خارش زدایی

سلامت نعمتی است که تا وقتی آن را داریم, قدرش را نمی دانیم ولی وقتی خدشه دار شود تمام آرامش انسان را به هم می ریزد, حتی اگر در حد خارش پوست باشد

سلامت نعمتی است که تا وقتی آن را داریم، قدرش را نمی‌دانیم ولی وقتی خدشه‌دار شود؛ تمام آرامش انسان را به هم می‌ریزد، حتی اگر در حد خارش پوست باشد...

مشکل خانم «شمیم‌ خانی»، یکی از خوانندگان «سلامت» که آن را با ما درمیان گذاشته‌اند، نیز خارش‌هایی است که کلافه‌شان کرده و سال‌هاست آرامششان را گرفته است. با متخصصان در مورد مشکل ایشان صحبت کرده‌ایم بلکه گره‌ای از این مشکل چند ساله گشوده شود.

● خانم شمیم خانی می‌گوید مشکلش از دوران نوجوانی شروع شده

خارش امانم را بریده!

▪ از خودتان و شروع مشکل تان برای مان بگویید.

۳۳ ساله هستم و متاهل و صاحب فرزند. خارش پوست ناحیه بازو، سینه و پشتم که از نوجوانی شروع شده، هنوز هم خیلی آزارم می‌دهد. به پزشکان متعددی مراجعه کرده‌ام ولی نتیجه‌ای نگرفتم. آنقدر پوستم را می‌خارانم که زخم می‌شود و بعد از بهبود زخم‌ها، تغییر رنگ پیدا کرده و این مشکل واقعا روی زندگی زناشویی‌ام تاثیر گذاشته است.

▪ تشخیص پزشکان چه بود؟

هیچ‌کدام علت خاصی را مطرح نکردند و هر بار برایم داروهایی مثل لوراتادین، سیتریزین و آنتی‌هیستامین تجویز شد که فایده‌ای نداشتند.

▪ به بیماری خاصی مبتلا نیستید؟

نه، تا به حال آزمایش‌های مختلفی انجام داده‌ام و هیچ‌کدام مشکل خاصی را نشان نداده‌اند.

▪ نواحی‌ای که خارش دارند، دچار کهیر، قرمزی و... نیستند؟

نه، فقط پوست صورتم خیلی حساس است و حتی اگر موهایم روی صورتم بریزد، بلافاصله قرمز می‌شود و شروع به خارش می‌کند. این خارش امان مرا بریده.

▪ خارش در دوران بارداری بیشتر نشد؟

نه، هیچ فرقی نکرد. وقتی سنم کمتر بود، متوجه شدم وقتی پفک و چیپس می‌خورم بدتر می‌شوم و سال‌هاست به این خوراکی‌ها لب نزده‌ام. وقتی لباسم زبر و نایلونی باشد هم خارش‌ها خیلی بیشتر از زمانی است که لباس نخی و لطیف می‌پوشم.

▪ حمام رفتن مشکل را کمتر می‌کند یا بیشتر؟

بعد از استحمام خیلی بهتر می‌شوم ولی فقط تا ۴-۳ ساعت و دوباره خارش‌ها آغاز می‌شوند.

▪ از روش‌های سنتی و خانگی برای تسکین خارش استفاده نکرده‌اید؟

چرا، یکی از پزشکان گفت سدر و ماست را مخلوط کن و به پوستت بزن ولی خارش پوستم با این کار بیشتر شد.

▪ نوع پوستتان چیست؟

بسیار خشک.

▪ تا به حال شده فکر کنید وقتی مشغول کار یا خارج از خانه هستید، این خارش‌ها کمتر است یا مثلا در زمان استرس و عصبانیت بیشتر؟

دقیقا همین‌طور است. وقتی سرم به کار گرم است، کمتر احساس خارش می‌کنم و وقتی عصبانی یا مضطربم خار‌ش‌ها بیشتر می‌شود؛ خارشی که انگار سطحی نیست و از درون وجودم است. وقتی مسافرت هم می‌روم، خارش شدیدتر می‌شود.

