روایت های دلهره آور انسان امروز

مروری بر ۱۰ اثر برتر داستانی دهه اول قرن ۲۱ به روایت تایم

پایان سال ۲۰۰۹ میلادی مصادف با پایان اولین دهه قرن بیست و یکم بود. به همین سبب بسیاری از رسانه‌‌ها به بهانه پایان دهه اول قرن حاضر، سراغ اتفاقات مهم در حوزه‌های گوناگون رفتند تا فهرستی از «ترین»‌ها را تهیه کنند. یکی از این حوزه‌ها حوزه کتاب و ادبیات بود که از منظرهای مختلف مورد توجه قرار گرفت و فهرست‌های بلندبالایی در این حوزه تهیه شد. مجله تایم هم به بهانه پایان دهه اول قرن حاضر، سراغ حوزه ادبیات و آثار منتشر شده در این حوزه رفت و ۱۰ اثر پرفروش و برگزیده این دهه را معرفی کرد. این کتاب‌ها برندگان جوایز معتبری مثل پولیتزر، من بوکر و پن شده‌‌اند و فروش بالایی هم طی این سال‌ها داشته‌اند. بسیاری از نویسندگان این آثار در ایران شناخته‌شده هستند و برخی از آثار آنها به فارسی ترجمه شده است.

سایه‌‌های شوم.

۱)‌ «هرگز نگذار بروم» اثر کازو ایشی گورو (۲۰۰۵)‌: برای کتی، راوی داستان، طبیعی است نسبت به دوران کودکی خود بی‌تفاوت باشد. وقتی کتی دوران مدرسه شبانه‌روزی را با دوستان خود تامی و راث به یاد می‌آورد، پس از سال‌ها متوجه می‌شود آن دوران نه‌تنها دورانی معمولی نبوده، بلکه سرشار از اضطراب و دلهره بوده است.

خوانندگان اثر ایشی‌گورو پیش از قهرمان داستان به ‌حضور سایه‌های شومی پی می‌برند که بر سر راوی داستان قرار گرفته است. با این حال زمانی که راوی قصه خود را روایت می‌کند، دیگر دیر شده است و او مجبور است داستان خود را با چشمانی گریان روایت ‌کند.

رمان هرگز نگذار بروم مرثیه انسان‌های ساده و بی‌انگیزه‌ای است که گاهی تنها برای داشتن ذره‌ای خوشی پیش از پایان زندگی تلاش می‌کنند و با وجود مشاهده پایان غم‌انگیز خود چشم‌شان را از تیغه گیوتینی که بر گردن آنها فرود می‌آید، نمی‌بندند. این اثر در گونه علمی تخیلی قرار می‌گیرد و با پایانی تراژیک خواننده را مدام با صحنه‌های دلهره‌آور روبه‌رو می‌کند.

ایشی‌گورو، رمان‌نویس و فیلمنامه‌نویس انگلیسی ژاپنی‌الاصل است که از سال ۱۹۶۰ و از دوران کودکی به انگلیس نقل‌مکان کرده است. آثار داستانی ایشی‌گورو طرفداران فراوانی در دنیای انگلیسی‌زبان دارد. او تاکنون ۴ بار نامزد دریافت جایزه ادبی من بوکر انگلستان شده‌ است. در سال ۱۹۸۹ رمان «باقیمانده‌های روز» جایزه من بوکر آن سال را برد. رمان «هرگز نگذار بروم» ششمین رمان این نویسنده بود که در سال ۲۰۰۵ توسط نشر مشهور ناپف به بازار آمد.

● رویای واقعی

۲) «جاناتان استرنج و آقای نورل» اثر سوزانا کلارک (۲۰۰۴)‌: نطفه آغاز شکل‌گیری این اثر رویای یک شعبده‌باز ونیزی است. خانم کلارک در خواب این شعبده‌باز را در حال بگو مگو با توریست‌های ونیز می‌بیند. اما این رویای قرن نوزدهمی تبدیل به رمانی پرمخاطب به نام جاناتان استرنج و آقای نورل می‌شود.

این رمان بر اساس رقابتی میان ۲ شعبده‌باز انگلیسی با نثری فوق‌العاده، سرشار از جزئیات و پر از بازی با واژگان شکل می‌گیرد. علی‌رغم آن که موضوع رمان خانم کلارک شعبده‌بازی و امور مافوق طبیعی است، آن را با حرارت، احساس و غمی روایت می‌کند که در زندگی همه انسان‌های معمولی نیز حضور دارد.

