کدام روز بر پزشک مبارک است

مهمترین کار در این ایام بررسی شرایط و موقعیت حرفه پزشکی و پزشکان در کشور و تحلیل وضعیت امروز و فردای آنان است

بر طبق عادت و سنت سنوات گذشته، روز اول شهریورماه مطابق با سالروز ولادت حکیم نامی ایران، شیخ‌الرییس ابوعلی‌سینا، روز پزشک نامیده شده و مراسمی نیکو در تقدیر و تجلیل تعدادی از پزشکان و پیشکسوتان جامعه پزشکی در سراسر کشور برگزار می‌شود.

اگر چه نفس برگزاری این مراسم که یادآور گذشته علمی و پزشکی این مرزوبوم و برای تحکیم ارزش‌های متعالی و مقدس این حرفه خطیر و خدوم است کاری ارزشمند و ضروری است، ولی واقعیت این است که مهمترین کار در این ایام بررسی شرایط و موقعیت حرفه پزشکی و پزشکان در کشور و تحلیل وضعیت امروز و فردای آنان است. بررسی مسایل اصولی و زیرساختی، مانند اقتصاد درمان، اشتغال و آینده پزشکان جوان، بیمه، نظام درمانی کشور، راهکارهای ارتقا و انسجام در بخش دولتی و خصوصی و مواردی از این دست از جمله مسایلی هستند که باید در این روز به آنها پرداخته شود و ارزیابی تحلیلی و کاملی درباره آنها صورت پذیرد و اگر عملکردها و یا لااقل جهت‌گیری‌ها در این زمینه‌ها مثبت و در حال پیشرفت باشد، در این صورت باید به پزشکان و جامعه پزشکی تبریک گفت و آینده حرفه‌ای آنها را روشن ارزیابی کرد؛ در غیر این صورت محل تاسف و نگرانی خواهد بود.

به عبارت ساده‌تر، آینده پزشکی و پزشکان کشور (به خصوص پزشکان جوان) به این موارد زیرساختی و اصولی بستگی تام و تمام دارد و غفلت از این موارد و بسنده کردن به ظواهر و تعاریف و تمجیدهای صوری راهگشا نخواهد بود.

در زمینه اقتصاد درمان که نه تنها یکی از شاخص‌های اساسی بهداشت و درمان، بلکه از شاخص‌های توسعه پایدار هر کشور است، بر اساس قانون برنامه توسعه کشور در پایان برنامه چهارم باید به جایگاهی می‌رسیدیم که هزینه‌های درمان به نسبت ۳۰ درصد و ۷۰ درصد میان مردم و دولت تقسیم می‌شد. به عبارت بهتر باید سرمایه‌گذاری دولت در بخش درمان طوری افزایش می‌یافت که هزینه‌های مردم و فشار درمان بر مردم و خانواده‌ها کاهش یابد. آیا امروز که سال آخر برنامه است به این جایگاه رسیده‌ایم؟ یا حتی در سه سال اخیر به این سمت حرکت کرده‌ایم؟

واقعیت این است که در سال‌های اخیر، علیرغم افزایش بی‌سابقه قیمت نفت و رشد جهشی بودجه کشور، بی‌توجهی به مساله مهم سرانه درمان و سهمی که دولت در بخش بهداشت و درمان باید هزینه کند، نه تنها شاهد هیچ رشدی نبوده‌ایم، بلکه به قیمت ثابت و با توجه به تورم بی‌سابقه شاهد منفی‌ترین شاخص‌های اقتصاد درمان در سال‌های بعد از انقلاب بوده‌ایم؛ به طوری که سهم مردم در هزینه‌های درمان افزایش یافته و به بیش از ۶۰ درصد رسیده است. همکاران محترم و عزیز به خوبی می‌دانند که در این شرایط مردم، بیماران، پزشکان و بیمارستان‌ها، به خصوص بیمارستان‌های دولتی و پزشکان جوان با چه مشکلاتی مواجه شده و خواهند شد.

یقینا این مقوله که ناشی از بی‌توجهی و نگاه مصرفی و نه سرمایه‌ای به بخش بهداشت و درمان است، موجب خسارت‌های جبران‌ناپذیر در این بخش شده و موجب نگرانی دست‌اندرکاران و کارشناسان دلسوز این بخش است.

