کتابخانه ملی پزشکی آمریکا درقرن ۲۱ اهداف , سازمان , فعالیت ها

کتابخانه ملی پزشکی امریکا, بزرگترین کتابخانه پزشکی دنیاست

● مقدمه

کتابخانه ملی پزشکی امریکا، بزرگترین کتابخانه پزشکی دنیاست . این کتابخانه در بتسدا ، حومه شهر واشنگتن واقع است و از لحاظ سازمانی به سازمان ملی بهداشت امریکا، که بخشی از وزارت بهداشت ، آموزش و رفاه عمومی ایالات متحده می باشد ، وابسته است .

کتابخانه ملی پزشکی امریکا، به عنوان بزرگترین کتابخانه ملی تخصصی و پژوهشی ، منابع موجود در ۴۰زمینه زیست پزشکی را، بطور کامل از سرتاسر جهان جمع آوری می نماید (۷) . مجموعه کتابخانه بیش از ۹ میلیون آیتم در ۷۰ زبان را پوشش می دهد(۸) . مجموعه تاریخ پزشکی موجود درکتابخانه یکی از نادرترین و قدیمی ترین مجموعه های تاریخ پزشکی است . این کتابخانه درطول ۱۲۵ سال ایندکس مدیکوس را که نمایه ای برای مقالات بیش از ۴۹۰۰ مجله علمی است ودرحال حاضر از طریق پایگاه اطلاعاتی مدلاین قابل دسترس می باشد را منتشر می نماید . این کتابخانه بطور مداوم با اعطای بورسیه ها و حمایت های مالی ، از تحقیقات در زمینه زیست پزشکی حمایت می نماید . کتابخانه ملی پزشکی به عنوان یکی از سه کتابخانه ملی در ایالات متحده [۱]، اکنون با ۶۵۵ کارمند تمام وقت و بودجه تخصصی۹ .۳۱۹ میلیون دلار ، ۶۲۳۰۰۰ مقاله نمایه شده درتمام پایگاه ها ،۴۶۷۰۰۰ درخواست امانت درسال ، ۹۱۸۶۰۰۰ آیتم کتابی و غیرکتابی و ۲۰۸۰۰ عنوان پیایند ، مستقل از کتابخانه های ملی دیگر درحال فعالیت می باشد[۲] (۸)

● اهداف کتابخانه

▪ کمک به پیشبرد علم پزشکی از طریق گردآوری ، اشاعه و تبادل اطلاعات درزمینه زیست پزشکی

▪ فعالیت به عنوان یک مرکز اطلاع رسانی ملی برای آموزش و پژوهش در زمینه پزشکی

▪ توزیع راهنماهایی به شکل نمایه ، فهرست و کتابشناسی برای مقالات پزشکی و مواد دیداری شنیداری

▪ پیشبرد آموزش و پژوهش درزمینه پزشکی از طریق تولید و اشاعه مواد دیداری شنیداری و دیگر امکانات نظیر سیستمها

▪ پشتیبانی و حمایت از انتشار و ترجمه متون مربوط به پزشکی

▪ تلاش در زمینه ی توسعه کتابخانه ملی پزشکی و آموزش کتابدارا ن و دیگر متخصصان اطلاع رسانی پزشکی

▪ حمایت از تحقیقات در زمینه روشهای گردآوری، ذخیره و بازیابی اطلاعات پزشکی

▪ فراهم کردن خدمات مشاوره برای تحقیقات در زمینه پزشکی

● بخش های مختلف کتابخانه ملی پزشکی

▪ هیئت مشاوران کتابخانه

هیئت مشاوران کتابخانه ، درسال ۱۹۵۶، زمان شکل گیری کتابخانه ملی پزشکی بوجود آمد . همه ی جنبه ی سیاست گذاری های کتابخانه ، مسئولیت مؤسسه ملی بهداشت و مسئولیت کتابخانه ملی ازاهم فعالیت های هیئت مشاوران است . همچنین این هیئت وظیفه ی تصمیم گیری نهایی درامور اعطای بورسیه ها ی خارجی کتابخانه را برعهده دارد (۸) .

۱) اداره اجرایی کتابخانه

این اداره وظایف و امور اجرایی کتابخانه را در زمینه مدیریت فراهم آوری و مجموعه سازی ، مدیریت مالی و مدیریت پرسنلی برعهده دارد . این اداره از ۵ دفتر به شرح زیر تشکیل شده است :

۱.دفتر اجرایی ۲ . دفتر مدیریت فراهم آوری و مجموعه سازی ۳ . دفتر خدمات مدیریت اجرایی ۴ . دفتر مدیریت مالی ۵ . دفتر مدیریت پرسنلی (۸ ).

۲) اداره ارتباطات و روابط عمومی کتابخانه

این اداره به عنوان یک محل ارتباط جهت اطلاع از برنامه ها و خدمات کتابخانه می باشد. این اطلاعات بصورت نوشتاری ، تصویری و الکترونیکی منتشر و توزیع می گردند . کارکنان این اداره به درخواست ها و نیازهای اطلاعاتی درمورد کتابخانه پزشکی پاسخگو هستند . صفحه حقایق و بروشورهایی را تولید می کنند و وظایف هماهنگی تبلیغاتی برای امور کتابخانه و سازماندهی تورها را برعهده دارند (۸) .

