بازار هفت گانه ناصر کیاده لاهیجان

بازارها در هر کجای دنیا که باشند مکان های دیدنی و قابل توجهی هستند, خصوصا برای افراد تازه وارد

بازارها در هر کجای دنیا که باشند مکان‌های دیدنی و قابل توجهی هستند، خصوصا برای افراد تازه وارد. هر مسافر و جهانگردی همین‌که پا درون شهری می‌گذارد، از اولین مکان‌هایی که دیدن می‌کند، بازار آن دیار و سامان است. اگرچه بازارها از مهم‌ترین شاخصه‌های اقتصادی جوامع مختلف هستند اما باید به این نکته نیز توجه داشت که همین بازارها خصوصا بازارهای محلی می‌توانند دربردارنده اطلاعات بسیاری از رفتارهای اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، مردم‌شناسی و... باشند.

همان‌طور که می‌دانیم بازارها به لحاظ اقتصادی، جغرافیایی و اجتماعی و... انواع مختلفی دارند از بازارهای جهانی گرفته تا بازارهای داخلی و بازارهای محلی و فصلی یا بازارهای ثابت یا سیار و... اما آنچه مدنظر ماست، بازار موسمی هفت‌گانه روستای ناصرکیاده شهرستان لاهیجان است که در نوع خود بی‌سابقه و بی‌همتاست. برخلاف همه بازارهایی که دادوستدها و درآمدهای پولی در آنها نقش اساسی و تعیین‌کننده دارند، بازار هفت‌گانه ناصرکیاده بر اساس یک رفتار فرهنگی و آیینی بر پا می‌شود و برعکس همه بازارها دادوستد و معاملات پولی به لحاظ مهم بودن در حاشیه قرار می‌گیرد. بازارهای موسمی معمولا در مناطق کشاورزی و پس از موسم برداشت محصول برپا می‌شوند. کشاورزان هم فرصت کافی برای این کار دارند و نیازمند شرایطی هستند تا مازاد محصول خود را بفروشند اما بازار هفت‌گانه تحت همین شرایط رایج نیز برپا نمی‌شود.

از دیگر شاخصه‌های این بازار، زمان برگزاری آن است که می‌توان به جرات گفت در برابر دیگر بازارها استثناست. شالیکاران منطقه همین‌که از کار نشاء و وجین شالیزارهایشان فارغ می‌شوند، این بازارها را برپا می‌دارند. این بازار تا زمان برداشت و درو برنج ادامه دارد. زمان برداشت که فرا می‌رسد، بازار برچیده می‌شود. از زمان برپایی و تا زمان برچیدن بازار، کشاورزان چیزی حدود ۵۰ روز فرصت دارند و معمولا در این مدت معین و محدود هفت بار این بازار در حیاط وسیع و پر از چمن بقعه سیدرضی‌کیا ناصرکیاده لاهیجان برپا می‌شود. مردم منطقه چه آنهایی که بومی آنجا هستند و چه آنهایی که به دلایل مختلف ترک منطقه کردند، سعی می‌کنند بنا به سنت دیرین خانوادگی لااقل در یکی از بازارها شرکت کنند. در این بازار مانند همه بازارهای محلی همه جور کالا فروخته می‌شود و متولیان بقعه محل بنا به رسم پیشین بخشی از حیاط وسیع بقعه را به بازاریان اختصاص می‌دهند تا بتوانند کالا‌های خود را بساط کنند. اما آنچه به این بازار اهمیت ویژه می‌دهد، برپایی آن در شب است که از این لحاظ هم زیبا و هم بی‌نظیر است. بازارها، فقط در شب‌های جمعه و با اقامه اذان مغرب شروع و تا پاسی از نیمه شب ادامه دارند.

از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد وجود دکه‌های قصابی است که تقریبا پردرآمد‌ترین بساط‌های بازار هستند. در هر دکه‌ای یک یا دو گاو سلاخی شده آویزان است و در کنار دکه مجمرهای بزرگ آتش نیز قرار دارد.

تمام کسانی‌که در این بازارها شرکت می‌کنند، در واقع زایر بقعه و آستان سیدرضی کیا هستند، به همین جهت تمام رفتار و کردارهایشان در آن زمان و مکان خاص نوعی مناسک به حساب می‌آید. بیشترین بخش حیاط بقعه، اختصاص به خانواده‌ها دارد و هر خانواده‌ای بنا به میزان جمعیت خود در حیاط برای خوردن شام فرش و سفره پهن می‌کند. معمولا برنج را در خانه طبخ و باقی غذای شام را از دکه‌های قصابی تهیه می‌کنند. بعد از خوردن شام هر کس به کاری مشغول می‌شود، زیارت آستانه و خواندن ادعیه و تا خرید کالا از بازار. در بازار هر خانواده یا شخصی کالایی را به جهت تبرک و تیمن خریداری می‌کند. معمولا پیش از خرید هر چیزی نیت می‌کند. مثلا مادری پیش از تولد نوزادش لباس یا عروسکی می‌خرد یا برای پسران و دختران مجرد به نیت عروسی چیزی خریداری می‌کنند و... . از دیگر نکته‌های گفتنی این بازارهای هفت‌گانه که ریشه در آیین بخت‌گشایی دارد، نشان کردن فرزندان برای ازدواج و زندگی تازه است. اغلب مادران، پسران و دختران رسیده و دم‌بخت را در این فرصت آیینی به یکدیگر نشان می‌دهند که پس از قبول طرفین معمولا پس از برچیدن بازار و برداشت محصول سوروسات عروسی را برپا می‌دارند.

بازارهای هفت‌گانه بقعه آقاسیدرضی ناصر کیاده که به «آسد بر» مشهور است، تقریبا از روزهای آغازین ماه تیر شروع و تا نیمه مرداد، فقط در شب‌های جمعه ادامه دارد و در هر بازاری چیزی بالغ بر چندین هزار نفر شرکت می‌کنند. سوای این بازار، بازارهای دیگری مشابه آن در روستاهای همجوار مانند «شیرجو پشت» و «شیشال» برپا می‌شد که در سال‌های اخیر به خاطر ایجاد ارتباطات جاده‌ای و رونق بیشتر بازار ناصر کیاده تقریبا از رونق افتاده‌اند. گفتنی است در سراسر استان‌های گیلان و مازندران از گذشته تا به امروز بازارهای روزانه، موسمی و فصلی برگزار می‌شود، به همین دلیل این مناطق به لحاظ تاریخی و اقتصادی از اهمیت خاصی برخوردار هستند که متاسفانه تا به امروز هیچ‌گونه پژوهش علمی در این زمینه صورت نگرفته است.

علی خوشتراش