● امیدی که زنده می‌ماند

۳-‌ «تصحیحات» اثر جاناتان فرانزن (۲۰۰۱)‌: جاناتان فرانزن در این رمان، داستان زندگی خانواده‌ای را در قلب ایالات متحده روایت می‌کند. خانواده لامبرت در شهر خیالی سنت جود در مرکز آمریکا زندگی می‌کنند. این قصه کم‌کم به جزئیات روابط و زندگی اعضای این خانواده پرداخته و پیچیدگی‌های روانی آنها را از خلال موقعیت‌هایی که در آن قرار می‌گیرند، برای خواننده روشن می‌کند.

چیپ، شخصیتی باهوش، دوست‌داشتنی اما حواس‌پرت است. دنیس شخصیتی پرکار و مدیروگری هم در بانک کار می‌کند و هر آنچه خانواده از او انتظار دارد، انجام می‌دهد. اما نمی‌داند چرا آنها او را دوست ندارند. هرچند هریک از آنها به دست خود در حال از بین بردن زندگی خود هستند، اما همچنان امیدوارند که زندگی آنها بهتر ‌شود. امیدواری آنها به زندگی تا آنجاست که حتی اگر آمریکای بزرگ را پیش چشمان خود در حال فروپاشی ببینند نیز به آینده بهتر امیدوارند.

جاناتان فرانزن نویسنده و منتقد آمریکایی، برترین جوایز ادبی آمریکا چون جایزه ملی کتاب آمریکا و جایزه پن/فاکنر را در کارنامه افتخارات خود دارد. رمان تصحیحات علاوه بر کسب جایزه کتاب ملی آمریکا در سال ۲۰۰۱، جایزه بهترین کتاب سال روزنامه نیویورک تایمز را در همان سال و جایزه جیمز تت بلک مموریال را در سال بعد برده بود. این اثر که در سپتامبر ۲۰۰۱ توسط نشر فارار در نیویورک به بازار آمد از نامزدهای نهایی دریافت جایزه من بوکر انگلستان در آن سال بود.

● ترس‌های غم‌انگیز

۴) «زندگی مختصر و فوق‌العاده اسکار وائو» اثر جونو دیاز: این اثر که بهترین اثر بین آثار برتر دهه اخیر تلقی می‌شود، پس از انتشار مجموعه داستان «غریق» دیاز که در ۱۱ سالگی نوشته بود و موفق به دریافت جایزه ادبی شده بود، روانه بازار شد.

اسکار وائو، نام اسکار وایلد به زبان دومنیکنی است؛ نام کوچک یک شخص چاق، نویسنده داستان‌های علمی تخیلی و بازیکن حرفه‌ای بازی‌های جادویی و داستانی که در نیوجرسی بزرگ شده است. جونو دیاز در این رمان، داستان زندگی خانواده اسکار را در کشور دومنیکن و در زمان حکومت دیکتاتور تروخیلو دنبال می‌کند و سپس به پایان غم‌انگیز، عجیب و تأثرآور زندگی اسکار می‌رسد.

این اثر ۳۵۰ صفحه‌ای که در سپتامبر سال ۲۰۰۷ توسط ریورهارد هاردکوور به بازار آمد، جایزه پولیتزر ۲۰۰۸ را برای نویسنده آمریکایی با اصلیت دومنیکنی خود به همراه آورد. جونو دیاز از مدرسان ادبیات خلاقانه در دانشگاه مشهورMIT آمریکاست.

● تراژدی تنهایی

۵) «دنیای شناخته‌شده» اثر ادوارد پی. جونز (۲۰۰۳): این رمان با این پرسش آغاز می‌شود: «آیا مرد سیاهپوستی که خود روزگاری یک برده بود می‌تواند برده‌دار شود؟» در همان ابتدای رمان نیز به این پرسش پاسخ مثبت داده می‌شود. شخصیت اصلی داستان هنری تاونزند است. او قهرمان داستان نیست، زیرا ویژگی‌های یک قهرمان را ندارد، بلکه تنها بهتر است بگوییم شخصیت محوری داستان است. او یک برده‌دار در ایالت ویرجینیا در سال ۱۸۵۵ است. ادوارد پی. جونز زندگی هنری تاونزند را از زوایای مختلف مورد کنکاش قرار می‌دهد. در کنار زندگی تاونزند، قصه‌های عاشقانه و کمدی شخصیت‌های دیگر نیز طی چند دهه روایت می‌شود.