۳) بخشهای کتابخانه

▪ بخش برنامه های برون سازمانی

در واژه نامه موضوعی ، اصطلاح برنامه های برون سازمانی ، معمولاً به فعالیت های اعطای بورس اشاره دارد که سازمان هایی ازفعالیت های شایسته حمایت می نمایند . فعالیت های اعطای بورس درکتابخانه پزشکی ، درقانون ۳۰۱ بهداشت عمومی تشریح شده است . این قانون در سال ۱۹۶۵ مورد تصویب قرارگرفت و به طور دوره ای بازنگری می شود . و بر اساس آن ، کتابخانه از تلاش های کتابداران ، متخصصان اطلاعاتی ، مدرسان ، دانشمندان و دیگر اشخاص حرفه ای در زمینه بهداشت و پزشکی حمایت می کند تا بتواند خدمات اطلاعاتی پیشرفته ای را ارائه نماید . به دلیل تحولاتی که درطول سالیان متمادی ، درکتابداری پزشکی رخ داده و به دلیل برخورد با تکنولوژی ، در تأکیدهای برنامه های بورسیه هم تغییراتی اعمال شده است (۶) . ولی بطور کلی بورسیه های اعطایی کتابخانه را می توانیم به سه بخش بورسیه های تحقیقاتی ، بورسیه های آموزشی ( مثل آموزش انفورماتیک پزشکی درمرکز لیسترهیل ) و بورسیه های ارتباطی (حمایت از بیمارستان ها و مؤسسات بهداشتی جهت اتصال به شبکه های جهانی مثل اینترنت ) تقسیم نماییم (۸) .

▪ بخش خدمات اطلاع رسانی تخصصی

در این بخش پایگاهها و بانکهای اطلاعاتی تخصصی در حیطه ی زیست پزشکی (مثل سم شناسی ، ایدز ، سرطان) ایجاد و ارائه می گردد . این بخش به سه واحد خدمات اطلاعاتی زیست پزشکی ، واحد ایجاد پرونده های زیست پزشکی و اداره توسعه و جمعیت های خاص اختصاص دارد .

▪ مرکز ملی لیسترهیل برای ارتباطات زیست پزشکی

این مرکز درسال۱۹۶۸ ازطرف کنگره به عنوان محل تحقیقات کتابخانه ای درنظر گرفته شد و به نام سناتور آمریکایی اهل آلباما که حامی تمام وقت کتابخانه بود تأسیس گردید محققین مرکز ، پیش زمینه هایی را درزمینه پزشکی ،علوم کامپیوتر، کتابخانه و علم اطلاع رسانی ، زبان شناسی ، مهندسی و تعلیم وتربیت دارند . فعالیت های تحقیقی آنها به طور منظم به وسیله ی یک گروه مشاوران خارجی و یک هیئت مشاوران علمی که اعضایشان از جامعه انفورماتیک پزشکی هستند ، تحت نظارت و بازنگری قرار می گیرد .این مرکز از نظر تاریخی نقش مهمی را در پیشبرد سیستم بازیابی پیوسته ی مدلارز دراواخر دهه ی ۶۰ داشت .

پروفایل ها و درگاههای کتابخانه ، همه به وسیله دانشمندان مرکز لیستر هیل به وجود آمده اند . کارمندان پژوهشگر این مرکز ، علاقمند به پیشبرد سیستم های ذخیره و بازیابی اطلاعات هوشمند هستند . از میان تأکیدات جاری مرکز ، می توان به تله مدیسین یا پزشکی از دور و پروژه ی VISIBLE HUMAN اشاره کرد که با کاربرد باندهای وسیع ارتباطی با ظرفیت بالا وتکنولوژی ویدیو دیسک نوری برای نگهداری ، ذخیره و بازیابی مدارک در ارتباط می باشد(۶) .

▪ مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی

هدف این مرکز که درسال۱۹۹۸ توسط کنگره درکتابخانه ملی پزشکی ایجاد شد ، فراهم کردن منابع اطلاعاتی جامع درمورد اطلاعات زیست شناسی مولکولی برای جامعه تحقیقاتی است . مرکز این اهداف را از طرق مختلف مثل : ساختن ابزارهای پیچیده ی مدیریت داده ها ، ساختن پایگاههای اطلاعاتی متوالی ، هدایت تحقیقات با متدهای پیشرفته ی پردازش و تحلیل مقادیر متنوعی از اطلاعات ژنتیکی مولکول ها و ترکیبات مهم زیست شناسی ، برآورده می سازد فعالیت های تحقیقاتی این مرکز به طور منظم توسط یک گروه مشاور خارجی و هیئت علمی مشاوران مرکز ، که اعضای آن از جامعه علمی هستند نظارت می شود . این مرکز مسئول همه ی فازهای بانک اطلاعاتی GENBANK است . این بانک اطلاعاتی همه ی زنجیره های شناخته شده DNA را دربردارد(۶) .

این مرکز به سه شاخه ی تحقیقات پایه ای ، مهندسی اطلاعات و شاخه ی منابع اطلاعاتی تقسیم می گردد .

