سیمای شیعه در نگاه امام صادق علیه السلام

امام صادق علیه السلام در سفارش های خود به عبدالله بن جندب پس از هشدار به شیعیان نسبت به دام های شیطان, ویژگی های برجسته دوستان حقیقی خود را برمی شمارد

امام صادق علیه السلام در سفارش‏های خود به عبدالله بن جندب پس از هشدار به شیعیان نسبت به دام‏های شیطان، ویژگی‏های برجسته دوستان حقیقی خود را برمی‏شمارد كه عبارت است از:

●توجه آخرت

«لقد جلت الاخرهٔ فی اعینهم حتی ما یریدون بها بدلا... و انما كانت الدنیا عندهم بمنزلهٔ الشجاع الارقم والعدو الاعجم‏»؛ آخرت ‏در نگاه آنها بسیار بزرگ است، به اندازه‏ای كه چیزی را با آن‏عوض نمی‏كنند... و دنیا نزد آنها همانند مار گزنده و دشمن بی‏زبان‏ است.

بر هر مسلمانی كه ما را می‏شناسد، سزاوار است كه كردارش را در هر شبانه روز بر خود عرضه دارد و به محاسبه آنها بپردازد، تا اگر كار نیكی در آنها دید، برآنها بیفزاید و اگر كردار بدی در اعمال خود مشاهده كرد، از آنها توبه كند، تا دچار ذلت و خواری روز قیامت نگردد.

پیروان حقیقی و دوستان واقعی خاندان نبوت علیهم السلام به چیزی‏ جز آخرت نمی‏اندیشند و تمام كردارها و رفتارهای خود را با نگاه ‏به آخرت می‏سنجند. دنیا در نظر مؤمن وسیله‏ای است ‏برای رسیدن به ‏هدفی بزرگ كه همان زندگی جاودان آخرت است. دوستان حقیقی اهل ‏بیت ‏علیهم السلام از مواهب دنیوی بهره می‏برند، اما هرگز زندگی ‏جاودان را با زندگی گذرای دنیا عوض نمی‏كنند.

●انس با خدا

«انسوا بالله واستوحشوا مما به استاءنس المترفون‏»؛ آنها با خدا انس گرفته‏اند و از آنچه كه مال اندوزان به آن انس‏ گرفته‏اند، در هراسند.مومنان از نعمت‏های الهی بهره می‏برند اما به آنها وابسته ‏نمی‏شوند. وابستگی به مال دنیا موجب بندگی انسان در برابرمادیات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابسته‏اند و شیعیان واقعی با یاد خدا آرامش می‏یابند.شیعیان ما با دشمنان همسایگی نمی‏كنند و اگر از گرسنگی بمیرند، چیزی از آنها نمی‏خواهند.

حضرت صادق علیه السلام پس از برشمردن این دو ویژگی مهم، فرمود: «اولئك‏ اولیائی حقا بهم تكشف كل فتنه و ترفع كل بلیه‏»؛ آنها دوستان ‏حقیقی من هستند. به وسیله آنها فتنه شكست می‏خورد و گرفتاری‏ها برطرف می‏شود.

●حسابرسی خود

«حق علی كل مسلم یعرفنا ان یعرف علمه فی كل یوم و لیلهٔ علی‏ نفسه فیكون محاسب نفسه فان رای حسنه استزاد منها و ان رای ‏سیئه استغفر منها، لئلا یخزی یوم القیمه‏»؛ بر هر مسلمانی كه ما را می‏شناسد، سزاوار است كه كردارش را در هر شبانه روز بر خود عرضه دارد و به محاسبه آنها بپردازد، تا اگر كار نیكی در آنها دید، برآنها بیفزاید و اگر كردار بدی در اعمال خود مشاهده كرد، از آنها توبه كند، تا دچار ذلت و خواری روز قیامت نگردد.

اگر شیعیان ما استقامت كنند، فرشتگان دست در دست آنها می‏گذارند، ابرهای سفید(رحمت) برآنها سایه می‏افكند، چون روز درخشنده و تابناك می‏شوند، از زمین و آسمان روزی می‏خورند و آنچه ‏از خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا می‏كند.

