کارت هوشمند ابزار قدرتمند مدیریت توزیع سوخت

طرح استفاده از کارت هوشمند سوخت از سال ۱۳۸۲ در دولت دوم آقای خاتمی مطرح شد و مجلس ششم نیز با تصویب قانونی در بودجه سال ۱۳۸۳ دولت را مکلف کرد تا از مهر ماه سال ۱۳۸۳ بنزین را با استفاده از کارت هوشمند سوخت توزیع کند

با روی کار آمدن دولت نهم، وزارت نفت برای ساماندهی معضل بنزین که سالانه بیش از پنج میلیارد دلار ارز را از چرخه اقتصاد کشور خارج می‌کرد، پروژه کارت هوشمند سوخت را با جدیت بیشتری دنبال کرد.

طرح استفاده از کارت هوشمند سوخت از سال ۱۳۸۲ در دولت دوم آقای خاتمی مطرح شد و مجلس ششم نیز با تصویب قانونی در بودجه سال ۱۳۸۳ دولت را مکلف کرد تا از مهر ماه سال ۱۳۸۳ بنزین را با استفاده از کارت هوشمند سوخت توزیع کند.

اما این پروژه در عمل آنچنان که باید پیش نرفت و به دلایل مختلفی از جمله مشکلات پیمانکار برنده مناقصه ( شرکت مخابرات راه دور ایران) و همچنین اشکال در زیر ساخت‌های اجرای این طرح از جمله ناکارآمدی شبکه مخابرات برای ایجاد وسیع ترین شبکهIT کشور در قالب طرح کارت هوشمند سوخت و از سوی دیگر در دست نبودن آمار دقیقی از تعداد خودروها و موتورسیکلت‌ها، این پروژه ملی را با معطلی‌های زیادی رو به رو کرد.

در کنار این مشکلات بروز برخی ناهماهنگی‌ها در اظهار نظرهای مراجع مختلف و ایجاد تشکیک و تردید در اصل اجرای این طرح از سوی برخی افراد به صورت گسترده در رسانه‌ها باعث شد تا جو نگرانی و التهاب بنزین برای ماه‌های متوالی ادامه پیدا کند.

● توکلی: عده‌ای در صدد نا کارآمد نشان دادن طرح کارت هوشمند سوخت هستند

تداوم این وضعیت موجب شد تا رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هفته گذشته نگرانی خود را در این خصوص با ارسال نامه‌ای به رئیس جمهوری ابراز کند.

دکتر احمد توکلی، نماینده مردم تهران در این نامه با اشاره به مخالفت و کارشکنی برخی از افراد برای ناممکن جلوه دادن پروژه سهمیه‌بندی با کارت هوشمند سوخت تاکید کرده بود: در روزها و هفته‌های اخیر، صرف‌نظر از انتقادهای دلسوزانه٬ برخی مخالفان دولت با ایجاد جنگ روانی کم‌سابقه‌ای علیه دولت عدالت‌گرا، طرح سهمیه‌بندی سوخت با کارت هوشمند را به شکلی غیرمنصفانه تخطئه می‌کنند و با القای تشویش و نگرانی، سعی می‌کنند آن را غیر عملی، غیرعلمی، مخدوش و بلاتکلیف نشان دهند.

وی تصریح کرده بود: هرچند به دلیل قطع منافع کلان قاچاقچیان و دلالان واردات بنزین در اثر توزیع سهمیه‌بندی شده بنزین با کارت هوشمند، مخالفت و سنگ‌اندازی در اجرای این طرح عظیم ملی قابل پیش‌بینی بود٬ اما وسعت این عملیات تخریبی علیه دولت نهم و دستهای پنهان در تشدید این بحران‌آفرینی قابل تامل به نظر می‌رسد.

اما با وجود این هجمه‌ها در حال حاضر با کار شبانه روزی تمام دستگاه‌های مرتبط با پروژه کارت هوشمند سوخت، از جمله وزارت نفت، وزارت کشور، نیروی انتظامی و شرکت پست، این طرح که در نوع خود حتی در دنیا بی نظیر است به مرحله بهره‌برداری سراسری رسیده است تا با استفاده از این ابزار مدیریتی، مصوبه مجلس شورای اسلامی در مورد سیاست سهمیه بندی بنزین در سال جاری امکان اجرایی پیدا کند.