▪ اداره سیستم های ارتباطاتی و کامپیوتر

این اداره ، وظیفه ی ارائه ی خدمات شبکه ای و کامپیوتری را برعهده داشته و ابزارهای فنی را برای این منظور فراهم می آورد . همچنین جهت حمایت از برنامه های مدیریتی و تحقیقاتی کتابخانه ملی پزشکی ، در زمینه علوم اطلاعاتی همکاری و حمایت های لازم را به عمل می آورد این اداره تسهیلات شبکه های کامپیوتری کتابخانه را توسعه داده و ار اجزاء شبکه های محلی حمایت می نماید . همچنین خدمات برنامه نویسی حرفه ای و تسهیلات پردازش داده ها را در جهت پیشبرد برنامه های کتابخانه انجام می دهد . همچنین ،‌ این اداره ، مرکز کامپیوتر کتابخانه و نرم افزارها را بهبود بخشیده و از کاربران حمایت گسترده ای را به عمل می آورد و در این زمینه کلاسهای آموزشی و سمینارهایی را برای کاربران کامپیوتر و شبکه تهیه و تدارک می بیند . این اداره ،‌ فعالیت های گسترده ای را درجهت هماهنگ سازی و استاندارد سازی کلیه خدمات کامپیوتری در دسترس، ارائه داده و عملکردهای سطح بالای کامپیوتری را برای مشکلات بیوپزشکی بکار می برد (۸). این اداره از دوشاخه تکنولوژی سیستم ها و شاخه کاربردی و اجرایی وچندین زیرشاخه تشکیل می شود .

▪ بخش های عملیاتی کتابخانه

ـ بخش خدمات کتابشناختی

این بخش یکی از بخشهای عملیاتی کتابخانه است که دسترسی حرفه مندان پزشکی و عموم افراد را به اطلاعات بهداشتی( از طریق ایجاد مدلاین ، پایگاه استنادی کتابخانه پزشکی به ادبیات زیست پزشکی ) میسر می سازد . این بخش از دو واحد نمایه سازی و مدیریت مدلارز تشکیل شده است .

واحد نمایه سازی . این واحد مسئول نمایه سازی ، ویرایش و ایجاد استناد برای نوشته های مجلات پزشکی به منظور ورود به پایگاه مدلاین است و مقالات بیش از ۴۸۰۰ مجله زیست پزشکی در سراسر جهان را پوشش می دهد . واحد نمایه سازی درگیر کارهای تجزیه وتحلیل مقالات و تعیین سرعنوان های توصیفی منتخب از سرعنوانهای موضوعی پزشکی ـ مش ـ است . واحد نمایه سازی همچنین لینک های انتقادی بین استنادات pubmed و رکوردهای ژن و پروتئین در بانک اطلاعاتی Entrez Gen ، از مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی را ایجاد می نماید .

بیشتر نمایه سازی های اولیه ، توسط شرکت های تحت قرارداد با کتابخانه و همچنین توسط مراکز مدلارز بین المللی انجام شده است . برای اطمینان از درستی نمایه ها، اعضاء واحد نمایه سازی ، نمایه سازی های انجام شده در خارج از کتابخانه را از نظر دقت ، هماهنگی و اشتباهات ، مورد بررسی قرار می دهند(۸) .

بخش مدیریت مدلارز. تآکید اصلی این بخش روی پیشرفت ، مدیریت و تضمین کیفیت بانک اطلاعاتی ، به منظور دسترسی گسترده ی حرفه مندان پزشکی و عموم افراد به اطلاعات بهداشتی و پزشکی ، می باشد .از فعالیت های دیگر این بخش می توان به مدیریت برنامه اشاعه داده های کتابخانه ، تغییر داده های کتابخانه به فرمت XML ، ایجاد و نگهداری صفحات وبی کتابخانه و انتشار بولتن فنی کتابخانه منطبق بر وب اشاره نمود .

ـ مرکز اطلاعات ملی تحقیقات خدمات بهداشتی و تکنولوژی مراقبت های بهداشتی

هدف اصلی این مرکز ، پیشبرد مجموعه ، ذخیره سازی ، تجزیه و تحلیل ، بازیابی و اشاعه ی تحقیقات خدمات بهداشتی است . این مرکز در سال ۱۹۹۳ تأسیس شد و جایگزین اداره اطلاعات تحقیقات خدمات بهداشتی گردید . این مرکز بطور نزدیکی با آژانس تحقیقات مراقبت های بهداشتی کار می کند و تعدادی محصولات و خدمات اطلاعاتی متمرکز ازقبیل HEALTH STAR ، HSRPROj HSR TOOLS , و HSTAT ایجاد نموده است (۶).

▪ اداره شبکه ملی

شبکه ملی کتابخانه های پزشکی که به وسیله کتابخانه ملی پزشکی مدیریت و هماهنگ می شود ، شبکه ای از کتابخانه های علوم بهداشتی و پزشکی در ایالات متحده است که برای عموم و حرفه مندان پزشکی ، دسترسی معادل به اطلاعات بهداشتی و زیست پزشکی فراهم می نماید . بر این اساس کتابخانه ها و مؤسسات پزشکی ایالات متحده از لحاظ جغرافیایی به هشت ناحیه تقسیم می شود . این شبکه که در سال ۱۹۶۵ تأسیس گردید ، به حدی پیشرفت کرده که به سازمانی پیشرفته و هماهنگ تبدیل شده وزنجیره های ارتباطی برای دسترسی به اطلاعات مهم و حیاتی را فراهم می سازد . کتابخانه های پزشکی ناحیه ای ، فرآورده ها ، دستاوردها و خدمات کتابخانه ملی پزشکی را در سطح ملی ، ناحیه ای ، و ایالتی به نمایش می گذارند ، خدمات آموزش و مشاوره فراهم کرده و امانت بین کتابخانه ای را در طول شبکه بطور هماهنگ انجام می دهند .

