مفهوم سواد اطلاعاتی و با سواد اطلاعاتی در یک نگاه از دیدگاه کتابخانه

در طی دهه های اخیر , پژوهشگران موفق به کشف و معرفی بیش از ۳۴ نوع سواد مفید و مدرن شده اند که سواد علمی با معنای مصطلح در نظام آموزشی ما , تنها یکی از آنها محسوب می شود از جمله سوادهای مفید و مدرن می توان به سواد فرهنگی , سواد اجتماعی , سواد سیاسی ,اقتصادی ,سواد رسانه ای , سواد اطلاعاتی , سواد کامپیوتری ,سواد اینترنتی , سواد محیط کار و سواد خانوادگی و بویژه فن آوری اشاره کرد که هر یک تعریف , استانداردها و راهکارهای توسعه خویش را دارند

در طی دهه های اخیر ، پژوهشگران موفق به کشف و معرفی بیش از ۳۴ نوع سواد مفید ومدرن شده اند که سواد علمی با معنای مصطلح در نظام آموزشی ما ، تنها یکی از آنها محسوب می شود. از جمله سوادهای مفید و مدرن می توان به سواد فرهنگی ، سواد اجتماعی ، سواد سیاسی ،اقتصادی ،سواد رسانه ای ، سواد اطلاعاتی ، سواد کامپیوتری ،سواد اینترنتی ، سواد محیط کار و سواد خانوادگی و...بویژه فن آوری اشاره کرد که هر یک تعریف ، استاندارد ها و راهکارهای توسعه خویش را دارند.با توجه به تعریف سواد از نظر مفهومی می توان گفت که سواد یعنی:" توانایی خواندن و نوشتن"برای رسیدن به مفاهیم قابل درک در رابطه با سواد اطلاعاتی، برداشت ها و نظرات دیگران را در یک نگاه اجمالی مرور خواهیم کرد تا بتوانیم هرچه بهتر از این دانش روز بهره مند شویم یعنی آموزش دیدن و به د یگران آموزش دادن را یاد بگیریم و از نهایت قدرت انتقال خود استفاده نماییم .

نگاهی به مفهوم سواداطلاعاتی وباسواد اطلاعاتی

در فرهنگ کتابداری سواد اطلاعاتی اینگونه تعریف شده است:

آگاهی از قابلیتهای محاسباتی و توانایی تشخیص و بیان روشن مسائلی که به کمک فن آوری رایانه ای قابل حل هستند . این آگاهی شامل برنامه ریزی برای رایانه نمی شود.و سواد اطلاع رسانی نیز به نظامی گفته می شود که برای سازماندهی ، ذخیره سازی ، باز یابی و اشاعه اطلاعات طراحی شده است.

سواد اطلاعاتی ازدید گاه وبر و جانسون:

سواد اطلاعاتی به معنایی توانایی در اتخاذ رفتار اطلاع یابی مناسب به منظور شناسایی اطلاعات مورد نیاز برای تامین نیازهای اطلاعاتی است ، به طوری که دسترسی به اطلاعات مورد نظر به استفاده صحیح ، اخلاقی و مؤثر از اطلاعات در جامعه منجر شود. اطلاعات مورد نیاز ممکن است از طریق هر کانال یا رسانه ای که میسر باشد بدست آید.

مفهوم سواد اطلاعاتی و با سواد اطلاعاتی:

سواد اطلاعاتی قابلیتی است که فرد را در دسترس مفید ومؤثر به اطلاعات، ارزیابی انتقادی آن و استفاده دقیق و خلاق از اطلاعات بدست آمده به منظور رفع نیاز های اطلاعاتی خویش توانمند می سازد.

و بیانی دیگر ، توانایی باز یابی و تفکر در باره اطلاعات وقدرت استفاده از اطلاعات به عنوان یکی از ضروریات کار، زندگی و برقراری ارتباط بین انسانها.

توانایی مکان یابی اطلاعات موردنیاز وتعیین بیشترین ربط و اعتبار برای حل مشکلات

بنابراین می توان این دو مفهوم را چنین تعریف کرد: سواد اطلاعاتی قدرت دسترسی مؤثر به اطلاعات با ارزش ، آگاهی چگونگی سازماندهی دانش واطلاعات ، روش های مختلف جستجو ، توان تشخیص مشکل و شناخت مؤثر ترین اطلاعات برای رفع آن .

و با سواد اطلاعاتی کسی که آموخته باشد چگونه بیاموزد.