● وزیر نفت: دولت با قاطعیت در پی اجرای مصوبه مجلس در باره سهمیه بندی بنزین است

وزیر نفت نیز در آخرین اظهار نظر خود در مورد اجرای قانون سهمیه بندی گفته است: تمامی سیستم‌ها برای اجرای سهمیه‌بندی بنزین سازماندهی شده و دولت به طور قاطع در پی اجرای مصوبه مجلس شورای اسلامی درباره سهمیه‌بندی بنزین است.

وزیری هامانه تاکید کرده بود: تاخیر در زمان آغاز سهمیه‌بندی، تنها به منظور حصول اطمینان بیشتر از توزیع کامل کارت هوشمند سوخت و به زحمت نیفتادن هموطنان در هنگام سوخت‌گیری ایجاد شده است.

گزارش‌های رسمی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی حاکی است در مدت چهار هفته‌ای که از زمان استفاده سراسری کارت هوشمند سوخت می‌گذرد و در حالی که هنوز هیچ محدودیتی برای سوختگیری خودروها و موتور سیکلت‌های کشور در نظر گرفته نشده است، رشد مصرف بنزین که در ماه‌های گذشته حتی به مرز ۱۲ درصد نیز رسیده بود کاهشی محسوس یافته و به کمتر از ۶ درصد در خرداد ماه رسیده است به گونه ای که اکنون متوسط رشد مصرف بنزین کشور در سه ماه نخست سال جاری ۶/۸ درصد اعلام شد که به گفته مهندس وزیری هامانه ۵۰ درصد کمتر از پیش‌بینی‌های قبلی رشد مصرف بنزین است.

این آمار البته هرچند شاید هنوز راضی کننده نباشد، ولی این امیدواری را ایجاد کرده است که می‌توان با اتکا به ابزار کارت هوشمند سوخت و اعمال قانون سهمیه بندی بنزین رشد مصرف بنزین را در سال ۸۶ به صفر و حتی به کمتر از متوسط مصرف سال ۸۵ رساند، یعنی پیش بینی متوسط مصرف روزانه ۷۸ میلیون لیتر بنزین در سال جاری در عمل به حدود ۶۰ تا ۶۲ میلیون لیتر در روز برسد.

اما فارغ از این مباحث همان گونه که در نامه رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به آن اشاره شده است، انتقاداتی که در برخی رسانه‌ها در مورد کارت هوشمند سوخت مطرح می‌شود نیز قابل تامل است.

اگر استفاده از کارت هوشمند سوخت تنها موجب کاهش یک درصد در مصرف بنزین شود، ارزش اقتصادی آن معادل بنزین تولیدی یک پالایشگاه ۲۰۰ هزار بشکه‌ای خواهد بود

در برخی نقل قول‌ها هزینه اجرای پروژه کارت هوشمند سوخت معادل ساخت چند پالایشگاه! و در برخی نقل قول‌های دیگر ضریب امنیتی پایین کارت هوشمند و ناکارآمدی آن در مدیریت توزیع سوخت مورد توجه قرار گرفته و در برخی موارد دیگر که عده‌ای از طریق اس.ام.اس (به عنوان یک رسانه جدید) سعی در دامن زدن به آن دارند، عدم استقبال مردم برخی استان‌ها از کارت هوشمند سوخت و درگیری و جدل و حتی وقوع قتل در پمپ بنزین‌ها را به حساب کارت هوشمند سوخت گذاشته و به استناد آن این طرح ملی را تخطئه می کنند تا خواسته و ناخواسته موجی ایجاد کنند که به جای همراهی و کمک برای اجرای این طرح ملی که کشور را از یک معضل بزرگ خواهد رهانید، به موج مخربی تبدیل شود که در نهایت جامعه را در التهاب و نگرانی نگه خواهد داشت.