ناحیه های هشت گانه شبکه کتابخانه های پزشکی از این قرار است :

South Central – Pacific NorthWest – Pacific South West –New England - Middle Atlantic – SoutEastern Atlantic - Greater Midwest –Mid continental-

بر طبق این طرح ، درخواست های در زمینه اطلاعات پزشکی ، ابتدا از طریق کتابخانه های پزشکی محلی و درصورت عدم دستیابی به سطح ایالتی و در نهایت به سطح کتابخانه ملی پزشکی می رسد و به این ترتیب تمام اطلاعات و خدمات کتابخانه ملی پزشکی در طول کل شبکه دردسترس می باشد . بعضی انجمن ها و سازمان های ملی و بین المللی ، این شبکه را در زمینه های تأمین اطلاعات ، پیشبرد کتابخانه ای و حمایت های آموزشی محققان ، پشتیبانی می نمایند . از جمله این انجمن ها و سازمان ها می توان به انجمن کتابخانه های دانشگاهی علوم بهداشتی و بخش کتابخانه های علوم زیستی و بهداشتی ایفلا اشاره کرد(۸) .

▪ بخش خدمات عمومی

این بخش از سه واحد دسترسی به مجموعه ، محافظت و نگهداری ، خدمات مرجع و وب تشکیل می شود .

ـ واحد دسترسی به مجموعه . کتابخانه ملی پزشکی مجموعه ی ۵/۷ میلیون آیتم کتابی و غیرکتابی را که در مجموعه ای به نام مجموعه ی عمومی قرار دارد ، نگهداری می کند . بخش دسترسی به مجموعه ، بخشی از کتابخانه است که دسترسی به مواد کتابخانه ای نگهداشته شده در این مجموعه را فراهم می نماید . این مواد مشتمل بر نوشته های مجلات علمی بعد از سال ۱۸۷۰ ، کتب منتشر شده بعد از سال ۱۹۱۳ و بیش از ۳۰ هزارمواد سمعی بصری جاری می باشد . مواد قدیمی تر بوسیله بخش تاریخ پزشکی ، نگهداری و مدیریت می شود . این بخش ، دسترسی به مجموعه ی کلی را از طریق دسترسی به مخزن روی سایت ، امانت بین کتابخانه ای و خدمات اضطراری بالینی فراهم می نماید . جهت تقویت خدمات به مشتریانی که از کتابخانه روی سایت استفاده می نمایند ، کتابخانه یک سیستم فتوکپی شبانه روزی را ارائه می دهد . این سیستم که مبتنی بر پرداخت هزینه می باشد ، به مشتریان اجازه درخواست مقالات و بخشهایی از کتب را می دهد تا از طریق چندین متد دریافت الکترونیکی off-site و on-site مدارک خود را دریافت نمایند .

این واحد همچنین مدیریت DOCLINE ( سیستم خودکار ارجاع امانت بین کتابخانه ای ) را برعهده دارد . بیش از ۳ هزار کتابخانه علوم بهداشتی در آمریکا و کانادا ، و تعدادی ازکتابخانه های وسیع جهان از این سیستم جهت درخواست های مدارک کاربرانشان استفاده می نمایند .

Loan some Doc نیز یک برنامه end user است که به وسیله حرفه مندان پزشکی ، جهت پذیرش درخواست های امانت فردیشان برای مقالات کتابخانه بکار می رود و بطور الکترونیکی از طریق داکلاین فراهم می گردد . این برنامه به Pubmed نیز لینک دارد (۸).

▪ واحد محافظت و نگهداری

در راستای اهداف کتابخانه در نگهداری جدی از نوشته های زیست پزشکی ، این واحد فعالیت ها ی زیر را انجام می دهد :

برنامه میکروفیلم سازی . بررسی های سال ۱۹۸۵ و ۲۰۰۰ بیانگر این مطلب هستند که ۱۲ درصد از نسخه های موجود در کتابخانه از کاغذهای اسیدی هستند و در طول زمان شکننده شده اند . درسال ۱۹۸۶ ، کتابخانه ، برنامه میکروفیلم سازی پیایندها و مونوگرافهای شکننده را که جزء موضوعات هسته پزشکی هستند ، آغاز کرد . اولویت اول به پیایندهای نمایه شده در ایندکس مدیکوس و مونوگرافهایی که در شرایط شکنندگی قرار داشتند تعلق گرفت . و اکنون اولویت به پیایندهای لیست شده در نمایه – فهرست اداره جراحی ها تعلق گرفته است .

برای جلوگیری از تلاش های مضاعف در این زمینه ، کتابخانه رکوردهایی را برای عنوان هایی که به فیلم تبدیل شده اند به وجود آورده و از طریق فهرست پیوسته در دسترس قرار می دهد . قبل از تصمیم گیری برای تغییر فرمت مواد شکننده ، کتابخانه ها باید Locator plus را جستجونمایند ، که مشخص کنند آیا میکروفیلم این مواد در دسترس می باشد یا نه ؟ با رعایت محدودیت های کپی رایت کتابخانه اجازه خرید کپی های میکروفیلم ها را می دهد[۳] .

صحافی کتابخانه ای . فرآیند آماده سازی و صحافی بیش از ۲۰۰۰۰ پیایند و مونوگراف سالانه توسط پیمانکاران کتابخانه انجام می گیرد . کارمندان بخش نگهداری و محافظت برای اطمینان از رعایت کیفیت و استانداردها بطور نزدیکی با پیمانکاران درارتباط هستند .