موضوع اشتغال مناسب و آینده کاری برای پزشکان جوان که معادله‌ای چندمجهولی و مرتبط با فاکتورهای متعدد است در چه مسیری سیر می‌کند؟ آیا دانشجویانی که با استعدادترین جوانان این مرزوبوم بوده و با گذر از رقابتی دشوار در کنکور و آزمون‌های گوناگون به این مرحله رسیده‌اند، چه در دوران دانشجویی و چه در دوران رزیدنتی، از انگیزه کافی و آینده‌ای مطمئن برخوردارند؟

ارتباط این موضوع با بحث اقتصاد درمان، ساختار درمان و تعدیل ظرفیت‌های پذیرش دانشجویی از مباحثی است که باید در این روزها (روز پزشک) به آن پرداخته شود. جایگاه مناسبی که در نظام ارجاع برای پزشکان عمومی و جوان در نظر گرفته شده بود امروزه به دلیل کندی پیشرفت و تثبیت نشدن این سیستم و نارسایی بودجه‌ای برای تامین هزینه‌های ابتدایی نظام ارجاع، امیدهای پزشکان جوان را کم‌رنگ کرده است. بدیهی است در این شرایط اجبار همکاران جوان به گذراندن سال‌های طولانی طرح خارج از مرکز نمی‌تواند گزینه‌ای مناسب و منطقی برای جبران نارسایی‌های بودجه‌ای و تکامل نیافتن ساختار درمان کشور باشد.

واقعا روز پزشک وقتی مبارک است که ظرفیت‌های پذیرش دانشجویی و رزیدنتی متناسب با نیازهای کشور تعدیل شده و نظام ارجاع و بودجه‌های مرتبط با آن در جهتی باشد که اجبار فارغ‌التحصیلان جوان به گذراندن بهترین سال‌های عمرشان به عنوان طرح خارج از مرکز مرتفع شود. اگر چه نیل به این اهداف به یک‌باره ممکن نیست، ولی جهت‌گیری مسیر حرکت در این راستا می‌تواند مایه امید و دلگرمی باشد.

یکی از وظایف و اهداف اصلی سازمان نظام پزشکی، رسیدگی و کمک به تامین مطالبات به حق جامعه پزشکی است. پیگیری بسیاری از امور پیشگفت که جزو حقوق اساسی مردم و جامعه پزشکی است، بر حسب قانون به عهده سازمان نظام پزشکی است.

در دوره قبلی فعالیت این سازمان، اولین نکته‌ای که مانع اساسی این پیگیری بود، نقایص و محدودیت‌های قانون نظام پزشکی بود. پس از ارزیابی کارشناسی طولانی و فعالیت گسترده و پیگیر و همکاری مجلس (دوره ششم)، این محدودیت‌ها مرتفع و در نهایت قانون جدید سازمان نظام پزشکی که یکی از دستاوردهای تاریخی این سازمان است در اواخر دوره گذشته به تصویب مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید.

انتظار می‌رفت که با استفاده بهینه از ظرفیت‌های متعدد جدید قانون نظام پزشکی سامان‌دهی امور مربوطه (از قبیل تعرفه، مالیات، امور انتظامی و...) به سرعت شکل و جهت مناسب خود را پیدا کنند. ولی متاسفانه به دلایل گوناگون، از جمله عدم تعامل مناسب با ارگان‌های ذی‌ربط و تاثیرگذار و همچنین استفاده سیاسی و انتخاباتی از جایگاه سازمان‌ نظام پزشکی (که باید جایگاهی صرفا صنفی داشته باشد)، مسایل مذکور چه در زمینه تعرفه، چه در بحث مالیات پزشکان و چه در بخش معضلات متعدد در مسیر امور انتظامی و برخوردهای ناصحیح در این زمینه با جامعه پزشکی را لاینحل باقی گذاشته است.

به هر صورت پرداختن تفصیلی و ارزیابی تحلیلی مسایل مذکور یکی از مهمترین نیازهای روز پزشک است که باید با جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از این مباحث و پیگیری آنها، جهت‌گیری‌ها و زیرساخت‌ها را اصلاح کرده و به طور اصولی به ارتقاء شان و منزلت جامعه پزشکی پرداخت. تنها در این صورت است که می‌تواند به آینده‌ای روشن‌تر برای این قشر فرهیخته و خدوم امیدوار بود و این روز را مبارک دانست.

به امید آن روز

دکتر محمدرضا ظفرقندی

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

و رئیس‌کل سابق سازمان نظام پزشکی