اما بررسی هزینه‌های اجرای این طرح عظیم در قیاس با هزینه ساخت یک پالایشگاه نشان می‌دهد که هزینه اجرای کارت هوشمند سوخت که به گفته مراجع رسمی تا کنون ۶۵ میلیارد تومان بوده است دست کم ۳۰ برابر کمتر از هزینه ساخت یک پالایشگاه است، و این در حالی است که اگر استفاده از کارت هوشمند سوخت تنها موجب کاهش یک درصد در مصرف بنزین شود، ارزش اقتصادی آن معادل بنزین تولیدی یک پالایشگاه ۲۰۰ هزار بشکه‌ای خواهد بود؛ بنابراین در مقرون به صرفه نبودن کارت هوشمند سوخت جای تردید وجود ندارد.

در مورد ضریب امنیتی کارت هوشمند سوخت نیز به گفته مسئولان اجرایی آن به دلیل ایجاد هشت مرکز پرورش داده‌ها در کشور و استفاده از شبکه Off line و قفل‌های ایمنی پیچیده کارت هوشمند سوخت احتمال بروز اشتباه و یا دستکاری در داده‌های کارت هوشمند سوخت در حد صفر است و در صورت بروز چنین مشکلی نیز تخلف صورت گرفته به سرعت قابل شناسایی و پیگرد خواهد بود.

● مسائل فرهنگی ناشی از توزیع مکانیزه بنزین در مدت زمانی کوتاه بر طرف خواهد شد

در خصوص مسائل فرهنگی ناشی از پدیده جدید توزیع مکانیزه بنزین نیز هر چند بروز واکنش‌های منفی در برخورد با آن طبیعی است اما با اطلاع رسانی گسترده‌ای که صورت گرفته و همچنان ادامه دارد و از سوی دیگر پذیرش عمومی کارت هوشمند سوخت در تمام استان‌های کشور و همراهی تحسین برانگیز صاحبان خودرو و موتورسیکلت و درک بالای عموم مردم از وجود مشکل سوخت در کشور، این امیدواری را سبب شده است که با گذشت مدت زمانی کوتاه، این قبیل مشکلات نیز بر طرف شود.

حال چنانچه تمامی مسائلی که در بالا به آن اشاره شد در راستای بهبود مدیریت و کنترل توزیع سوخت محقق شود ولی در مدیریت مصرف سوخت که متولیان آن به جز وزارت نفت ۱۷ دستگاه و نهاد دیگر کشور هستند راهکارهای اساسی اجرایی نشود، نمی توان از کارت هوشمند سوخت انتظار معجزه داشت و در عین حال بدیهی است که سیاست‌های انقباضی در عرضه سوخت را نمی‌توان در دراز مدت اجرا کرد.

در حال حاضر متوسط میزان مصرف سوخت در ناوگان خودروهای کشور چیزی بیش از ۱۲ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است که در حدود دو تا دو نیم برابر استانداردهای روز دنیاست.

با هدفمند شدن مصرف سوخت شرکت‌های خودروسازی نیز باید به تولید و عرضه خودروهایی با کیفیت بالا و مصرف سوخت کمتر بپردازند

بسیاری از کارشناسان اقتصاد انرژی عقیده دارند یکی از راه حل‌های اصلی برای مدیریت مصرف سوخت در کنار توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی، کاهش زمینه مصرف سوخت از طریق توسعه تکنولوژی ساخت خودرو و تولید خودرو و موتورسیکلت‌های کم مصرف است.

اکنون با هدفمند شدن مصرف سوخت و ارزش گذاری برای اعمال سیاست مصرف بهینه انرژی در کشور، این شرکت‌های خودروسازی هستند که باید به تولید و عرضه خودروهایی با کیفیت بالا و مصرف سوخت کمتر بپردازند تا چرخه مصرف بهینه سوخت در کشور کامل شود، موضوعی که اگر از سوی خودروسازان با سرعت و جدیت پیگیری شود، علاوه بر تاثیر آن بر کاهش آلودگی هوا در کلان شهرهای کشور و از جمله تهران، موجب خواهد شد تا با توجه به توسعه صنایع پالایشی کشور و هدف گذاری تولید روزانه ۱۴۰ میلیون لیتر بنزین، از سال ۱۳۹۰ به بعد جمهوری اسلامی ایران در ردیف یکی از صادرکنندگان عمده بنزین و فرآورده‌های پالایشی در دنیا تبدیل شده و ارزش افزوده بیشتری از طلای سیاه را نصیب کشور کند.

منیره شاه حسینی