ناف‌بری؛ پیوندی اجباری

یکی از قدیمی ترین سنت‌های سیستان که خوشبختانه در حال حاضر کمرنگ‌تر شده، اما هنوز در برخی نواحی و روستاهای این منطقه به چشم می‌خورد، سنت ناف‌بری دختر و پسر یا به تعبیری؛ نامزد …

یکی از قدیمی ترین سنت‌های سیستان که خوشبختانه در حال حاضر کمرنگ‌تر شده، اما هنوز در برخی نواحی و روستاهای این منطقه به چشم می‌خورد، سنت ناف‌بری دختر و پسر یا به تعبیری؛ نامزد کردن دختر و پسر خردسال برای یکدیگر است.

اجرای این مراسم به این صورت بوده که هرگاه در خانواده‌ای، دختری متولد شود، بستگان نزدیک پسردار، با مشورت خانواده دختر یا پدربزرگ و مادربزرگ، ناف وی را به اسم پسرشان می‌بریدند؛ به تعبیری آن دختر را نامزد پسر خود اعلام می‌کردند تا زمانی که طرفین به سن بلوغ رسیده و با یکدیگر ازدواج کنند. در بعضی موارد در گوش همان پسر گوشواره می‌گذاشتند به این معنا که این پسر دختری نشان‌کرده دارد و نمی‌تواند با فرد دیگری ازدواج کند.

بلوچ معتقد است، عهد و وفای قوم و خویش بهتر از عهد و وفای دیگران است،‌ از این رو پدران و مادران بلوچ در حفظ این شیوه تعصب و اصرار زیادی داشته و سعی دارند تا حد امکان برای فرزند خود از میان خویشاوندان و افراد قبیله، همسر برگزینند، به همین خاطر هنگام تولد نوزاد، قابله (یا همان ماما) مبلغی را از والدین نوزاد به عنوان مژدگانی دریافت می‌کند که اگر نوزاد پسر باشد، این مژدگانی را پدر و اگر دختر باشد یکی از اقوام نوزاد که پسری همسال یا کمی بزرگ‌تر دارد، پرداخت کرده و دستور می‌دهد تا قابله، ناف دختر را به اسم پسر وی ببرد.در برخی از قبایل استان چنین رسم است که علاوه بر پول، یک دست لباس نوزاد و مقداری طلا هم به خانواده نوزاد پیشکش می‌کنند.

در مناطق دیگر سیستان و بلوچستان برای نشان کردن دختر، مبلغی پول یا تحفه‌ای به‌عنوان رونمایی (روگشایی) به نوزاد دختر داده می‌شود و در صورتی که پدر و مادر دختر، تحفه و هدایای والدین پسر را قبول کنند، نشانه این است که پسر کوچک را به دامادی قبول کرده‌اند و دیگر هیچ‌گاه نمی‌توانند فرد دیگری را به دامادی خود برگزیند، مگر این‌که داماد کوچک فوت کند.والدین دختر و پسر از همان زمان کودکی، ارتباط نزدیک خود را همه ساله با دادن هدایایی هر چند کوچک، حفظ کرده و خاطره ناف‌بری را تا زمان ازدواج قطعی و زنده نگه می‌دارند.البته این سنت که ظاهرا و به عقیده بزرگ‌ترها و ریش‌سفیدهای قوم در گذشته با هدف تحکیم بخشیدن به بنیان‌های طایفه‌ای و جلوگیری از گسست خانوادگی و قومی ـ عشیره‌ای،‌ اجرا می‌شده است امروزه از نظر علم ژنتیک سنتی اشتباه و مردود شناخته می شود، چرا که فرزندان معلول نتیجه همین ازدواج‌های فامیلی هستند. از سوی دیگر این سنت، تحمیل یک نوع ازدواج ناخواسته بر دختران و پسران قبیله بوده است که باید یک عمر به زندگی مشترک گاه ناخواسته که از سوی پدران و مادران بر آنها تحمیل شده است، تن بدهند. حتی روایات و حکایت‌هایی حاکی از نارضایتی جوان‌ها در همان ادوار بوده است به طوری که نارضایتی خود را در اقداماتی همچون خودکشی یا زندگی توام با اجبار و کراهت نشان می‌داده‌اند.

زهرا بزی