نگهداری و تعمیرکتاب . کتابخانه یک برنامه طولانی مدت برای نگهداری از منابع با ارزش در بخش تاریخ پزشکی اجرا می کند . کارمندان این بخش ، قراردادهایی را برای خدمات محافظت مواد مدیریت می کنند . به علاوه کتابخانه ، یک آزمایشگاه روی سایت برای تعمیر ساده جلدهایی از مجموعه کلی و محافظت از مواد چاپی کمیاب و مصور دارد .

نگهداری مواد سمعی بصری . در این بخش مواد درحال زوال سمعی بصری مشخص شده و از روی آنهاکپی اصلی و کاربر تهیه می شود و کپی اصلی به مخزن زیرزمین فرستاده می شود.

نگهداری از اطلاعات رقمی . یکی از بزرگترین مشکلاتی که کتابخانه های امروزی با آن روبرو هستند ، نیاز به پیشبرد استراتژی هایی برای نگهداری مواد در فرمت رقمی می باشد . بخش مدیریت نگهداری مجموعه ، اخیرأ فایل های کامپیوتری را مورد بررسی قرارداده ، تا میزان زوال آنها را که از بازیابی اطلاعات آنها جلوگیری می نماید مشخص کند . درسال۲۰۰۵ برنامه تغییر فرمت این مواد ، با دیسک های ۲۵/۵ اینچی آغاز شد . کتابخانه با دیگر کتابخانه ها و سازمان ها برای حل تعدادی موضوعات پیچیده ی مربوط به آرشیو مواد در فرم رقمی همکاری می کند .

بهسازی و جلوگیری از آسیب . دراین زمینه کتابخانه طرح جامعی را به اجرا درآورده است . این طرح برای محافظت از مجموعه و نجات مواد در شرایط سیل و آتش سوزی است و بر این اساس تیم هایی بطور حرفه ای آموزش داده شده اند و تجهیزات لازم نیز فراهم شده است تا در صورت بروز این حوادث، میزان آسیب به مواد به حداقل ممکن برسد .

حمایت از کاغذهای پایدار . در سال ۱۹۸۷ کتابخانه ملی پزشکی اقدام به فرآیندی کرد که میزان کاغذهای ناپایدار استفاده شده در زمینه زیست پزشکی را کاهش دهد . از آن زمان تغییرات اساسی در صنعت تجارت کاغذ ، منتهی به افزایش معنی دار در استفاده از کاغذ الکالین شد . بررسی های سال ۲۰۰۰نشان دهنده ی این مطلب هستند که از سال ۱۹۷۶تا ۲۰۰۰ ، تعداد منابع اسیدی که وارد کتابخانه شده اند ، هر سال از ۸۰ درصد به ۱۲ درصد کاهش یافته اند . فقط ۵/۱ درصد از موضوعات جاری درعنوان های ایندکس مدیکوس روی کاغذهای اسیدی بوده اند (۸) .

▪ خدمات مرجع و وب

بخش خدمات مرجع و وب، سعی در برآورده کردن نیازهای اطلاعاتی زیست پزشکی دانشمندان ، محققین ، حرفه مندان پزشکی و عموم دارد . کارمندان این بخش به کاربران در یافتن و استفاده از اطلاعات مرتبط پزشکی کمک می کنند . از کاربران این بخش خواسته شده که قبل از درخواست کمک از کتابخانه ملی ، با منابع اطلاعاتی محلی و ناحیه ای مشورت نمایند . زیرا کتابخانه ملی ، خدمات حمایتی خود را از طریق این کتابخانه ها برای دسترسی به منابع اطلاعاتی پزشکی ، در دسترس قرار داده است .

کمک به کاربران در استفاده از خدمات و فرآورده های کتابخانه ، روزآمدسازی وب سایت های کتابخانه و ایجاد مواد نوشتاری ، ارجاع محققان به دیگر کتابخانه های علوم بهداشتی و پزشکی و مراکز مدلارز بین المللی جهت دسترسی به پایگاههای اطلاعاتی ، امانت بین کتابخانه ای و تحویل مدرک و ایجاد و انتشار کتابشناسی ها مانند : The current bibliographies in medicine ازدیگر فعالیت هایی است که بخش انجام می گیرد .

▪ بخش خدمات فنی

فعالیت های متنوعی دراین بخش انجام می گیرد که ازآن جمله می توان به : تدوین ، تحقق و ارزیابی سیاست های پیشرفت مجموعه ، انتخاب ، فراهم آوری و پردازش کتب ، مجلات علمی ، اسناد ، مواد الکترونیکی و مواد غیر چاپی در زمینه زیست پزشکی ، انجام فرآیندهای فهرست نویسی و پردازش مجموعه ، هماهنگی و پیشبرد و نگهداری SERHOLD ، (بانک اطلاعاتی موجودی پیایندهای زیست پزشکی ملی) اشاره کرد . بخش خدمات فنی از سه واحد تشکیل شده است :

ـ واحد انتخاب و تهیه مواد : در این قسمت کلیه منابع بجز پی آیندها انتخاب و تهیه می شوند . برای سهولت امر سفارش و تهیه مواد از سال ۱۹۷۴ سیستم کامپیوتری I n proc که سیستم مستقیم بازیابی برای سفارش و تهیه کتاب و تک نگاشت است ایجاد شد .[۴]

این سیستم اطلاعات کتابشناختی موادی را که توسط کتابخانه ملی سفارش داده شده و در مرحله سفارش یا فهرست نویسی است ، دربردارد . وقتی کتابی به بخش فهرست نویسی منتقل شد و فهرست شد ، اطلاعات کامل فهرست نویسی آن به کت لاین (سیستم مستقیم بازیابی اطلاعات فهرست نویسی) منتقل می شود . و از حافظه inproc حذف می شود . سیستم مشابه کت لاین ، Avline است که برای مواد سمعی بصری است . و در حافظه آن علاوه بر اطلاعات توصیفی و تحلیلی مواد سمعی بصری ، چکیده ، محل و چگونگی تهیه مواد ، سطح علمی استفاده کنندگان و درجه ارزیابی ، ذخیره شده است (۵).

