وضعیت شبكه ایستگاههای هواشناسی كشور

ایستگاههای كاوش جوّ جوّ بالا كه در هر شبانه روز دو مرتبه توسط بالنهایی كه با گاز هیدروژن پر شده اند دستگاههایی به نام رادیو سوندرا به سطوح فوقانی جو حمل می كنند

هواشناسی سینوپتیك ساعت به ساعت و یا هر ساعت یك بار حدود بیست پارامتر جوی را دیده بانی می كنند و از طریق شبكه مخابراتی هواشناسی كشور به مركز پیش بینی تهران ارسال می دارند ، از این نوع ایستگاهها در زمان انقلاب ۵۰ ایستگاه ایجاد شده و در ابتدای سال ۱۳۶۴ به ۹۰ ایستگاه ، ابتدای سال ۱۳۶۵ به ۹۱ ایستگاه و در پایان سال ۱۳۶۵ به ۱۱۴ و تا سال ۱۳۶۹ به ۱۲۲ ایستگاه در سال ۱۳۷۷ بالغ بر ۱۶۰ ایستگاه رسیده است .

ایستگاههای كاوش جوّ ( جوّ بالا ) كه در هر شبانه روز دو مرتبه توسط بالنهایی كه با گاز هیدروژن پر شده اند دستگاههایی به نام رادیو سوندرا به سطوح فوقانی جو حمل می كنند و مشخصات لایه های جو را دقیقه به دقیقه تا پایان عمل كاوش ( سوندینگ ) گزارش می كند . از این نوع ایستگاهها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ۷ ایستگاه و سال ۱۳۶۴ تعداد ۱۰ ایستگاه و امروز ۱۱ ایستگاه در كشور مشغول كار هستند .

ایستگاههای تحقیقاتی كشاورزی علاوه بر دیده بانیهای سینوپتیك یك سری دیده بانیهای فنولوژی و اندازه گیریهای بیومتری روی ۱۷ محصول مهم كشور انجام می دهند و هم زمان یك سری مطالعه و تحقیق بر روی ارتباط عوامل جوّی با رشد محصولات مختلف در ایستگاه به عمل می آورند . از این نوع ایستگاهها قبل از انقلاب اسلامی ۲ ایستگاه وجود داشته كه امروزه تعداد آنها به ۱۸ ایستگاه رسیده است .

ایستگاههای هواشناسی دریائی سینوپتیك محلی كه پس از انقلاب به مجموعاً ۱۸ ایستگاه بر روی سكوها ، جزایر و بنادر جنوب كشور تاسیس شده است . این ایستگاهها در سواحل دریاها ، اقیانوسها و جزایر و كشتیها بصورت ثابت و متحرك قرار دارند . علاوه بر اطلاعات جوی ، اطلاعاتی در مورد دمای آب دریا ، طول امواج و سرعت امواج و غیره را اندازه گیری می كنند .

ایستگاههای اقلیم شناسی كه فقط ۳ نوبت در روز پارامترهای مهم جوّی را دیده بانی و در دفاتر مخصوص ثبت می كنند و از این نوع در حال حاضر ۲۵۰ ایستگاه در كشور مشغول به كار هستند .

ایستگاههای باران سنجی كه آمار آنها مورد نیاز بیشتر مؤسسات و سازمانهای تحقیقاتی كشور را در زمینه كشاورزی و آبیاری فراهم می كند پس از انقلاب به علّت نیاز رشد بیشتری داشته اند و به طوری كه تعداد كل ایستگاههای باران سنجی كشور ( مربوط به سازمان هواشناسی كشور ) تا كنون به حدود ۱۹۷۵ رسیده است .

ایستگاههای تشعشع سنجی كه میزان كل تشعشع خورشیدی را بصورت تشعشع كلی و تشعشع پراكنده و بازتاب زمینی اندازه و ثبت می كنند . تعداد این ایستگاهها در سال ۱۳۶۴ ،۲۱ ایستگاه بوده كه امروز به ۲۵ ایستگاه رسیده است.