نقش سواد اطلاعاتی در افزایش دموکراسی و توسعه

۱- سواد اطلاعاتی، افزایش آگاهی عمومی وتوسعه

۲- سواد اطلاعاتی ، رسانه ها ، احزاب سیاسی و توسعه

۳- سواد اطلاعاتی، حمایت از رشد و پیشرفت انسان و توسعه

۴- سواد اطلاعاتی ، بهره مندی از قدرت اطلاعات و توسعه

۵- سواد اطلاعاتی ، استقلال و توسعه

· ویژگی های باسواد اطلاعاتی

سواد اطلاعاتی یکی از مشخصه های بارز جامعه اطلاعاتی است. سواد اطلاعاتی ،توانایی یافتن ارزیابی استفاده مؤثر اطلاعات

مورد نیاز به کمک مهارت ها وبه منظور یادگیری مداوم است . همان طوری که سازمانها و کشور در جستجوی افزایش سواد اطلاعاتی هستند ، درک این نکته ضروری است که تکنولوژی فقط بخشی از راه حل است. سواداطلاعاتی ، یک نگرش و مهارت جدید برای انجام وظایف در جامعه جدید به شمار می آید.فرد با سواد اطلاعاتی ارزش اطلاعات را تشخیص می دهد.و تمایل به یادگیری دارد. زمانی که برای حل مشکل ، نیازمند اطلاعات است توانایی پیداکردن وتحلیل آن را دارد ، قادر است محتوای اطلاعاتی را با دید انتقادی ارزیابی کند . همچنین استفاده از محتوای اطلاعاتی را بدرستی و با مهارت میتواند انجام دهد و از طرفی توانایی ایجاد محتوای کیفی را نیز دارد.بررسی ها بیانگر این نکته می باشد که سواد اطلاعاتی در بسیاری از افراد تحصیلکرده در سطح بسیار است.پس با توجه به استاندارد ها ی نه گانه که توسط انجمن کتابداران امریکا در خصوص سوا د اطلاعاتی مشخص شده و نیز براساس رهنمودهای جدید ایفلا بر همه کتابداران فرض است که با برنامه های بسیاری منسجم و آینده نگر به توسعه سواد اطلاعاتی در مراجعان بپردازد. امروزه کسانی از نظر اطلاعاتی با سواد خواهند بود که توانایی ودانش شناسایی ، بازیابی و ارزیابی اطلاعات را دارا باشند.این مفهوم با خدمات اطلاع رسانی کتابدارن و حتی مراجعان آنها پیوندی نزدیک دارد. وسالهاست که کتابداران تلاش می کنند با استفاده از انواع ابزار و فناوریها به طور مؤثر مفید ، برنامه های آموزش استفاده از کتابخانه و منابع آن را مطابق با دانش موضوعی و حوزه تخصصی مراجعان عملی سازند.در کشورهای دیگر ، از اواسط دهه۱۹۸۰ کتابداران دانشگاهی با استفاده از ابزار فناوری اطلاعات ، برنامه های آموزش استفاده کننده را با عنوان " سواد اطلاعاتی" به جای"سواد کتابخانه ای" ارائه کردند.یکی از مشکلات جدی فرا روی جامعه دانشگاهی ما آگاهی کافی نداشتن از شیوه های مفید و مؤثر کاوش ، دسترس و تجزیه و تحلیل اطلاعات کسب شده از فناوریهای مانند اینترنت و پایگاه های مختلف اطلاعات و با افزایش استفاده روزافزون دانشجویان مقاطع مختلف از امکانات رایانه واینترنت ، از یک عضو هیات علمی یا استاد راهنما انتظار می رود که بتواند دانشجویان را در اطلاع یابی علمی در این محیط پر شتاب و تغییر فناوری امروز هدایت کند.

بعضی از انواع تواناییهای مورد استفاده در سواد اطلاعاتی

تواناییهای فنی (سوا د رایانه ای)

تواناییهای ذهنی(سواد عمومی یا سنتی)

تواناییهای ارتباطی

هفت اصل مهم در سواد اطلاعاتی عبارتند از:

۱- توانایی تشخیص نیاز اطلاعاتی

۲- شناسایی روشهای دسترسی به اطلاعات

۳- تدوین استراتژیهای لازم برای جستجو

۴- مهارتهای جستجو ودسترسی

۵ - توانایی مقایسه وارزیابی منابع

۶- سازماندهی ، کاربرد و برقراری ارتباط

۷- نمایش اطلاعات و مشارکت در ایجاد دانش جدید

استاندارد های سواد اطلاعاتی

استاندارد اول

دانشجویانی دارای سواد اطلاعاتی است که بتواند بصورت مفید ومؤثر به اطلاعات دسترسی داشته باشد.

الف- این دانشجو باید نشان دهد که نیاز به اطلاعات را درک می کند.

ب- این دانشجو باید نشان دهد که می داند برای تصمیم گیری دقیق و اطلاعات لازم است.

ج- این دانشجوباید قادر باشد منابع اطلاعاتی فراوانی را معرفی واز آنها استفاده کند.

د- این دانشجو باید نشان دهد که به چگونگی تنظیم مرکز سمعی بصری کتابخانه وارد است.

نحوه استفاده از فهرست کتابخانه را می داند و به چگونگی بازیابی اطلاعات به منظور حل مسئله یا پاسخ به یک سؤال اعم از منابع چاپی و غیر چاپی یا الکترونیکی مسلط است.

---