▪ علامت خاص دیگری ندارید؟

نه، فقط احساس گرگرفتگی دارم. احساس می‌کنم از درون داغم. دیگران هم می‌گویند بدنت خیلی داغ است و وقتی عرق می‌کنم هم خارش شدیدتر می‌شود.

● توصیه روان‌پزشک

خارش دارید؟

خودتان را مشغول کنید!

دکتر محمدرضا خدایی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی

علت‌های خارش بسیار متنوع‌ هستند؛ از اختلال‌های جسمی گرفته تا استفاده از برخی داروها، مخدرها و اختلال‌های روان‌پزشکی و روان‌تنی. با توجه به مکان، ‌مدت، حاد یا مزمن بودن خارش و همراهی با ضایعات، علت آن نیز متفاوت است.

خارش‌هایی که جنبه روان‌شناختی دارند، معمولا مزمن و طولانی‌مدت هستند و با استرس تشدید می‌شوند. این خارش‌ها گاهی در تمام بدن و گاهی فقط در اندام‌های خاصی اتفاق می‌افتند. معمولا ضایعات اولیه پوستی وجود ندارد ولی به دنبال خاراندن پوست، ضایعاتی به وجود می‌آید که خود آنها هم بیمار را ناراحت می‌کند. خارش با علت‌های روان‌شناختی بیشتر افراد جوان و میانسال را درگیر می‌کند و معمولا در خانم‌ها بیشتر از آقایان مشاهده می‌شود ولی اگر در سنین بالاتر اتفاق بیفتد و علاوه بر آن لاغری و کم شدن وزن یا مشکلات جسمی دیگر هم بروز کند، حتما باید به وسیله پزشک معاینه و آزمایش‌های تخصصی انجام شوند.

خارش‌های با ریشه روان‌شناختی با تغییر فصل و موقعیت بیشتر یا کمتر نمی‌شوند و در افرادی که خودشان یا یکی از اعضای خانواده‌شان دچار وسواس یا اختلال اعصاب و روان باشد، بیشتر رایج‌اند. خارش باید جدی گرفته شود چون گاهی علت‌های جسمی خاموشی دارد، بنابراین این خانم ابتدا باید به متخصص پوست مراجعه و اگر عوامل جسمی رد شد، باید به مسایل روان‌شناختی توجه کنند.

به این خانم توصیه می‌کنم وقت خود را به صورت مفید پر کنند و سعی کنند وقت آزاد نداشته باشند. شرکت در کلاس‌های مختلف تا حد زیادی به ایشان کمک خواهد کرد. باید مشغله فکری خود را کم و با خشم و عصبانیت مقابله کنند. وسواس و توجه بیش از حد به خود را کنار بگذارند و علاوه بر همه اینها، به پزشک?شان اعتماد کنند و به پزشکان متعدد مراجعه نکنند.

شرکت در کلاس‌های مدیریت استرس نیز برایشان مفید خواهد بود و اگر امکان این کار وجود ندارد، می‌توانند این مهارت را از طریق مطالعه یا رسانه‌های جمعی یاد بگیرند. گاهی مکانیسم دفاعی رشد یافته در افراد مثلا انداختن تمام تقصیرها به گردن دیگران و از زمین و زمان ایراد گرفتن و متوقع بودن بیش از حد و نگاه منفی به خود و اطرافیان نیز چنین تظاهراتی را در پی دارد. خانم خانی باید تا جایی که می‌توانند در مقابل میل به خاراندن مقاومت کنند و آن را به تعویق بیندازند یعنی همان لحظه که احساس خارش می‌کنند، بلافاصله این کار را انجام ندهند و هر بار کمی بیشتر آن را به تاخیر بیندازند. به ایشان توصیه می‌کنم دمای محیط خانه را در حد متعادل نگه دارند و از آب ولرم برای شستشوی بدن استفاده کنند. گاهی مصرف داروهای بدون نسخه، حتی استامینوفن نیز باعث بروز حساسیت و خارش می‌شود. خارش با منشأ روان‌شناختی نوعی بیماری وسواسی است و باید در صورتی که پزشک متخصص پوست توصیه کرد، حتما به یک روان‌پزشک هم مراجعه کنند.