طبق قراردادی که بین کتابخانه و کارگزاران در نقاط مختلف دنیا منعقد شده ، این کارگزاران با رعایت خط مشی انتخاب کتابخانه ، سالانه ۲۵۰۰۰ عنوان کتاب و تک نگاشت انتخاب و تهیه کرده و به کتابخانه می فرستند(۸) . [۵]

ـ واحد فهرست نویسی . در این قسمت تمام مواد تهیه شده، فهرست نویسی و آماده می شوند . فهرست نویسی مواد بر اساس خط مشی کتابخانه ملی پزشکی است که در واقع همان اصول قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن است که تغییرات مختصری مبتنی بر نیازهای تخصصی پزشکی بر روی آن اعمال شده است از سال ۱۹۷۶ نیز قواعد فهرست نویسی توصیفی بین المللی کتابها ، تک نگاشت ها و پیایند ها به مرحله اجرا درآمد و کتابخانه ملی پزشکی از این لحاظ گام مهمی در بک پارچگی اطلاعات کتابشناختی برداشته است .

فهرست نویسی تحلیلی مواد بر اساس سرعنوان های موضوعی پزشکی است که درجای خود به آنها اشاره خواهد شد . طرح رده بندی هم که برای نظم مواد به کار می رود براساس جدول خاصی است که کتابخانه ملی پزشکی با استفاده از حرف w وQS_QZ پایه ریزی کرده است[۶] . تغییراتی که در فهرست موضوعی پزشکی ، رده بندی پزشکی و فهرست نویسی توصیفی کتابخانه پیش می آید ، در نشریه Notes for medical catalogers منعکس می شود . این واحد در زمینه ی فهرست نویسی پیش از انتشار با کتابخانه کنگره همکاری می نماید .

کت لاین :Catline یک سیستم مستقیم بازیابی اطلاعات فهرست نویسی است[۷] و کتابخانه های پزشکی با این سیستم ارتباط دارند و این موجب می شود که از دوباره کاری در فهرست نویسی جلوگیری شود و همچنین برای تهیه منابع ، خدمات مرجع و امانت بین کتابخانه های هم از آن استفاده می شود . با دادن هریک از عناصر توصیفی یا تحلیلی کتاب ، می توان اطلاعات فهرست نویسی منابع را ـ در صورتی که درکتابخانه موجود باشد ـ دریافت نمود .

رده بندی پیوسته کتابخانه . این رده بندی بصورت سالانه منتشر می شود و ویرایش پنجم فرم چاپی آن هم درسال ۱۹۹۹ به چاپ رسیده است . رده بندی پیوسته کتابخانه امتیازات زیادی را برای کاربران در بردارد از جمله : لینک بین شماره های نمایه و فرامتن و بین اصطلاحات موجود درایندکس و همچنین ارتباطهای مستقیم از اینها به رکوردهای موجود در مش . همچنین به کتابخانه این توانایی را می دهد که رده بندی را بطور جاری با اعمال تغییرات در مش روزآمد کند(۸) [۸].

ـ واحد پیایندها . این قسمت عهده دار انتخاب ، تهیه ، فهرست نویسی و آماده سازی کلیه پیایندها اعم از مجلات ، سالنامه ها ، راهنماها ، و غیره است . تعداد عناوین این نشریات که به اکثر زبان های زنده دنیاست ودر مخزن کتابخانه موجود است ، در حدود ۲۲۰۰۰ عنوان می باشد . برای بازیابی عناوین پیایندها سیستم مستقیمی به نام Serline بکار گرفته می شود که در واقع یک فهرستگان است و عناوین مجلات را با ذکر اطلاعات کتابشناختی و محل تهیه در اختیار استفاده کنندگان قرار می دهد .[۹] همچنین یک سیستم بازیابی مستقیم برای بازیابی عناوین حذف شده از مجموعه به نام GAPS و یک سیستم بازیابی مستقیم برای بررسی اشتراک مجلات نیز به راه افتاده است . دو محصول انتشاراتی این واحد : ۱ . لیست ژورنال های نمایه شده برای مدلاین ۲. لیست پیایندهای نمایه شده برای کاربران پیوسته ، می باشد (۸).

▪ بخش تاریخ پزشکی [۱۰]