●سخاوت

«یابن جندب! ان شیعتنا یعرفون بخصال شتی: بالسخاء والبذل ‏للاخوان‏»؛ ای پسر جندب! همانا شیعیان ما به چند خصلت ‏شناخته ‏می‏شوند: به سخاوت و بخشش به برادران.

●خواندن پنجاه ركعت نماز و رعایت وقت نماز

« و بان یصلوا الخمسین لیلا و نهارا... و یحافظون علی‏ الزوال‏»؛ شیعیان ما در شبانه روز پنجاه ركعت نماز می‏خوانند و توجه به ‏وقت نماز ظهر(خواندن نماز اول وقت) دارند.

●دوری از پرخاش و داد و فریاد

«لایهرون هریرالكلب‏»؛ شیعیان ما همانند سگ زوزه- فریاد - نمی‏كشند.

●دوری از طمع

«ولا یطمعون طمع الغراب‏»؛ شیعیان ما همانند كلاغ طماع و حریص ‏نیستند.

●دوری از دشمنان

«ولا یجاورون لنا عدوا ولا یساءلون لنا مبغضا ولو ماتوا جوعا»؛ شیعیان ما با دشمنان همسایگی نمی‏كنند و اگر از گرسنگی بمیرند، چیزی از آنها نمی‏خواهند.

●دقت در خوراك

«شیعتنا لا یاكلون الجری... ولا یشربون مسكرا»؛ شیعیان ما مارماهی نمی‏خورند... و شراب نمی‏نوشند.

در برخورد با گناهكاران باید با سخنان نیكو و گفتن خوبی‏های‏آنان، امید مرده در آنها را زنده كرد و از خشونت، گفتار ناروا و بازگو نمودن لغزش‏های آنها پرهیز كرد؛ زیرا چنین برخوردهایی ‏مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت ‏به دین و آموزه‏های ‏آن گریزان می‏سازد.

●برگزیده‏ای از سایر سفارش‏ها

▪آثار استقامت

«یابن جندب لو ان شیعتنا استقاموا لصافحتهم الملائكه ولا ظلهم ‏الغمام ولا شرقوا نهارا ولا كلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم و لما سالوا الله الا اعطاهم‏.»

اگر شیعیان ما استقامت كنند، فرشتگان دست در دست آنها می‏گذارند، ابرهای سفید(رحمت) برآنها سایه می‏افكند، چون روز درخشنده و تابناك می‏شوند، از زمین و آسمان روزی می‏خورند و آنچه ‏از خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا می‏كند.

●شیوه برخورد با گناهكاران

۱- گفتن خوبی‏ها و پرهیز از سخن ناروا.

«یابن جندب لاتقل فی‏المذنبین من اهل دعوتكم الا خیرا»؛ ای پسرجندب! به گناهكاران از همكیشان خود جز خوبی و نیكویی چیزی مگو.

در برخورد با گناهكاران باید با سخنان نیكو و گفتن خوبی‏های‏آنان، امید مرده در آنها را زنده كرد و از خشونت، گفتار ناروا و بازگو نمودن لغزش‏های آنها پرهیز كرد؛ زیرا چنین برخوردهایی ‏مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت ‏به دین و آموزه‏های ‏آن گریزان می‏سازد.

۲- در خواست توفیق برای گناهكاران

«واستكینوا الی الله فی توفیقهم‏»؛ توفیق آنها را خاضعانه از خداوند بخواهید.

۳- در خواست توبه برای گناهكاران

توبه از حالات سازنده انسان است كه انجام دهنده آن محبوب خداوند است:

«ان الله یحب التوابین‏»؛ خداوند كسانی كه بسیار توبه می‏كنند را دوست دارد. (۱)

توبه روشی است كه امام صادق علیه السلام برای پاكسازی گناهكار توصیه‏ كرده است. شیعیان واقعی باید از خدا بخواهند كه گناهكاران از كردار ناشایست ‏خود پشیمان شوند و به سوی خدا بازگردند، زیرا خداوند بسیار توبه ‏پذیر و بخشنده است؛ «ان الله هوالتواب ‏الرحیم‏.» (۲)