● مراكز پیش بینی و اطلاعات جوی

مراكز مخابرات هواشناسی كشورهای مختلف همانگونه كه اطلاعات كشور خود را به نقاط دیگر جهان ارسال می كنند اطلاعات كشورهای دیگر را نیز دریافت می كنند . این اطلاعات به مراكز پیش بینی فرستاده می شود ، در مراكز پیش بینی هواشناسی دی كُد می شود یعنی از حالت رمز خارج می شود و روی نقشه های جغرافیایی مخصوصی كه برای همین منظور تهیه شده پلات می شود ، یعنی اطلاعات هر ایستگاهی در محل همان ایستگاه یادداشت می شود . سپس نقشه های تهیه شده آنالیز می شود ، خطوط هم مقدار روی آن رسم می گردد . مناطق كم فشار و پر فشار ، توده های مختلف هوا و جبهه های همراه با آنها و همچنین سمت و سرعت حركت و تقویت و تضعیف سیستمها شناسایی می شود . پس از آن با استفاده از این نقشه ها و تصاویر ماهواره ای و مدلهای پیش بینی عددی كه با استفاده از همین اطلاعات توسط كامپیوتر بدست می آید وضعیت جوی روزهای آینده پیش بینی می شود .

بعلت عدم شناسایی بعضی از عوامل كه روی تقویت و تضعیف و حركت سیستمهای جوی تاثیر می گذارد هنوز هیچیك از كشورهای جهان حتی كشورهای توسعه یافته با همه تجهیزات و تجهیزات پیشرفته نتوانسته اند صحت پیش بینی هوا را به صد در صد بر سانند .

یكی از عوامل مهمی كه روی حركت و فعالیت سیستمهای جوّی اثر می گذارد ناهمواریهای زمین و رشته كوهها می باشد . وجود سلسله جبال زاگرس و البرز در ایران تاثیر زیادی روی حركت و فعالیت سیستمهای جوی دارد . بعنوان مثال پیش بینی وضع هوا برای كشوری مثل انگلستان كه رشته كوه ندارد به مراتب آسانتر از ایران است .

پیش بینی هایی كه به این نحو صادر می شود از طریق رسانه های گروهی و صدا و سیما در اختیار مردم قرار می گیرد پیش بینی های مخصوص برای فرودگاهها و مسیر پرواز هواپیماها و بنادر كشتیرانی صادر و در اختیار آنها قرار داده می شود . پیش بینی ها نیز تا سه روز آینده برای امور كشاورزی صادر می شود از این پیش بینی ها برای آبیاری ، سمپاشی ، برداشت محصول و غیره استفاده می شود .

● آمار تحقیقات هواشناسی

اطلاعات هواشناسی در موقع دیده بانی در دفاتر مخصوص ثبت می گردد . همزمان با دیده بانی بیشتر عوامل هواشناسی توسط دستگاههای ثبّات بطور مداوم اندازه گیری و ثبت می گردد . بعنوان مثال دما ، فشار، رطوبت هوا ، بیش چهل سال قبل تا كنون در آرشیو هواشناسی موجود است و برای هر لحظه كه نیاز باشد می توان به آرشیو مراجعه و آن را بدست آورد . ذكر این نكته ممكن است جالب باشد كه حتی در زمان جنگ تحمیلی ایستگاه هواشناسی آبادان تعطیل نشد و در كار تهیه آمار ایستگاه گسستگی و خللی به وجود نیامد .

به هرحال دفاتر ثبت اطلاعات و گرافهای دستگاههای ثبّات در پایان هر ماه به مركز كامپیوتر سازمان هواشناسی ارسال می گردد . در مركز كامپیوتر اطلاعات وارد حافظه كامپیوتر گشته و پردازش می شود . اطلاعات پردازش شده به اشكال مختلف بر حسب نوع نیاز در اختیار استفاده كنندگان قرار داده می شود . این اطلاعات برای شناخت رفتار اتمسفر و علل تغییرات آن و شناسایی اقلیم نقاط مختلف ، طرحهای توسعه ای مانند سد سازی ، شهرسازی ، كشاورزی ، دامداری ، شیلات و احداث فرودگاهها و غیره بكار برده می شود .

هم اكنون كمیته های هشت گانه تحقیقاتی كشور مانند كمیته كشاورزی ، آبشناسی ، هواشناسی دریایی ، اقیانوس شناسی فیزیكی و آلودگی جو با همكاری كارشناسان سازمان هواشناسی و اساتید دانشگاهها و محققین كشور در این زمینه مشغول مطالعه و تحقیق هستند .