقدان سینمایی نیز درباره حضور فیلمی از ایران در اسکار به تهران امروز می‌گوید: «نفس حضور ایران در رخدادهای فرهنگی و هنر در جهان ارزش خود را دارد و این یک اعلام و نشان حیات هنری در ایران است. من نیز از حضور ایران در عرصه‌های مختلف دفاع می‌کنم. در طول این سال‌ها فیلم‌های زیادی از ایران در کشورهای مختلف و در جشنواره‌های مختلف اکران و شرکت می‌کنند ممکن است برخی به نفع فرهنگ و هویت ملی ایران نباشند اما اسکار یک رخداد بزرگ جهانی است که اگر مجالی برای سینمای ایران باشد، می‌تواند فرهنگ ایرانی خود و ارزش‌هایی که داریم را نشان دهد و این کار بسیار پسندیده‌ای است». نبوی یادآور می‌شود: «نباید خود را از شرکت در اسکار محروم کنیم و این امکان باید هر سال برای حضور ایران در این جایزه جهانی ایجاد شود.»

● آیا «گذشته» فرهادی در کسب جایزه شانسی دارد؟

نبوی در ادامه نظرش را درباره فیلمی که مناسب اسکار است، می‌گوید و ادامه می‌دهد: «در طول سال گذشته و امسال فیلم‌های زیادی ندیدم اما با توجه به اینکه فیلم «گذشته» اصغر فرهادی را دیده‌ام. می‌توانم بگویم که این فیلم تکمیل سه گانه اصغر فرهادی بعد از «درباره الی» و «جدایی نادر از سیمین» است و معتقدم فیلم «گذشته» از فیلم دوم این کارگردان (جدایی نادر از سیمین) بسیار ایرانی‌تر است و از قوت و قدرت‌های زیادی برخوردار است. وی تاکید می‌کند: «البته بنده تمام فیلم‌ها را ندیدم اما احساس می‌کنم معرفی «گذشته» به اسکار نیز درست باشد.» با توجه به این موضوع، برخی از منتقدان نیز بر این باورند که معرفی دو فیلم از یک کارگردان در سال‌های متوالی در اسکار شانس دریافت جایزه را کمتر می‌کند و می‌توان فیلم‌های دیگری را که شانس کسب اسکار دارند معرفی کرد و البته این نکته نیز وجود دارد که با توجه به بودن تهیه‌کننده خارجی در «گذشته» این فیلم باز هم موفق خواهد شد.

● معرفی نمایندگان برخی کشور‌ها

تاکنون ۱۴ کشور فیلم‌های منتخب خود را برای حضور در بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی به آکادمی علوم و هنرهای سینمایی اسکار معرفی کرده‌اند. فرآیند معرفی فیلم‌ها به آکادمی اسکار تا ماه اکتبر ادامه خواهد داشت و پس از آن فهرست کامل فیلم‌های واجد شرایط برای رقابت در جوایز اسکار منتشر می‌شود. اسامی ۱۴ فیلمی که تاکنون به آکادمی اسکار معرفی شده‌اند عبارتند از: «دیوار» ساخته «جولیان پولس‌تر» (اتریش)؛ چه کسی رئیس است؟ ساخته «رونی کاستلیو» (جمهوری دومینیکن)؛ «پیرو» ساخته اولدیکا بنکت (فنلاند)؛ «دو زندگی» ساخته جورج ماس (آلمان)؛ «پسری که غذای پرنده می‌خورد» ساخته اکتوراس لیگینروس (یونان)؛ «دفترچه» ساخته جوناس سزاس (مجارستان)؛ «نقطه کور» ساخته کریستوف واگز (لوکزامبورگ)؛ «سرنوشت شوم» ساخته درسکو درویچ (مونته‌نگرو)؛ «رقص ارکیده‌ها» ساخته سوبارنا تاپا (نپال)؛ «مسئله کودک» ساخته پی‌تر نتز (رومانی)؛ «دایره‌ها» ساخته سردان گلوبویچ (صربستان)؛ «llo llo» ساخته «آنتونی چن» (سنگاپور)؛ «گناهکار جوانی» ساخته کانگ یی کوان (کره‌جنوبی)؛ «شکست سکوت» ساخته لوئیس رودریگوئز (ونزوئلا).

● در انتخاب فیلم باید سلیقه را کنار گذاشت

«علی معلم» تهیه‌کننده سینما از جمله سینماگرانی است که چند دوره از اعضای هیات انتخاب فیلم‌ها برای اسکار بوده، وی درباره حضور ایران در اسکار به تهران امروز می‌گوید: «به نظرم حضور ایران در مراسم اسکار الزامی است و باید اتفاق بیفتد. متاسفانه سال گذشته به بهانه‌های مختلف و بحث‌هایی که اصولا ربطی به اسکار نداشت؛ فیلمی از ایران ارسال نشد و امیدوارم با انتخاب اعضای هیات انتخاب، فیلم مناسب از ایران به اسکار معرفی شود». وی با اشاره به انتخاب فیلم‌ها ادامه می‌دهد: «این کار نیازمند کار کارشناسی بوده و باید فارغ از هر نظر شخصی، یک فیلم مناسب را انتخاب کرد و متاسفانه گاهی به شکل مافیایی فیلم انتخاب و معرفی می‌شود». وی یادآور می‌شود: «سینمای ما در بخش دولتی و خصوصی باید از خاله‌بازی‌ها و نظرهای سلیقه‌ای و روابط شخصی برای انتخاب فیلم به اسکار بیرون بیاید. گاهی حب‌وبغض‌های شخصی و گروهی دامن یک فیلم را می‌گیرد و تا زمانی که کار کارشناسی صورت نگیرد، نمی‌توانیم فیلم مناسب را معرفی کنیم». معلم تاکید می‌کند: «هیات انتخاب باید میزان بازخورد‌ها و نقدهای مطبوعاتی و رسانه‌ای فیلم را در اکران‌های عمومی و فستیوال‌های بین‌المللی مدنظر قرار دهد و در کنار این مطالب هم، پخش‌کننده آن باید بتواند فیلم را برای اعضای آکادمی اسکار نمایش دهد». باید دید که امسال هیات انتخاب،‌چه فیلمی را برای حضور در اسکار معرفی می‌کند و آیا موفقیت‌های فاصله‌دار سینمای ایران در اسکار می‌تواند به موفقیت‌هایی در سال‌های متوالی تبدیل شود؟

فهیمه پناه‌آذر