رمان نخست ادوراد پی. جونز به نام «گمشده در شهر» نامزد دریافت جایزه ملی کتاب آمریکا شد، اما انتشار دنیای شناخته شده به عنوان رمان دوم جونز توسط نشر آمیستاد در آمریکا درخششی خیره‌کننده داشت و بهترین جوایز ادبی آن سال و سال‌های بعد را برای نویسنده‌ای که تنها دو رمان در کارنامه آثار خود داشت به همراه آورد.

● قهرمانی که جان گرفت

۶) «هری پاتر و فرمان ققنوس» اثر جی. کی. رولینگ (۲۰۰۳): مجموعه داستان‌های هری پاتر در دهه اخیر توانست به عنوان اثری تأثیرگذار در دنیای ادبیات کودکان مطرح شود. هری پاتر و فرمان ققنوس بهترین اثر از میان آثار این مجموعه به شمار می‌آید. در این داستان احساسات هری پاتر و دنیای جادویی پر از جنگی که در برابر اوست بزرگ‌تر می‌شوند. در این داستان سیریوس سیاه می‌میرد و هری پاتر دیگر مانند گذشته نیست.

مجموعه داستان‌های هری پاتر در دهه اخیر توانست به عنوان اثری تأثیرگذار در دنیای ادبیات کودکان مطرح شودخانم جوآن رولینگ نویسنده انگلیسی خالق داستان‌های خیالی هری پاتر در سال ۱۹۹۰ در سفری از منچستر به لندن به فکر نوشتن مجموعه داستان هری پاتر افتاد. پس از ورود اولین داستان هری پاتر به نام «سنگ جادو» در سال ۱۹۹۷ شش داستان دیگر از این مجموعه تا سال ۲۰۰۷ منتشر شد و تاکنون ۴۰۰ میلیون جلد از مجموعه داستان‌های هفت قسمتی هری پاتر در دنیا به فروش رسیده است. فرمان ققنوس پنجمین داستان هری پاتر در سال ۲۰۰۳ توسط نشر آرتور لیواین بوک به بازار عرضه شد.

● اشتباه وحشتناک

۷) «تاوان» اثر یان مک ایوان (۲۰۰۲): تاوان رمانی ۴ قسمتی است که هر قسمت از آن می‌تواند مستقل تلقی شود. مک ایوان آثار خود را با ظرافت و وسواسی بیش از حد می‌نویسد. پرداخت این رمان بسیار بادقت و جزئی‌نگرانه و طرح داستانی آن نیز به همان اندازه قوی و مستحکم است، اما پایان غم‌انگیز این رمان نیز مانند «هرگز نگذار بروم» اثر ایشی گورو خواننده را بشدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

تاوان داستان جنایتی غیرقابل بازگویی و ناشی از اشتباهی وحشتناک است. اما مک ایوان نشان نمی‌دهد آیا چنین تاوانی امکانپذیر است یا خیر؟

دیوید مک ایوان نویسنده و فیلمنامه‌نویس انگلیسی، پیش از انتشار رمان تاوان، رمان «آمستردام» را در سال ۱۹۹۸ به بازار عرضه کرد و در همان سال موفق به دریافت جایزه بوکر شد.

پس از تاوان که از سوی مجله تایم رمان برتر سال ۲۰۰۲ معرفی شده است، ۲ رمان به نام‌های «شنبه» در سال ۲۰۰۵ و «در ساحل چسیل» در سال ۲۰۰۷ از این نویسنده پرکار منتشر شد. در سال جدید رمانی به نام «سولار» از مک ایوان نیز به بازار خواهد آمد.

● ماجراهای جنایی

۸) «زندگی شاداب» اثر ریچارد پرایس (۲۰۰۸): منتقدان آثار جنایی در نقدهای خود از آثار فراوانی نام می‌برند که به زعم آنها سطح داستان‌های گونه جنایی را بالا می‌برند، اما با وجود آن‌که برخی از منتقدان زندگی شاداب ریچارد پرایس را با داستان‌های جنایی ریموند چندلر مقایسه می‌کنند، زندگی شاداب سطح هیچ چیزی را بالا نمی‌برد. این اثر تنها یک اثر فوق‌العاده از لحاظ اجتماعی است. اگر دیکنز تاکنون زنده بود و به حرفه نویسندگی می‌پرداخت، مانند ریچارد پرایس می‌نوشت.

