فرار از بحران تنهایی

شاید خیلی ها هنوز آگهی پیرمرد ایتالیایی با مضمون شگفتش را به یاد داشته باشند, فرد سالمندی كه از فرط تنهایی با درج آگهی در یك روزنامه محلی با وعده پرداخت مبلغ قابل توجهی , متقاضی پذیرشش از سوی خانواده ای به عنوان پدربزرگ خوانده شد

ممكن است شما نیز هنگام گذر از خیابان با نگاه های آرزومند و پرحسرت پیرمردی كه آن سوی درهای خانه سالمندان مشتاقانه در انتظار ملاقات كننده ای است ، آشنا باشید.

امروز با پیشرفت های روزافزون جوامع ، خانواده های گسترده تبدیل به خانواده های كوچك و هسته ای شده اند كه بزرگ شدن فرزندان و كسب استقلال آنان ، ارمغانی جز تنهایی برای پدران و مادران در پی ندارد.به گفته كارشناسان امور اجتماعی ، پیچیدگی مناسبات كاری و اجتماعی امروزه سبب شده تا بسیاری از روابط خانوادگی رو به سردی گراید و نبود تعاملات دلگرم كننده همراه با بازدیدهای خانوادگی سبب گسترش روزافزون افسردگی و ناامیدی در سالمندان شود.

در این زمینه دكتر «فربد فدایی» روانپزشك و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی اظهار داشت : آپارتمان نشینی به عنوان پدیده ای تحمیلی برای جامعه امروز ایران ، دلیلی مهم در از دست دادن جایگاه سالمندان در خانواده ها محسوب می شود.وی با اشاره به اینكه سالمندی هرگز به مفهوم ناتوانی و بیماری نیست ، تصریح كرد: ۶۵درصد سالمندان قادر به ادامه زندگی خود به تنهایی هستند و فقط ۳۰ درصد آنان به لحاظ مشكلات جسمی و مالی نمی توانند تنها زندگی كنند.فدایی با انتقاد از گسترش خانواده هسته ای در ایران ، افزود: در كشورهای كم مساحت ، حیات خانواده های هسته ای امكانپذیر نیست ، اما پدیده آپارتمان نشینی در ایران یك پدیده ناشی از واقعیت نیست . این روانپزشك و عضو هیات علمی دانشگاه بهزیستی افزود: خانه سالمندان و جدایی افراد سالمند از دیگر اعضای خانواده ، هرگز گزینه مناسبی برای نگهداری سالمندان محسوب نمی شود.فدایی ادامه داد: سیاست جداسازی افراد سالمند، معلولان ذهنی ، جسمی و غیره امروزه در كشورهای پیشرفته جایگاه خود را از دست داده است و بطور مثال بهتر است یك كودك معلول ذهنی به دلیل آنكه باید با دیگر افراد جامعه تعامل داشته باشد نهایتاً در كنار دیگر دانش آموزان در مدارس معمولی تحصیل كند.

وی خاطرنشان كرد: اگر فردی سالمند در خانواده نگهداری می شود، باید حرمت وی از سوی دیگر افراد خانواده رعایت شود، سرانجام كودكان می آموزند كه باید به افراد سالمند احترام بگذارند.این روانپزشك گفت : ۵۰درصد از سالمندانی كه در خانه سالمندان تازه وارد محسوب می شوند، جان خود را از دست می دهند، حال آنكه اگر فرد سالمند در جایگاه خود باقی می ماند از دنیا نمی رفت و می توانست استفاده بیشتری از عمر خود ببرد.فدایی افزود: مراقبت و نگهداری از سالمندان و ارائه خدمات توانبخشی به آنان بهتر است در خانه صورت گیرد.

رئیس موسسه دانشگاهی پژوهش های سالمندی ایران در زمینه مشكلات سالمندان بخصوص در امر ازدواج ، گفت : برای ازدواج نكردن افراد سالمند در جامعه هیچ گونه توجیه علمی وجود ندارد و پژوهش های به عمل آمده نیز تاكنون نتوانسته دلیلی از لحاظ علمی برای ازدواج نكردن افراد در دوره سالمندی ارائه دهد.یك جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه نیز دراین باره گفت : نوع نگاه به سالمندان در هر جامعه ای متاثر از فرهنگ آن است و این امر در جامعه ایران بر مبنای فرهنگ كهن آن از احترام به ریش سفیدان و افراد سالمند ریشه می گیرد.دكتر طهمورث شیری افزود: احترام به افراد سالمند در خانواده های ایرانی نهادینه شده ، دلیل این امر مقایسه جامعه ایرانی با جوامع اروپایی است كه در كشور ما كمتر شاهد شكل گیری خانه های سالمندان هستیم .

