وقتی هشدارها اوج گرفت

انتقاد به دولت از راست, میانه و چپ

تورم، گرانی و افزایش قیمت ها طی چند ماه گذشته به گونه یی بوده که دیگر صدای همه فعالان سیاسی را هم بلند کرده است. این اتفاق در هفته گذشته سرعت بیشتری گرفت و با اظهارنظر صریح سید محمد خاتمی، هاشمی رفسنجانی، محمدباقر قالیباف و همچنین بیانیه جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی وارد مرحله تازه تری شد. این در حالی بود که هشدار کارشناسان در این خصوص همچنان ادامه داشت و نمایندگان مجلس از هر دو جناح به ابراز نگرانی شدیدی در این باره پرداختند.

تورم و گرانی در ماه های گذشته به موضوع بحث اکثر خانواده ها در محافل مختلف تبدیل شده بود اما تا به حال هرگز سابقه نداشت چهره های عالی رتبه نظام اینچنین وارد صحنه شده و همگی نسبت به مشکلات اقتصادی هشدار دهند. از سوی دیگر وضع اقتصادی آنقدر نابسامان شده که رئیس جمهور هم در نهایت حاضر شد در یک برنامه تلویزیونی وجود گرانی را قبول کرده و در خصوص آن دلایلی را مطرح کند. با این وجود بسیاری از کارشناسان گرچه پدیده تورم را یک موضوع اقتصادی می دانند اما معتقدند این سیاست های غلط دولت در عرصه های داخلی و بین المللی بوده که به تورم منجر شده است و گرانی و افزایش قیمت ها دلیلی ندارد جز سیاستگذاری های غلط دولت و مدیریت ضعیف در عرصه های مختلف. گرچه کارشناسان در ارزیابی های خود به تصمیم گیری های نادرست اقتصادی هم اشاره می کنند اما در سطحی کلان تر تصمیم گیری های سیاسی غلط مورد توجه قرار می گیرد، کما اینکه تشدید گرانی ها از سوی هاشمی رفسنجانی به ضرر اسلام و انقلاب عنوان شده و کارشناسان، استمرار گرانی ها را دارای تبعات سنگینی برای کشور و نظام ارزیابی می کنند. در واقع خیلی از اظهار نظرها گرچه برای حل مشکلات اقتصادی عنوان می شود اما هدف نهایی از طرح آن پیشگیری از وقوع مشکلات سیاسی است.

در این میان هشدار شدیداللحن رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و سیدمحمد خاتمی از جمله ابراز نگرانی هایی بود که جامعه سیاسی کشور را با شوک مواجه کرد و دولتمردان را به پاسخگویی واداشت .در این میان در حالی که اظهار نظرهای مختلفی از سوی شخصیت های سیاسی و اقتصادی صورت می گرفت دو نامه منتشر شد که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بود. یک نامه را جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی نوشت و در نامه دوم دکتر محمد ستاری فر مسائلی را با رئیس جمهور در میان گذاشت. جمعیت ایثارگران در بیانیه خود به گزارش رئیس جمهور از وضع گرانی اشاره کرد و ضمن آنکه گزارش رئیس جمهور را حاوی پذیرش برخی واقعیت های تلخ دانست، اضافه کرد در این گزارش به برخی دلایل دیگر در مورد تورم از جمله وعده های داده شده در سفرهای استانی، افزایش چندبرابر فعالیت های اجرایی بدون توجه به زیرساخت های کشور در اولین سال فعالیت دولت، بیماری هلندی و غیره اشاره یی نشده بود.این گزارش به تاثیرات تحریم ها هم پرداخته و آورده است؛ اثر تحریم های اخیر این بوده که LC ها و گشایش اعتبارات را با مشکل مواجه کرده است. در پی تحریم ها خریدهای نقدی واسطه یی، هزینه های بیمه، ریسک و حمل و نقل نیز افزایش یافته است. در این گزارش همچنین اشاره شده که پرهیز از بی ثباتی در سیاست های اقتصادی و متعارض بودن آنها و در نتیجه بالا بودن مخاطرات سیاسی و اقتصادی مساله یی است که سرمایه گذاری را فوق العاده پرهزینه می کند و در نتیجه در کنار نابسامانی بازار پول روی شاخص قیمت ها و اشتغال آثار نامطلوب مستقیم دارد. از سوی دیگر ستاری فر هم در نامه خود به احمدی نژاد پس از انتقاد از برخی تصمیم گیری های مدیریتی دولت خطاب به وی گفته؛ در دوره یی که دولت ها در تلاش برای برپایی اقتدار، ثبات، امنیت و بالندگی هستند و این تلاش نیازمند وضع قانون و قواعد نهادی توسعه یی است، آیا دولتی که به قوانین و قواعد نهادی به طور همه جانبه تعرض کند و منزلت قانون را زیر سوال برده و نسبت به اجرای آن خود را متعهد ندانسته و از همه مهمتر با وجود این موارد، نسبت به اصلاح قانون مورد نقد خود نیز اقدام نمی کند، آیا خواهد توانست جامعه، مردم و تعاملات گسترده اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی درون و برون کشور را قانونمند و دیگران را دعوت به اجرای قانون کند؟ آیا محصول این فرآیند فروپاشی ظرفیت های نهادی، سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی کشور نیست؟

