در تابستان زیاد نمک نخورید

یک هشدار بانمک

یکی از عوامل بسیار مهم در شکل‌گیری عادت‌های غذایی هر فرد، باورها و اعتقادهای تغذیه‌ای او است. این باورها تحت‌تاثیر عوامل مختلف از قبیل آگاهی و اطلاعات تغذیه‌ای و البته آداب و سنن اجتماعی و خانوادگی است...

یکی از باورهایی که در ذهن بیشتر هموطنانمان نقش بسته و جمع کثیری از مردم به آن عقیده دارند، این است که در فصل تابستان و روزهای بلند و گرم آن لازم است، مصرف نمک را افزایش دهند زیرا به علت تعریق فراوان در دفع نمک بسیار زیاد است و نیاز بدن به آن بیشتر می‌شود، ولی آیا واقعا افزایش مصرف نمک در فصل تابستان ضرورتی دارد؟

وجود سدیم، یعنی ماده اصلی نمک طعام، برای سلامت انسان مفید و ضروری است اما زیاده‌روی در مصرفش می‌تواند زیان‌آور باشد. البته این به آن معنا نیست که باید نمک طعام را از برنامه غذایی خود حذف کنیم و هنگام طبخ غذا به هیچ‌‌وجه به آن نمک اضافه نکنیم بلکه لازم است در مصرف نمک اعتدال را رعایت کنیم تا دچار مشکل نشویم.

● شرح وظایف سدیم

حتما می‌پرسید مگر سدیم در بدن چه وظایفی بر عهده دارد؟ این ماده معدنی، حجم پلاسمای خون را تنظیم می‌کند، به حفظ تعادل فشار اسمزی مایعات خارج سلولی کمک می‌کند، عناصری را که در بدن تشکیل اسید می‌دهند، بی‌اثر می‌کند و نیتریت بدن را در حالت خنثی نگه می‌دارد، باعث انتقال جریان‌های عصبی در بدن می‌شود و به کنترل انقباض‌های عضلانی کمک می‌کند پس اگر انسان در شرایط کمبود شدید سدیم قرار گیرد، به عوارضی مبتلا می‌شود. کاهش مقدار سدیم در مایعات خارج سلولی باعث به هم خوردن موازنه آب خارج و داخل سلولی می‌شود، برای برقراری تعادل اسمزی، پتاسیم که یک ماده معدنی داخل سلولی است همراه آب از داخل سلول خارج می‌شود و خروج پتاسیم از سلول باعث از دست رفتن آب داخل سلولی می‌شود و نتیجه این تغییرات، کاهش فشارخون، احساس خستگی و به هم خوردن تعادل الکترولیتی بدن است که عوارض ناگواری دارد.

● چرا نمک زیادی ممنوع است؟

اول اینکه، راه اصلی دفع سدیم از بدن، کلیه‌ها (یعنی ادرار) است نه عرق. دوم، معمولا هر روزه مقدار کمی سدیم از طریق عرق دفع می‌شود، سوم، هنگامی که به علت گرمای شدید محیط یا تحرک خیلی زیاد، تعریق به مقدار قابل‌توجهی افزایش پیدا می‌کند، غدد عرق بعد از مدتی مانع دفع زیاد سدیم از بدن می‌شوند که این امر به علت واکنش دفاعی بدن در برابر این وضعیت است. چهارم، در زندگی شهرنشینی، افراد به‌طورکلی خیلی کمتر در معرض گرمای شدید قرار می‌گیرند زیرا در خانه، محل کار و اتومبیل از کولر استفاده می‌شود، به‌علاوه، معمولا فعالیت جسمی به‌خصوص در تابستان و در معرض آفتاب کاهش می‌یابد بنابراین تعریق آنقدر شدید نیست که انسان را به کمبود سدیم مبتلا کند. پنجم، تمام موادغذایی کم و بیش حاوی سدیم هستند، البته بدون آنکه به آنها نمک اضافه شود مثلا گوشت، شیر، تخم‌مرغ، پنیر، ماست و... به‌طور طبیعی مقداری سدیم دارند. البته سدیم موجود در موادی مانند انواع سبزی و میوه مقداری کمتر از سایر موادغذایی است. به این ترتیب استفاده از نمک حتی در فصل‌های گرم سال و به هنگام تعریق هم به مقدار زیاد، نه‌تنها لازم نیست بلکه برای سلامت انسان زیان دارد.

● عوارض افراط در مصرف نمک

از آنجا که یکی از وظایف سدیم نگهداری آب در بدن است، افراط در مصرف نمک باعث افزایش آب خارج سلولی و ایجاد تورم می‌شود به طوری که افرادی که مقدار زیادی نمک مصرف می‌کنند، معمولا مبتلا به ورم در اطراف چشم‌ها یا روی پاها و دست‌ها می‌شوند. در ضمن، مصرف نمک زیاد از عوامل مهم بروز پرفشاری خون است و از آنجا که در زندگی صنعتی امروزی، عوامل محیطی و تغذیه‌ای مختلف می‌توانند باعث افزایش فشارخون ‌شوند، افراط در مصرف نمک، مزید بر علت و باعث اختلال‌های قلبی- عروقی و بروز سکته می‌شود از دیگر عوارض نامطلوب افراط در مصرف نمک، کاهش بازجذب کلسیم در کلیه‌هاست که باعث دفع کلسیم از طریق ادرار می‌شود. این امر در نهایت نرمی استخوان در کودکان، نوجوانان و جوانان و پوکی‌استخوان در افراد میانسال و سالمند را در پی دارد. ابتلا به پوکی‌استخوان یا «مرگ خاموش»، از خطرهایی است که انسان‌های متمدن و افرادی که در شهرهای بزرگ صنعتی زندگی می‌کنند، به شدت تهدید می‌کند. با توجه به مطالب فوق، شاید این سوال برایتان مطرح ‌شود که مصرف چه میزان نمک در روز لازم است؟ بین ۵-۳ گرم نمک طعام همراه غذا (چه هنگام طبخ غذا و چه نمکی که هنگام مصرف به غذا یا موادغذایی اضافه می‌شود) توصیه شده است.

برلیانت بزرگمهر

مشاور تغذیه و رژیم‌درمانی