گردآوری معقولانه ی آثارمهم پزشکی ، توسط جان شو بلینگ ، هسته ای برای کتب نایاب کتابخانه و مجموعه ی تاریخی پزشکی گردید . جمع آوری کتب و دست نوشته های کمیاب ، در کنار فراهم آوری نشریات و مونوگرافهای جاری برای بیش از یک قرن ، موجودی کتابخانه ملی پزشکی را به عنوان یکی از بهترین مجموعه های تحقیقاتی در سراسر دنیا معرفی کرده است . قدیمی ترین اثر پزشکی درکتابخانه ، یک نسخه ی خطی عربی مربوط به سال۱۰۹۴ است . قدیمی ترین کتاب چاپی با عنوان De sermonum proprietate می باشد ، که در سال ۱۴۶۷ در استراسبورگ به چاپ رسیده است . روی هم رفته ، کتابخانه دارای ۵۵۰ اینکونابولا است . حدود بیش از ۵۰۰۰ جلد کتاب چاپی مربوط به قرن ۱۶ و حدود ۶۵۰۰۰ پیایند چاپ شده در قرون ۱۷ و۱۸ در این بخش موجود است . علاوه بر نشان های اختصاصی پزشکی ، تعدادی از آثار کمتر شناخته شده مورد لزوم برای تحقیقات تاریخی ، که در ویرایشها و ترجمه های موفق هستند نیز در این مجموعه وجود دارد . تعدادی از جلدهای موجود در مجموعه کپی های منحصر به فردی از این مواد هستند که باقی مانده است . در میان مجموعه ی تحقیقی تاریخی کتابخانه ، نسخه های خطی مدرن هم که تاریخ آن از سال ۱۷۰۰ می باشد ، وجود دارد . تعدادی از این نسخ خطی ، درطول قرن گذشته جمع آوری شده اند . به هر صورت ، کتابخانه برای پشتیبانی از مجموعه ی کنونی و فراهم نمودن منابع برای تحقیقات آینده پزشکی ، یک برنامه جمع آوری نسخه های خطی جاری را در دست کار دارد . کتابخانه ، همچنین ، مجموعه ای مشتمل بر ۶۰۰۰۰ تصویر مربوط به تاریخ علم پزشکی و مجموعه ای مهم از مواد سمعی و بصری تاریخی و تصاویر متحرک تاریخی را داراست (۶).

▪ بخش سرعنوان های موضوعی پزشکی ­:: مش .

سرعنوان های موضوعی پزشکی ، نظامی است که کتابخانه ملی پزشکی آمریکا ، آن را طراحی نموده و برای اختصاص سرعنوانهای موضوعی به کتابها و مقالات مجلات درعلوم پزشکی به کار گرفته می شود . این سرعنوانها در خارج از کتابخانه ملی پزشکی مقبولیت گسترده ای یافته و درحال حاضر توسط کتابخانه های علوم بهداشتی و همچنین خدمات چکیده نویسی و نمایه سازی علوم بهداشتی ، مورد استفاده قرارمی گیرد .

روز آمد سازی مش .کارمندان بخش مش بطور مداوم به روزآمدسازی مش مشغول هستند . کارمندان متخصص موضوعی هر کدام برای حیطه هایی از دانش پزشکی با مهارت های مخصوص ، در این بخش فعالیت می کنند . همچنین کارمندان ، پیشنهادات نمایه سازان و دیگر افراد را دریافت کرده و به همراه اصطلاحات جدیدی که در نوشته های علمی یا تحقیقات ظاهر می شوند ، مرتب در روز آمد سازی مش لحاظ می نمایند . ( ۸ )

انتشار مش . مش در فرم ماشین خوان ، بدون هیچ هزینه ای از طریق ابزار الکترونیکی فراهم می گردد . [۱۱] همچنین فرم چاپی مش در ژانویه هرسال منتشر می گردد . [۱۲]

● وب سایت کتابخانه ملی پزشکی

کتابخانه ملی پزشکی اولین وب سایت خود را در اکتبر ۱۹۹۳ ، منتشر کرد که یکی از اولین وب سایت های مرکزی آمریکا بود . در سال ۱۹۹۹ ، ۶ میلیون صفحه ی آن بازدید شده و ۳۸۰۰۰۰ ملاقات کننده داشته است که این آمار در سال ۲۰۰۶ به بیش از۶۱ میلیون بازدید صفحه و ۸ میلیون ملاقات کننده رسیده است . وب سایت کتابخانه به عنوان یک بخش از خدمات آن است که درسال ۲۰۰۶ بیش از ۹۱۰۰۰ نیاز خدماتی از طریق آن پاسخگویی شده که ۶۴۰۰۰ عدد از آنها از طریق پست الکترونیک و فرم های وبی ، درخواست نیاز شده است .

کتابخانه ، پیشنهادات کاربران را در جهت تغییرات در وب سایت مورد ملاحظه قرارمی دهد. این وب سایت از نظر کاربر پسندی ، نمره ی ۷۵را به خود اختصاص داده است ، واین درحالی است که نمره ی مجموعه ی دولت مرکزی الکترونیکی ،۷ .۷۳بوده است (۸) . [۱۳]

● دوره های آموزشی درکتابخانه ملی پزشکی

۱) آموزش برای توسعه شغلی : در این زمینه کتابخانه فعالیتهایی انجام می دهد که شامل حمایت های مالی از کتابداران جهت تحصیل در دوره های بعد از لیسانس به مدت ۱ یا ۲ سال ، حمایت مالی جهت آموزش آکادمیک در انفورماتیک زیست پزشکی و انفورماتیک زیستی ، حمایت از محققین و دانشجویان جهت شرکت در برنامه های تحقیقاتی مرکز لیستر هیل و حمایت مالی کتابداران جهت آموزش برای قبولی پست هایی در کتابخانه های پزشکی ، می باشد .

