نقش عزت نفس در سلامت روانی انسان

همه ما دوست داریم از نظر روانی راحت زندگی کنیم. پیشرفت کنیم. ارتباطات اجتمائی موفقی داشته باشیم. اعتماد به نفس داشته باشیم. بتوانیم از زندگی خود لذت ببریم و از افسردگی و اضطراب …

همه ما دوست داریم از نظر روانی راحت زندگی کنیم. پیشرفت کنیم. ارتباطات اجتمائی موفقی داشته باشیم. اعتماد به نفس داشته باشیم. بتوانیم از زندگی خود لذت ببریم و از افسردگی و اضطراب به دور باشیم. همه این فاکتور ها به عزت نفس مربوط می شود. برای اینکه بفهیم عزت نفس چیست، باید دو اصطلاح دیگر را توضیح دهیم.

خود پنداره:

تمام ویژگیها و خصوصیاتی که ما خود را با آنها توصیف می کنیم خود پنداره یا خود ادراک شده می گویند. مثلا، من یک فوتبالیست هستم. یا من یک دانش آموز زرنگ هستم.

خود پنداره خصوصیات فردی را چه مثبت و چه منفی نشان می دهد، که ما بوسیله ی آنها از خود شناخت پیدا می کنیم و به خودآگاهی می رسیم .

خود ایده آل:

تصوری که ما دوست داریم از خود داشته باشیم. خود ایده آل می گویند. مثلا، من دوست دارم که یک هنرپیشه شوم.

خود ایده آل یک درخواست صادقانه از خود است گرچه ممکن است ایده آل های فرد دست نیافتنی باشند اما اگرخود ایده آل منطقی و قابل دسترس باشد در سرنوشت روانی انسان تاثیر زیادی دارد. بعضاً برای درمان فرد مجبور هستیم خود ایده آل فرد را تعدیل و منطقی سازیم.

عزت نفس:

ارزشی که انسان به اطلاعات درون خود پنداره خود قائل است عزت نفس می گویند که بر اساس اعتقادات فرد نسبت به ویژگیهای خود ناشی می شود. مثلا اگر دانش آموزی از نظر درسی ضعیف باشد(خود پنداره) در حالیکه او اعتقاد داشته باشد که دانش آموز ممتاز بودن ارزش زیادی دارد از عزت نفس پائین رنج میبرد. یعنی این فرد در خود پنداره ویژگی دارد که ارزشی برای آن قائل نیست و از آن راضی نیست. این نارضایتی می تواند انتقادهای درونی را بهمراه داشته باشد.

از طرف دیگر بین خود پنداره و خود ایده آل می تواند شکاف وجود داشته باشد یعنی در خود ایده آل فرد، چیزی را می طلبد که در خودپنداره که حقیقت روانی فرد را تشکیل می دهد وجود ندارد. در این صورت فرد نوعی احساس کمبود و احساس بی ارزشی می کند و عزت نفس او سقوط می کند. اما اگر بین خود پنداره و خود ایده آل انطباق وجود داشته باشد، فرد از عزت نفس بالایی برخوردار خواهد شد.

عزت نفس در زمینه های تحصیلی،خانوادگی،اجتماعی و جسمانی قابل طرح است. در زمینه تحصیلی فرد باید خود را دانش آموز خوبی بداند و در زمینه پیشرفت تحصیلی مورد تمجید و ستایش باشد.

در زمینه خانوادگی فرد باید خود را یک عنصر با ارزش خانواده بداند فکر کند که اعضای خانواده او را دوست دارند و برای او ارزش قائل هستند.

در زمینه ی اجتماعی فرد باید توسط دوستان پذیرفته شود و به عقاید او ارزش قائل شوند و او فکر کند که در بین دوستان و همسالان خود دارای اعتبار و ارزش هست.

در زمینه جسمانی ،فرد از توانمندی ها و شکل ظاهری وضعیت جسمانی خود راضی باشد.

احساس ارزشمندی فرد در زمینه های یاد شده، یک ارزیابی کلی به فرد دست می دهد که او خود را انسانی موفق و با ارزش تلقی می کند، و به رضایت درونی می رسد.

کسی که عزت نفس نداشته باشد اعتماد به نفس هم نخواهد داشت. تحقیقات ثابت کرده است که بین عزتن نفس و پیشرفت تحصیلی ارتباط وجود دارد و دانش آموزانی که عزت نفس دارند در تحصیل موفق تر هستند. همچنین بین کجروی های اجتماعی و عزت نفس ارتباط وجود دارد و انسانهای بزهکار کمترین میزان عزت نفس را دارند.

نداشتن عزت نفس موجب انتقاد شدید فرد از خود می شود که عواقب آن بصورت اضطراب ،افسردگی، بی اعتمادی، پوچی و بیهودگی را به دنبال دارد. چنین فردی به علت نداشتن اعتماد به نفس در بسیاری از زمینه ها دچار مشکلات فراوان شده و شکست می خورد.