۵ عـادت مـردمـان مـقـاوم

چرا بعضی ها از بقیه سرسخت ترند

خیلی وقت‌ها، انسان‌هایی را در محیط اطراف خود می‌بینیم که با وجود مواجهه با مشکلات متعدد و حتی لاینحل در زندگی خود به خوبی بر این مشکلات مسلط می‌شوند و به موفقیت‌های زیادی نیز دست پیدا می‌کنند...

مشکلاتی مانند بیماری‌های لاعلاج و صعب‌العلاج، قطع عضو، از دست دادن نزدیکان و... اگرچه سختی‌های فراوانی برای این افراد ایجاد کرده ولی همچنان با جدیت، مسیر خود را دنبال و سعی می‌کنند برتر از دیگران باشند.

شاید اولین پرسشی که با دیدن این افراد موفق در ذهن بیننده نقش می‌بندد، این باشد که «رمز موفقیت آنها چه بوده است؟» زیرا خواه‌ناخواه ما در محیط پیرامون خود افراد فراوانی را می‌شناسیم که با بروز مشکلات بسیار کوچک‌تر، خود را از مسیر تلاش برای زندگی بهتر کنار می‌کشند، از اجتماع گوشه‌گیری می‌کنند و خود را «تمام‌شده» می‌دانند. حقیقت این است که برخلاف آنچه تصور می‌شود، عامل موفق‌نشدن این افراد، بیش از آنکه مشکلات فیزیکی باشد، جنبه روانی دارد. در واقع تفاوت بین افراد موفق و غیرموفق که با شرایط اجتماعی و محیطی یکسان دچار یک حادثه شده‌اند، در چند عامل اولیه روان‌شناختی خلاصه می‌شود:

● پذیرش

یکی از مهم‌ترین و شاید اصلی‌ترین مؤلفه‌ها برای پشت‌سر گذاشتن مشکلات و داشتن زندگی معمولی، پذیرش واقعیت است. البته باید توجه داشت که پذیرش، به معنای اقرار به شکست و دست از تلاش کشیدن نیست، بلکه به فرد کمک می‌کند با واقعیت‌ها روبرو شود و اهدافش را با توجه به شرایط خود، با روشی منطقی دنبال کند. بیشتر افرادی که با وجود مشکلات جسمی حاد توانسته‌اند در مسیر موفقیت گام بردارند، از واقعیت فرار نکرده‌اند. افرادی که مشکل یا بیماری خود را نپذیرفته‌اند، حتی از صحبت‌ درباره مشکل خود دوری و سعی می‌کنند همواره آن را به صورت یک راز مخفی کنند ولی افراد موفق در‌این‌باره بسیار راحت هستند و حتی خود باب بحث در این مورد را باز می‌کنند.

● نوع نگرش

نکته دیگری که هنگام بروز مشکل یا بیماری وجود دارد، نوع نگرش به مشکل است. افراد موفق، معمولا سعی می‌کنند به مشکل خود نگرش مثبتی داشته باشند، یعنی مثل نمونه‌ای که در این شماره «سلامت» معرفی شده، اگرچه فرد به خاطر یک سانحه جدی ماه‌های زیادی را از بسیاری فعالیت‌ها محروم شده، ولی این زمان استراحت اجباری را فرصتی برای درس خواندن دانسته و از آن به نفع خود بهره گرفته است.

● توانمندی‌ها

مشکل یا بیماری فرد ممکن است مادام‌العمر باشد و او را از بسیاری فعالیت‌ها بازدارد ولی در عین حال این به معنای از بین رفتن همه توانایی‌ها و استعدادهای وی نیست. فرد بیمار در این موارد می‌تواند با تمرکز بر توانایی‌های مثبت خود همچنان حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد. در سال‌های اخیر، افراد زیادی را دیده‌ایم که حتی بعد از قطع دو دست، تنها با به کارگیری دهان و ذوق و سلیقه خود کارهایی از قبیل نقاشی، خطاطی و... انجام می‌دهند. توجه به توانایی‌های فردی در این افراد، نقش بسیار موثری در حفظ فرد در جریان عادی زندگی یا هدایت او به سمت انزوا دارد که در این موارد هم اطرافیان می‌توانند نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای داشته باشند. در مورد «کاظم» نیز می‌توان از درس خواندن و گرایش او به سمت عکاسی به عنوان توانایی‌هایش یاد کرد.

● تعامل با اجتماع

فرد بیمار اگر با پذیرش مشکل خود و تکیه بر توانایی‌هایش بتواند دوباره خود را در بین گروه‌‌های مختلف اجتماعی مطرح کند، می‌تواند در ارتباط با اجتماع باقی بماند و خود را عضوی از آن بداند. در جمع خانواده و دوستان بودن و گذراندن اوقات با افراد موفقی که قبلا در این زمینه تلاش کرده‌اند، نقش بسیار اساسی‌ای در بازگشت فرد به اجتماع دارد. کانون‌های اجتماعی، جمع دوستان، کارگروه‌ها، خانواده و هر جمعی که فرد بیمار را برای «مانند دیگران شدن» تشویق کند، می‌تواند گزینه خوبی برای این فرد باشد.

● تعادل و تناسب

در بسیاری از موارد، با افرادی مواجه هستیم که بعد اینکه دچار یک بیماری یا سانحه جدی شدند، خود را رها می‌کنند یعنی وقتی متوجه می‌شوند یک بیماری در وجودشان است که آنها را محدود کرده، خود را ازدست‌رفته می‌دانند و دیگر تلاشی برای به دست آوردن شرایط ایده‌آل فیزیکی نمی‌کنند. به سر و وضع خود اهمیتی نمی‌دهند، در لباس پوشاندن شلختگی به خرج می‌دهند، رژیم غذایی خود را به هم می‌زنند و به تناسب‌اندامشان اهمیت نمی‌دهند. در صورتی که افراد موفق، برخلاف این گروه عمل می‌کنند و حتی با توجه به پذیرش واقعیت (آثار بیماری یا سانحه) سعی و تلاش آنها برای حفظ شرایط ایده‌آل دوچندان می‌شود تا به این طریق روند بهبود خود را تسریع کنند. در نمونه فوق نیز دقیقا همین اتفاق افتاده است. بیمار مورد نظر با توجه به شرایط بیماری خود سعی کرده در طول دوره درمان وزنش را کاهش دهد و به شرایط آرمانی برسد و به این طریق درمان بیماری را سرعت ببخشد.

دکتر پرویز رزاقی

روان‌شناس مدرس دانشگاه آزاد اسلامی