این در حالی است که توجیهات دولت در مورد وجود دست های خرابکار و مافیای اقتصادی با مخالفت کارشناسان روبه رو شد چنان که غلامرضا مصباحی مقدم از نمایندگان اقتصاددان مجلس به صراحت اعلام کرد عامل اصلی تورم دست های خرابکار نیست و سهم این عوامل در اقتصاد نسبت به سهمی که در دست دولت قرار دارد، ناچیز است. وی که عضو کمیسیون اقتصادی مجلس است، تزریق نقدینگی بیش از ظرفیت اقتصاد، عوامل روانی و افزایش انتظارات مردم نسبت به تورم و افزایش هزینه را از عوامل مهم و اصلی افزایش تورم برشمرد. وی با تاکید بر اینکه دادن وعده و بالا بردن انتظارات مردم نیز تورم را افزایش خواهد داد، تصریح کرد؛ به اعتقاد بنده ضرورتی ندارد که رئیس جمهور در سفرهای استانی خود انتظارات مردم را بالا ببرد. بلکه باید سعی کند به انتظارات مردم پاسخ دهد زیرا بالا بردن انتظارات مردم، انتظارات تورمی را افزایش می دهد. محمد خوش چهره دیگر نماینده مجلس است که اعتقاد دارد امروزه مسائل و مشکلاتی فراروی کشور است که تحقق اهداف آرمانی و انقلابی و حتی اهداف کلان و جزیی و عملیاتی کشور را با اختلال مواجه کرده است. وی معتقد است؛ از آنجا که چهره نظام جمهوری اسلامی به شعار زیبنده عدالت مزین است، به هیچ وجهی این نظام شایستگی فقر و اختلالاتی که بعضاً دچار آن هستیم را ندارد. نکته مهم در اظهارنظر های صورت گرفته این است که در تمام بحث های صورت گرفته، اقتصاددانان میانه رو تزریق مقادیر قابل توجهی از نقدینگی به اقتصاد توسط دولت نهم برای تامین مالی پروژه های زیربنایی محلی را عامل تشدید تورم دانسته اند. احمدی نژاد در مصاحبه تلویزیونی خود برای تسکین نگرانی های مردمی اذعان کرد که «اغلب مردم گرانی را در زندگی خود حس می کنند»، اما از هرگونه مقصر دانستن دولت در این زمینه خودداری کرد. در مقابل احمدی نژاد افزایش تورم را به سبب کاهش ارزش دلار، افزایش قیمت نفت، وابستگی ایران به واردات، دولت های سابق و حتی منتقدان خود دانست. این در حالی است که محمدباقر قالیباف شهردار تهران و رقیب سیاسی احمدی نژاد ادعای دخالت قیمت نفت در تورم را رد کرد و صریحاً گفت؛ «تورم یک مساله مدیریتی است.»

به هر صورت آنچه مشخص است اینکه مشکلات اقتصادی فریاد اعتراض سیاستمداران را بلند کرده است و چهره هایی که پیش از این در مورد تورم صحبتی نمی کردند امروز به حرف آمده و به صراحت از عملکرد دولت که به افزایش قیمت ها منجر شده انتقاد می کنند. اگر تا پیش از این فقط نمایندگان مجلس و برخی کارشناسان اقتصادی بودند که نسبت به افزایش تورم هشدار می دادند حالا که دولت هم گرانی را پذیرفته، کار به سطوح بالایی کشیده و هشدارهای عالی رتبه ترین مردان سیاسی را هم شاهدیم. وقتی مجید انصاری عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام پس از ماه ها سکوت به حرف می آید و در صحبت های تند و تیزی از عملکرد دولت انتقاد می کند، وقتی هاشمی رفسنجانی در نماز عید قربان ترجیح می دهد در مورد گرانی هشدار دهد، وقتی قالیباف با تمام گریزش از رویارویی با دول چاره یی نمی بیند که در مورد گرانی اظهارنظر کند و وقتی سیاسی ترین نمایندگان مجلس به حرف آمده و در کنار نمایندگان اقتصاددان مجلس، تصمیم گیری های مدیریتی دولت را با انتقاد مواجه می کنند و مشکلات اقتصادی به چه سطح نگران کننده یی رسیده است. آیا دولت می تواند از پس حل نابسامانی های اقتصادی برآید و بر تورم غلبه کند یا بازهم منتقدانش را عامل گرانی معرفی خواهد کرد؟

سجاد سالک