۲) آموزش محصولات و خدمات کتابخانه ملی پزشکی : این بخش شامل آموزش دستورالعمل های پایگاههای اطلاعاتی به کتابداران ،‌ آموزش مبتنی بر وب و آموزش از راه دوربه منظور برنامه ریزی تورهای پیوسته روی وب برای محصولات و خدمات کتابخانه به کاربران ، آموزش در مرکز ملی اطلاعات بیو تکنولوژی جهت کاربرد منابع مولکولی و آموزش در بخش های دیگر می باشد . (۸ )

● انتشارات کتابخانه

انتشارات کتابخانه ملی پزشکی ، انواع مختلفی دارد که می توان به: انتشارات در مورد نحوه سفارش محصولات از کتابخانه ، صفحات حقایق که بطور مفصل جزئیات برنامه هاو خدمات کتابخانه را توصیف می نمایند ، خبرنامه های کتابخانه که وقایع ، دستورالعمل های جستجوی پیوسته و اخبارمرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی را پوشش می دهد ، گزارش های اداری منطبق بر اهداف کتابخانه ، انتشارات مش , انتشارات توسط کارمندان کتابخانه وکتابشناسیهاو لیست منابع موضوعی اشاره نمود .

● جمع بندی

کتابخانه ملی پزشکی امریکا به عنوان بزرگترین کتابخانه ملی و تخصصی دنیا ، درجهت پیشبرد علم پزشکی ورفاه عموم تلاش های مفید و ارزنده ای را به انجام می رساند . این کتابخانه هم در جهت حمایت از تحقیقات و تولیدات علمی وهم در پیشبرد خدمات اطلاعاتی و ارتباطی جهت اطلاع رسانی به جامعه پزشکی و عموم ، فعالیت های قابل توصیفی را ارائه می دهد . جایگاه و ارزش این کتابخانه نه تنها برای ایالات متحده امریکا بلکه برای تمام جهانیان است . چرا که ما اکنون دردهکده جهانی زندگی می کنیم و جریان آزاد اطلاعات درآن برقراراست . هر نوع حمایت از تحقیقات پزشکی و هرنوع پیشرفت درعلم پزشکی ، به بهره مندی تمام جهانیا ن از رفاه و سلامتی خواهد انجامید .

سعیده ابراهیمی

کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شیراز

پانوشتها:

۱ کتابخانه ملی پزشکی به همراه کتابخانه کنگره و کتابخانه ملی کشاورزی سه کتابخانه ملی ایالات متحده هستند. ( ۷ : ۱۱۶ )

۲ آمار مربوط به ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۶ ی باشد .

۳ . آدرس جستجو برای نسخه های میکروفیلم شده :. http://locatorplus.gov

۴. البته لازم به ذکر است که در حال حاضر سیستم کتابخانه ای جامع کتابخانه برای فراهم آوری ، کنترل نشریات ، فهرست نویسی ، مدیریت مجموعه ، امانت و نگهداری استفاده می گردد .

۵. داده های مربوط به موجودی کتابخانه در پایگاه locator plus به آدرس http://locatorplus.gov در دسترس می باشد .

۶. این طرح برای رده بندی آثار منتشره بعد از سال ۱۹۱۳ به کارمی رود . طرح قرن ۱۹ برای آثار منتشره بین ۱۹۱۳ – ۱۸۰۱ به کار می رود .

۷. رکوردهای کتابشناختی کتابخانه ، از طریق ftp نیز به فرمت ارتباطی Marc۲۱ یا در فرمت XML بر پایه اشتراک در دسترس هستند .

۸. آدرس این رده بندی روی وب سایت : http://www.cf.nlm.nih.gov/class

۹. اخیرأ نیز پایگاه اطلاعاتی موجودی پیایندهای زیست پزشکی کتابخانه ملی پزشکی به نام SERHOLD به بهره برداری رسیده است .

۱۰. منابع موجود در این بخش از طریق پایگاه LOCATOR PLUS قابل جستجو هستند .

۱۱ . برای دسترسی به مش می توان به آدرس زیر مراجعه کرد : http://www.nlm.nih.gov/mesh/meshhome.html

۱۲ . لازم به ذکر است که مش قبلاً به صورت ضمیمه ای با ایندکس مدیکوس منتشر می شد .

۱۳. آدرس وب سایت کتابخانه ملی پزشکی : www.Nlm.nih.gov

منابع و مأخذ

۱) چان ، لوئیس مای . فهرست نویسی و رده بندی . ترجمه زهیر حیاتی و زهرا ستوده ـ ویرایش دوم . تهران : نشرکتابدار، ۱۳۷۹ .

۲) داورپناه ، محمدرضا . جستجوی اطلاعات علمی و پژوهشی درمنابع چاپی و الکترونیکی . تهران : دبیزش ، ۱۳۸۱ .

۳) سلطانی ، پوری ; راستین ، فروردین . دانشنامه کتابداری و اطلاع رسانی . تهران : فرهنگ معاصر ، ۱۳۷۹ .

۴) رهادوست ، فاطمه . سرعنوان های موضوعی پزشکی ( مش) . کتاب ، دوره ۴ ، شماره ۳ . پاییز ۱۳۷۲ : ۳۱۳ – ۳۳۴ .

۵) رهادوست ، فاطمه . کتابخانه ملی پزشکی امریکا و ایران . نامه انجمن کتابداران ایران . دوره ۱۰ ، شماره ۲ ، تابستان ۱۳۵۶ : ۱۸۴ – ۲۰۸ .

۶. Lindberg , Donald A.B ; Mehnert , Robert . Encyclopedia of Library And Informatio ۶ - Science.second Edition . Vol۳ .NewYork:۲۰۰۳,Lib_pub . P۲۰۱۳ -۲۰۲۲ .

۷ - Wiggins , Emilie v . Encyclopedia of Library And Information Science . Marcel Dekker , ۱۹۷۶ . P۱۱۶ - ۱۴۶

۸ –http://www.nlm.nih.gov