ای پسر جندب! با كسی كه از تو بریده، وصل كن؛ به كسی كه چیزی ‏به تو نداده، چیز بده؛ با كسی كه به تو بدی كرده، خوبی كن؛ به ‏كسی كه به تو دشنام داده، سلام كن؛ با كسی كه با تو دشمنی كرده، انصاف داشته باش و از كسی كه به تو ظلم كرده، در گذر، همچنان‏ كه دوست داری از تو در گذرند. از گذشت‏ خداوند نسبت به خودت عبرت‏ بگیر. آیا نمی‏بینی خورشید خداوند بر خوبان و بدان می‏تابد و بارانش بر صالحان و مجرمان نازل می‏شود؟

●راه بهشتی شدن

حضرت امام جعفر صادق علیه السلام سه راه را فراروی جویندگان بهشت قرار داده است:

۱- پیروی از ائمه علیهم السلام .

۲- برائت از دشمنان.

۳- سخن گفتن آگاهانه و سكوت هنگام نا آگاهی.

«فكل من قصدنا و تولانا و لم یوال عدونا و قال ما یعلم و سكت‏ عما لایعلم او اشكل علیه فهو فی‏الجنه‏» ؛ هر كس جویا و پیرو ما باشد و از دشمنان ما پیروی نكند و چیزی‏ كه می‏داند، بگوید و از آنچه كه نمی‏داند، یا بر او مشكل (مشتبه)است، سكوت كند، در بهشت است.

●ارزش سكوت

«علیك بالصمت، تعد حلیما، جاهلا كنت او عالما، فان الصمت زین ‏لك عندالعلماء و سترلك عند الجهال» ؛ عالم باشی یا جاهل، خاموشی را برگزین تا بردبار به شمار آیی؛ زیرا خاموشی نزد دانایان زینت و در نزد نادانان پوشش است.

●دوری جستن از عقاید منحرف

خطر بدعت‏ها، گرایش‏های منحرف و قرائت‏های ناصواب از دین، همیشه ‏متوجه جوامع شیعی بوده است.«یابن جندب! بلغ معاشر شیعتنا و قل لهم: لاتذهبن بكم ‏المذاهب‏»؛ ای پسر جندب! به شیعیان ما بگو؛ مبادا عقاید منحرف، شما را از مذهب خودتان بیرون برد.

●نشانه‏های ناتوانی

«قد عجز من لم یعد لكل بلاء صبرا و لكل نعمه شكرا و لكل عسریسرا»؛ ناتوان است كسی كه برای هر بلایی صبری، برای هر نعمتی ‏شكری و برای هر سختی آسانی آماده نكند.

●كردارهای برتر

«یابن جندب! صل من قطعك، واعط من حرمك، و احسن الی من اساءالیك، و سلم علی من سبك، و انصف من خاصمك، واعف عمن ظلمك، كماانك تحب ان یعفی عنك، فاعتبر بعفوالله عنك، الا تری ان شمسه‏ اشرقت علی الابرار والفجار و ان مطره ینزل علی الصالحین والخاطئین.»

ای پسر جندب! با كسی كه از تو بریده، وصل كن؛ به كسی كه چیزی ‏به تو نداده، چیز بده؛ با كسی كه به تو بدی كرده، خوبی كن؛ به ‏كسی كه به تو دشنام داده، سلام كن؛ با كسی كه با تو دشمنی كرده، انصاف داشته باش و از كسی كه به تو ظلم كرده، در گذر، همچنان‏ كه دوست داری از تو در گذرند. از گذشت‏ خداوند نسبت به خودت عبرت‏ بگیر. آیا نمی‏بینی خورشید خداوند بر خوبان و بدان می‏تابد و بارانش بر صالحان و مجرمان نازل می‏شود؟

●اساس اسلام

آخرین جمله از سفارش‏های امام صادق علیه السلام به ابن جندب درباره اهمیت ‏و ارزش محبت اهل‏بیت علیهم السلام است.« لكل شیی‏ء اساس و اساس الاسلام حبنا اهل‏البیت‏»؛ هر چیزی را پایه‏ای است و پایه اسلام، محبت ما، اهل بیت علیهم السلام است.

پی‏نوشت ها:

۱- بقره، آیه ۲۲۲.

۲- توبه، آیه ۱۱۸.

منبع :

ماهنامه كوثر شماره ۴۰، نویسنده : علی محمدی.