این دندان کوچک ناقابل

امروزه مشکل خونریزی های نقطه ای یا وسیع در سطح لثه و سوزش و التهاب بعد از مسواک زدن به یک مساله عمومی و رایج تبدیل شده است که البته این عمومیت تنها به خاطر شیوع بیشتر آن در جامعه نیست , بلکه چون با پیشرفت ارتقای سطح بهداشت و بی میلی افراد برای استفاده از پروتزهای مصنوعی , به مراقبت های دندانی اهمیت بیشتری داده می شود, انواع مختلف بیماری های دهان نیز بیشتر مورد توجه و شناسایی قرار می گیرند

یکی از این بیماری های رایج ، مشکلات مربوط به لثه و انساج نگه دارنده دندان است.

همین چند سال پیش بر اساس تحقیقات گسترده در نقاط مختلف جهان معلوم شد که عامل اصلی در ایجاد بیماری های لثه ای یا پریودنتال ، بلاک باکتریال است.

اگر بخواهیم در یک جمله کوتاه پلاک را معرفی کنیم ، می توانیم چنین بگوییم : پلاک عبارت است از یک لایه سطحی چسبیده به سطح دندان ، پروتزها، سیمهای ارتودنسی و پرکردگی های داخل دهان که حاوی قسمتهای مختلفی نظیر سلولهای از بین رفته ، باکتری ها و مواد آلی و معدنی است.

نکته جالبی که درباره پلاک وجود دارد، این است که برای از بین بردن آن از سطح دندان حتما به شستشوی مکانیکی با مسواک زدن نیاز است و برخلاف عقیده بعضی افراد که تصور می کنند قرقره با آب و نمک یا خوردن مواد غذایی سفت نظیر سیب می تواند پلاک را از بین ببرد، چنین مساله ای به هیچ وجه صحیح نیست.

برای این که پلاک میکربی بتواند عمل تحلیلی و فرسایشی خود را روی سطح دهان و لثه انجام دهد، به یک سری فاکتورهای زمینه ای نیاز است که از مهمترین این فاکتورها جرم یا Calculusاست.

جرم (caculus) چیست؟

جرم درواقع همان پلاک باکتریال مینرالیزه است که براساس ارتباط با لبه لثه به دو دسته فوق لثه ای و زیر لثه ای تقسیم می شود.

جرمهای فوق لثه ای در قسمت فوقانی لبه لثه ایجاد می شوند و براحتی قابل تشخیص اند ؛ رنگ آنها سفید مایل به کرم و گاهی خاکستری رنگ است و قوام گچی شکل دارند که براحتی با قلم جرمگیری دندانپزشکی کنده می شوند و چسبندگی زیادی به سطح دندان ندارند.

در افراد سیگاری یا کسانی که چای زیادی مصرف می کنند رنگ جرم رفته رفته تیره تر می شود. منشاء ترکیبات معدنی که در جرم فوق لثه ای وجود دارد، بزاق است و به همین دلیل هم بیشترین میزان جرم را در سمت زبانی دندان های قدامی فک پایین و دندان های آسیای فک بالا که مجاری غدد بزاقی دارند، می بینیم.

پس می توان نتیجه گرفت تشکیل جرم فقط به وجود پلاک باکتریایی بستگی ندارد، بلکه به میزان ترشح بزاق و مواد معدنی موجود در آن هم بستگی دارد.

به طور مثال گاهی فردی اصلا مسواک نمی زند ولی جرمی هم در دهان ندارد، اما فرد دیگری هر روز مسواک می زند، ولی میزان جرم دندان های او بالاست.

انواع دیگر جرم ، جرمهای زیر لثه ای هستند که در قسمت تحتانی لبه لثه تشکیل می شوند. این قبیل جرمها را در معاینات معمولی حفره دهان نمی توان دید و برای پی بردن به وجود آنها باید از تکنیک لمس با سوند دندانپزشکی استفاده کرد.

جرم زیر لثه ای چسبندگی زیادی به سطح دندان دارد و خیلی سخت کنده می شود. رنگ آن قهوه ای تیره یا سبز مایل به سیاه است و دارای قوام سفتی است و در صورتی که به مدت زیاد روی سطح ریشه دندان باقی بماند، می تواند سبب تحلیل ریشه و لقی دندان شود.

جرم چگونه سبب ایجاد بیماری های لثه می شود؟

در گذشته تصور می شد جرم به طور مستقیم روی بافت لثه تخریب ایجاد می کند، ولی امروزه معتقدند جرم به طور مستقیم باعث تحریک مکانیکی لثه نمی شود، بلکه چون همیشه توسط یک لایه پلاک غیرمعدنی پوشیده شده ، می تواند اثر تخریبی از خود به جا بگذارد.

جرم ، بستری را در مجاورت لثه ایجاد می کند که باعث تجمع بیشتر پلاک میکربی می شود و هر چه جرم بیشتری وجود داشته باشد - به دلیل این که یک شبکه خشن و ناهموار تولید می کند. تجمع پلاک بیشتر خواهد شد.

ماتریا آلبا چیست؟

یکی دیگر از عواملی که در ایجاد بیماری های لثه ای نقش دارد، ماتریا آلبا (Materia Alba) است. این ترکیب ، یک توده سفید مایل به زرد رنگ است که روی سطوح دندان ها یا لثه تشکیل می شود و از آنجا که به دلیل رنگ و قوام شبیه پلاک دندانی است ، معمولا با آن اشتباه می شود ؛ اما میان پلاک و ماتریال آلبا تفاوت هایی وجود دارد از جمله این که این ترکیب با شستشوی عادی توسط آب هم از سطح دندان ها پاک می شود و همچنین چسبندگی آن بسیار کمتر از پلاک دندانی است.

برای ازبین بردن پلاک و جلوگیری از ایجاد جرم چه کار کنیم؟

نظیر تمام بیماری های دیگر دهانی ، بهترین راه جلوگیری از ایجاد پلاک پیشگیری است. مسواک زدن بموقع ، استفاده از نخ دندان و کاربرد دهان شویه های طبی می تواند تا 70درصد جلوی تشکیل پلاک را بگیرد.

از آنجا که نخستین علایم حضور پلاک در دهان ، خونریزی های بین لثه ای و تحلیل لثه در سطوح مختلف دهانی است ، باید به محض مشاهده چنین نشانه هایی حتما به دندانپزشک مراجعه کرد ؛ چرا که بی توجهی به پلاک و جرم می تواند سبب از بین رفتن تدریجی بافتهای دهانی شود و در نهایت دندان ها بشدت لق می شود.

در صورتی که اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، می توان با یک جرم گیری ساده و از بین بردن ترکیبات سطحی چسبیده به دندان براحتی از تحلیل بعدی لثه جلوگیری کرد.

امروزه با استفاده از امواج اولتراسونیک ظرف مدت کوتاهی عمل جرم گیری را انجام می دهند. کاربرد این امواج ، هم از بین بردن جرم را در مدت زمان بسیار کوتاهتری عملی می کند و هم عوارض و خطرات کمتری نسبت به روشهای قبلی دارد.

از آنجا که حضور پلاک میکربی در دهان امری شایع است ، توصیه ما به شما این است که در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید و با استفاده از قرص یا محلول های آشکارکننده ای که وی در اختیارتان قرار می دهد، میزان پلاک دهان خود را بسادگی اندازه گیری کنید.

قطعا این روش می تواند خیالتان را برای مدتی نسبتا طولانی از بابت سلامت لثه ها و لق نشدن دندان ها راحت کند!