وی اظهار داشت : اما هم اكنون روند این پدیده در جامعه ایران بخصوص در شهرها رو به گسترش است و سالمندان بیشتری از خانواده های خود جدا شده و راهی سرای سالمندان می شوند.این استاد دانشگاه تصریح كرد: اگر بخواهیم سالمندان را در طول روز به سرای سالمندان برده و سپس آنها را به خانه برگردانیم این امر در درازمدت آثار روحی و روانی منفی در آنان به جای می گذارد.شیری برپایی خانه های سالمندان را به صورت روزانه طرح مناسبی ندانست و افزود: با این اقدام تمام برنامه های روزانه افراد سالمند شدیداً تحت تاثیر نوع و زمان بندی برنامه های این نوع خانه های سالمندان قرار می گیرد و اثر مطلوبی در افراد سالمند ندارد.این عضو هیات علمی دانشگاه ازدواج سالمندان را یكی از راهكارهای مناسب برای ادامه زندگی به شكل طبیعی وامید به آینده برای افراد سالمند دانست .شیری با اشاره به همراه داشتن كوله باری از تجربه در ازدواج سالمندان ، ادامه داد: این تجارب سهم زیادی در كاهش تنش ها و نابسامانی ها در خانواده ها دارد.

وی افزود: متاسفانه پذیرش ازدواج سالمندان در جامعه دارای پیچیدگی های خاص خود است ، با واقعیت همخوانی ندارد و براحتی از سوی افراد پذیرفته نمی شود.این استاد دانشگاه خاطرنشان كرد: در هر حال باید پذیرفت سالمندان افرادی هستند كه به دلیل كسب تجارب مختلف شدیداً قابل احترام و مشاوره هستند.یك فوق تخصص طب سالمندی نیز در این زمینه اظهار داشت : در كشورهای غربی سالمندان براحتی با یكدیگر ازدواج می كنند و این امر دولت را از بسیاری از هزینه های نگاهداری افراد سالمند در كانون سالمندان معاف می كند.

دكتر شهربانو مقصودنیا افزود: متاسفانه در ایران سالمندان و یا حتی افراد جوانی كه همسران خود را به هر دلیلی از دست داده اند، نمی توانند زندگی مشترك دیگری را براحتی و بدون دغدغه تشكیل دهند.وی افزود: در هر كشوری با توجه به خصوصیات اقلیمی ، فرهنگی و اجتماعی ، تعریف سن سالمندی بسیار متفاوت است و در كشور ما سن سالمندی را به نوعی با سن بازنشستگی افراد مرتبط می دانند.

مقصودنیا خاطرنشان كرد: شمار سالمندان در كشور ما بیش از چهار میلیون نفر است كه حدود ۸/ ۶ درصد آنان بیش از ۶۰ سال سن دارند و به نظر می رسد كه تاكنون به هشت درصد هم رسیده باشد.به گفته وی ، اما مساله اساسی تر مربوط به زنان بیوه سالمند است كه تعداد آنان در دنیا بیش از مردان و در كشور ما باز هم بنا به دلایلی نظیر تعصبات خانوادگی و غیره ، بسیار بیشتر از مردان سالمند است .

دكتر مهشید فروغان نیز در این زمینه گفت : در كشور ما با توجه به دلایلی از قبیل ازدواج زنان در سنین پایین تر در قیاس با مردان و فاصله سنی بعضاً بسیار زیاد بین زن و مرد، احتمال از دست دادن همسر و بیوه شدن برای زنان بسیار بیشتر است .

وی افزود: همچنین یافته های علمی طول عمر زنان را بیش از مردان نشان می دهد و شمار زنانی كه قبل از سن سالمندی بیوه می شوند نیز بسیار بیشتر از مردان بدون همسر است و به لحاظ نداشتن تكیه گاه اقتصادی باز هم به مردان وابسته هستند.فروغان تاكید كرد: اگر جامعه ما به سمت تشویق امر ازدواج سالمندان پیش رود، مشكلات زیادی از جامعه سالمندی كشور رفع می شود و در صورتی كه عكس این قضایا رخ دهد، ما در آینده با بحران سالمندان و مشكلات آنان روبه رو می شویم .