● توصیه متخصص پوست

دکتر مسعود داودی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌ا...

خـارش دارید؟ بهانه دست پوست‌تان ندهید!

▪ به نظر شما بیماری این خانم چیست؟

با توجه به نشانه‌ها، به نظر می‌رسد دچار بیماری «درماتیت آتوپیک» باشند. درواقع بالا بودن ترشح ایمونوگلوبولین باعث می‌شود بدن ایشان مستعد خارش شود.

▪ این خانم می‌گویند احساس خارش که به دنبال آن خاراندن مداوم هم اتفاق می‌افتد، باعث تغییر حالت پوستشان هم شده است. چرا این اتفاق می‌افتد؟

پوست کسانی که زمینه درماتیت آتوپیک دارند، به علت خاراندن مداوم، دچار زخم‌هایی می‌شود که باعث ایجاد تغییرات پوستی خواهد شد. حتی ممکن است پوست نواحی درگیر ضخیم‌تر از دیگر نواحی و تیره‌تر و مایل به خاکستری شود.

▪ چرا رنگ این نواحی تغییر می کند؟

وقتی پوست را می‌خارانند، سلول‌های پوست تخریب می‌شوند و چون لابه?لای آنها رنگدانه هم است، رنگدانه‌سازها به زیر پوست سقوط می‌کنند و در لایه زیرین پوست باعث این تغییر می‌شوند.

▪ گویا این تغییر رنگ پوست خیلی خانم خانی را آزار می‌دهد، راه‌حلی هم برای درمان آن وجود دارد؟

بله، اگر با دارو جلوی خارش گرفته شود، می‌توان امیدوار بود پس از مدتی پوست به حالت عادی برمی‌گردد.

▪ محرک‌های محیطی که گفتید این بیماران به آنها واکنش غیرطبیعی نشان می‌دهند، چیستند؟

محرک‌های معمولی مثل عرق، گرما، سرما، الیاف لباس، فعالیت بدنی و حتی استرس. می‌توان گفت بدنشان دنبال بهانه‌ای برای خارش می‌گردد!

▪ درماتیت آتوپیک کاملا درمان‌پذیر است؟

این بیماری زمینه و اساس ژنتیکی دارد و نمی‌توان توقع داشت قطعی درمان شود ولی می‌توان آن را با دارو آرام کرد تا خارش‌ها قطع شوند. اگر کم‌کم متوجه شویم عوامل بروز خارش و محرک‌ها چیستند، پرهیز از مصرف آنها نیز تا حد زیادی کمک‌کننده خواهد بود. مدتی پس از مصرف دارو خارش‌ها آرام‌ می‌شوند و می‌توان برای مدتی آنها را قطع کرد و در صورت شروع مجدد، دوباره آن را آغاز می‌کنیم.

▪ این خانم می‌گویند حتی وقتی موهایشان روی صورتشان می‌ریزد، پوستشان قرمز و دچار خارش می‌شود. علت این قرمزی چیست؟

بدن آتوپیک‌ها مستعد انواع حساسیت است و کهیر بیشتر از جمعیت عادی در پوست آنها بروز می‌کند.

▪ برای خشکی پوستشان چه کنند؟

خشکی پوست با خوردن غذاهای چرب یا آب برطرف نمی‌شود و فقط می‌توان با چرب کردن پوست از شدت آن کم کرد. بهترین روش هم این است که وقتی هنوز پوست نمناک است، آن را چرب کنند و از مواد شوینده‌ای که پوست را خشک می‌کنند مثل مواد صابونی و... استفاده نکنند و در مورد شوینده مناسب با پزشک متخصص پوست مشورت کنند.