این رمان در ساحل شرقی منهتن، در منطقه‌ای بسیار مدرن و اعیانی روی می‌دهد. شبی در این منطقه یک صاحب کافه به وسیله ۲ سیاهپوست هدف گلوله قرار می‌گیرد، اما با وجود تلاش‌های پلیس خشن منهتن برای کشف ماجرا، شاهدان عینی اتفاق رویداده هم چندان قابل اعتماد نیستند. این ماجرا راهی است تا از خلال آن نویسنده لایه‌های مختلف اجتماع را با قرار دادن در کنار یکدیگر مقایسه کند. تمهیدات لازم نیز گفتگوها و موقعیت‌هایی است که در آن ساکنان حاشیه‌شهرها و مناطق اعیانی در آن به هم گره می‌خورند. زندگی شاداب در مارس ۲۰۰۸ از سوی نشر فارار در آمریکا به بازار آمده بود.

● فضاهای قابل لمس

۹) «سرانجام به آخر رسیدیم» اثر یاشوا فریس (۲۰۰۷): یاشوا فریس در این رمان که نخستین اثر او نیز هست، گروهی از شرکت‌های تبلیغاتی در شیکاگو را به تصویر می‌کشد. فضای اداری موجود در این موقعیت به هیچ جای خاصی تعلق ندارد. لطیفه‌های خیابانی، کارهای غیرقانونی و ترس کارمندان از فاش شدن رفتار‌های خلاف قانون آنها با هم در این فضای داستانی ترکیب شده‌اند. راوی با ضمیر اول شخص جمع «ما» داستان سقوط و شکست همه اعضای این گروه تجاری را برای مخاطب روایت می‌کند.

داستان سرانجام به آخر رسیدیم پایانی تلخ و غم‌انگیز دارد و از رمان‌های کمیابی است که فضایی کاملا قابل‌لمس را ترسیم می‌کند.

سرانجام به آخر رسیدیم، تنها رمان یاشوا فریس است که از سوی نشر لیتل/ براون در مارس ۲۰۰۷ به بازار عرضه شد و در همان سال موفق به دریافت جایزه پن/همینگوی شد. در سال جدید رمان «بی‌نام» از آقای یاشوا فریس در راه است.

● خاکستر و باد

۱۰) «الهه‌های آمریکایی» اثر نیل گیمن (۲۰۰۱): خاک آمریکا مانند تمدن‌های کهن به اندازه کافی برای داشتن الهه‌هایی متنوع حاصلخیز نبوده است. اما با خواندن رمان الهه‌های آمریکایی، می‌توانیم ببینیم یک نویسنده خارجی (نیل گیمن انگلیسی است) الهه‌هایی را در آمریکا می‌بیند که برای ساکنان آن غیر قابل مشاهده هستند.

الهه‌های مصری، ایرلندی، اسلاوی، اسکاندیناوی و سرزمین هائیتی به وسیله نسل‌هایی مهاجر به آمریکا آمده‌اند و همچنان در حال نفس کشیدن هستند. گمن در این اثر حتی به ما نشان می‌دهد این الهه‌ها مانند گذشته همچنان قوی و نیرومند هستند.

نیل گیمن یک هنرمند همه‌کاره انگلیسی است. او نویسنده داستان کوتاه، رمان و کتاب مصور است و در زمینه تئاتر شنیداری و فیلمسازی نیز آثاری در کارنامه هنری خود دارد. رمان الهه‌های آمریکایی نیل گیمن جوایزی چون هوگو و نبولا را در سال ۲۰۰۲ کسب کردند. نیل گیمن پس از ارائه این اثر در سال ۲۰۰۵ رمانی به نام «بچه‌‌های آنانسی» و در سال ۲۰۰۸ «کتاب گریویارد» را منتشر کرد. اثر اخیر گیمن جایزه نیوبری مدال را در سال ۲۰۰۹ از آن خود کرد.

مترجم: خالد کارون

منبع: تایمز