▪ برای این خانم و دیگر بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک چه توصیه‌ای دارید؟

پیشگیری از بروز خارش امکان ندارد ولی می‌توان تا حدی جلوی عوامل محرک را گرفت مثلا این بیماران باید از تعداد دفعات استحمام کم و بعد از حمام، بدنشان را با روغن‌ها چرب کنند. لباس‌هایی با الیاف لطیف بپوشند و در فصل‌های پاییز و زمستان که لازم است لباس گرم و احتمالا پشمی بپوشند، حتما زیر آن لباس نخی تن کنند. چون به گزیدگی و گل و گیاه حساسیت دارند، برای گردش و مسافرت ترجیحا محل‌هایی که احتمال گزیدگی بیشتر است، نروند یا اقدام‌های پیشگیرانه مثل خوابیدن در پشه‌بند و پوشیدن لباس‌های پوشیده را انجام دهند. گردوخاک، بیماری و خارش این افراد را تحریک می‌کند و باید حتما از جاروبرقی و دیگر وسایلی که گردوغبار را به داخل می‌کشند برای نظافت خانه استفاده کنند. از نگهداری حیوانات خانگی به‌خصوص پرنده‌ها که پرشان باعث آلرژی می‌شود و گربه و سگ ‌خودداری کنند. بالش و ملحفه و زیرانداز این بیماران نباید از پر باشد و وسایل خواب پنبه‌ای برای آنها بسیار مناسب‌تر است و توصیه آخر اینکه حداقل در زمانی که خارش دارند، مواد غذایی محرک مثل لبنیات تهیه شده از شیر گاو، سویا، آجیل و... مصرف نکنند.

● توصیه ایمونولوژیست بالینی

دکتر علیرضا سالک‌مقدم ‌

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

خـارش دارید؟ کتان سفید بپوشید

عوامل بسیار ساده‌ای مانند خشکی پوست، تحریک‌های فیزیکی (گرما، سرما، اشعه‌آفتاب، آب استخر و...)، تحریک‌های مکانیکی (فشار، لباس تنگ، ارتعاش وسایل ورزشی لرزاننده و...)، عوامل شیمیایی (استفاده از برخی کرم‌ها و لوازم‌ آرایشی- بهداشتی و آلودگی هوا) و عوامل روانی (استرس‌ها) باعث خارش می‌شوند.

علاوه بر اینها، گاهی ابتلا به بیماری‌های کبدی،‌ کلیوی و برخی عفونت‌های باکتریایی و ویروسی و بدخیمی‌ها نیز می‌توانند آلرژی و خارش را به دنبال داشته باشند، بنابراین این خانم باید کاملا بررسی شوند تا علت اصلی مشکل پیدا و حل شود.

برخی افراد در آب دچار گشادی مویرگ و تحریک اعصاب حسی و خارش می‌شوند ولی پوست برخی دیگر به علت خشکی دچار خارش می‌شود و وقتی حمام می‌روند، پوستشان رطوبت می‌گیرد و موقتا تا حدی خوب می‌شوند و این خانم هم گویا جزو همین گروه هستند.

افراد سالمند نیز پوست خشکی دارند و به علت شاخی شدن لایه پوست دچار خارش می‌شوند. گاهی هم در بیماری چند علت همزمان وجود دارد.

آلرژی‌هایی که منجر به بروز کهیر و اگزما می‌شوند، به علت تحریک حسی ناحیه، خارش هم دارند ولی از آنجا که این خانم گفته‌اند در نواحی دچار خارش، ضایعه و کهیری دیده نمی‌شود و داروهای ضدحساسیت نیز تاثیری نداشته، بعید است به آلرژی مبتلا باشند. البته در موارد نادری آلرژی وجود دارد ولی واسطه‌های بروز آلرژی (هیستامین) در حدی ترشح می‌شود که جریان خون پوستی را کمی بیشتر از حد طبیعی کند و علایم آن به چشم نیاید و کهیر،‌ اگزما و حتی قرمزشدن هم در پوست به وجود نیاید ولی همان مقدار کم گشادی مویرگ‌ها هم می‌تواند باعث تحریک انتهای اعصاب حسی شود.

وقتی بیمار پوست را می‌خاراند، تحت‌تاثیر فشار و مالیدن پوست، به‌طور موقت میزان خونی که در ناحیه جمع شده منحرف می‌شود و خارش کاهش پیدا می‌کند.برخی انگل‌ها مثل گال نیز که می‌توانند زیر پوست حرکت کنند، باعث خارش می‌شوند. علت اینکه خارش فقط در نواحی خاص پوست در بالاتنه است، می‌تواند این باشد که این نواحی بیشتر در معرض هوا و آلودگی‌های آن هستند و عوامل آلودگی روی پوست قرار می‌گیرند و باعث تحریک می‌شوند. اگر هم جنس لباس از مواد یا رنگی باشد، در افراد حساس خارش ایجاد می‌کند مخصوصا در هوای گرم که رنگ لباس به نحوی در عرق بدن حل می‌شود و پوست را تحریک می‌کند. بهتر است این خانم لباس‌های سفید و از جنس کتان بپوشند تا پوستشان در معرض عوامل محرک قرار نگیرد. برخی غذاها هم حاوی هیستامین هستند و با مکانیسم آلرژی عمل نمی‌کنند و باعث گشادی مویرگ‌ها می‌شوند مثل خربزه، پنیرهای فراوری شده و... گاهی داروها و ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت نیز می‌توانند باعث بروز خارش شوند.

باید سابقه مصرف غذا، دارو، مسایل روانی، استرس‌ها و روش زندگی و سوابق آلرژیک خود فرد و بستگان درجه یک او و پوست کاملا بررسی شود تا بتوان به نتیجه رسید بنابراین باید حتما با یک متخصص پوست مشوت کنند و در صورتی که ایشان تشخیص دادند پوست مشکلی ندارد به ایمونولوژیست مراجعه کنند.

● توصیه متخصص داخلی

خارش دارید؟ شاید از صفرایتان باشد!

دکتر ایرج خسرونیا

رییس انجمن پزشکان داخلی

بیماری‌های داخلی و هورمونی فراوانی هستند که باعث گرگرفتگی می‌شوند و بیماری‌های کبدی، کلیوی و حساسیت به موادغذایی و دارویی متعددی خارش را به دنبال دارند ولی گر گرفتگی و خارش فقط به دلیل ابتلا به بیماری‌های داخلی اتفاق نمی‌افتد.

برخی مواد غذایی هم هستند که برای بعضی‌ها آلرژی‌زا محسوب می‌شوند و گروهی از افراد اگر از آن مواد غذایی مصرف کنند، دچار گر گرفتگی و خارش می‌شوند؛ مثلا مصرف گوجه‌فرنگی، تخم‌مرغ، بادمجان، رب‌گوجه و ادویه‌ها می‌تواند خارش را ایجاد یا تشدید کند.در میان بیماری‌های داخلی منجر به خارش نیز می‌توان به بیماری‌های صفراوی اشاره کرد؛ مثلا بسته شدن مجاری صفراوی، کلانژیت، سنگ مجاری صفراوی، سیروز، اورمی و نارسایی کلیه می‌توانند باعث خارش بدن شوند و اختلال هورمون‌های تیرویید، غده فوق‌کلیه، فشارخون بالا، اختلال کلسیم خون، اختلال غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس نیز دمای بدن را تغییر می‌دهند و یکی از عوارض آنها گرگرفتگی است.

از آنجا که ممکن است این خانم علایم دیگری داشته باشند که خودشان آنها را جدی نگیرند یا متوجه آن نباشند، بهتر است حتما به پزشک متخصص داخلی نیز مراجعه کنند.

حمید دهقان

اقدس عارف

«میزگردزیبایی» درباره خارش پوست خانم شمیم خانی با حضور دکتر مسعود داودی متخصص پوست، دکتر علیرضا سالک‌مقدم ایمونولوژیست،دکتر محمدرضا خدایی روان‌پزشک و دکتر ایرج خسرونیا متخصص داخلی