دودش به چشم ما, سودش به جیب آنها

بهای سیگارهای وارداتی به طور متوسط هشت تا ده برابر نمونه های تولیدداخل برآورد می شود چنین فروشی بی دلیل هم نیست اگر قیمت سیگار تولید داخل با گرید C وD معمولی را X در نظر بگیریم, قیمت سیگار قاچاق با گرید A و B لوکس و سوپرلوکس ۸تا۱۰برابر آن خواهد بود

مرد میانسال بر سکویی تکیه داده، صدایی جز سکوت در فضا نیست، هیچ نمایی در چشم نمی‌آید. خبری هم از حرکت کسی نیست. نور کم‌رنگ آفتاب از پنجره‌های کافه، تنها دو یا سه میز را روشن می‌کند. مردی در گوشه کافه با سکه‌های فلزی بازی می‌کند. هرچند ثانیه، سکه‌ها را وادار می‌کند تا چرخی بر روی میز بزنند و به یک رو بیفتند. حرکات او تنها صدا و تصویر کافه را می‌سازد. کمی دورتر تصویر محوتر می‌شود.

مردی دیگر نیمه‌تنه خود را بر روی میز انداخته ‌است. صدایی ندارد، دستانش حرکتی نمی‌کنند، تنها دود سیگار او فضا را گرفته‌ است. آفتاب که به دود سیگار می‌خورد، روشنایی و دود در هم می‌آمیزند. چنین تصویری رؤیایی از کافه و دود سیگار، حداقل به لطف هالیوود، سه دهه‌ای در ذهن مخاطبان دستگاه رؤیاسازی امریکایی نقش می‌بندد. جایگاه سیگار در آثار کلاسیک سینما تا اندازه‌ای بوده که نوشتند سال‌ها بعد از فوت‌بوگارت، بازیگر سرشناس سینمای کلاسیک، یک نفر که در اثر سیگار، سرطان ریه گرفته بود، از خانواده بوگارت تقاضای غرامت کرده بود و به دادگاه گفته بود که عامل سیگاری شدنش، بوگارت مرحوم بوده است. سیگار را سینما نساخت؛ ولی جانی دوباره به آن داد. ستارگانی که سیگار در گوشه لب در پوسترهای تبلیغاتی ظاهر می‌شدند تا آن‌هایی که سیگار را بخشی از تصویر خود ساخته ‌بودند، همگی در دستگاه تبلیغات یکی از مهم‌ترین صنایع جهان مدرن نقش داشتند. حدود هفت سال پس از اینکه سینمای کلاسیک چرخه حیات خود را در امریکا آغاز کرد، درست در نقطه مخالف کره زمین و در سال ۱۳۱۶ مؤسسه دخانیات در ایران تأسیس شد. سی‌ویک سال پس از این اتفاق، یعنی در سال ۱۳۴۷ مؤسسه دخانیات در قالب شرکت دخانیات ایران با سرمایه ثبتی ۸۰۰میلیون تومان ثبت شد و محورهای فعالیت خود را منطبق با اساسنامه در زمینه‌های کشت توتون و تنباکو، تولید سیگارت و تنباکو، صدور مجوز عاملیت فروش، توزیع، تولید صنعتی و واردات تعریف کرد. پس از این شرکت دخانیات ایران طی سالیان متمادی روزهای پرفروغی را پشت سر گذاشت و درنهایت تا پایان سال ۸۹ تعداد نیروی انسانی خود را به ۷۹۰۰نفر رساند که ۲۵۰نفر از این تعداد استخدام کشوری هستند و ۷۶۵۰نفر باقیمانده قرارداد کارگری دارند. بحث تعداد نیروی انسانی را که کنار بگذاریم، شرکت دخانیات ایران باز هم تا پایان سال ۸۹ با ۷مجتمع و ۳۰واحد اداری، ۱۱میلیارد تومان به‌طور میانگین در ماه به کارکنان خود حقوق پرداخت کرده است. کافی است خاطره تاریخی‌مان را مرور کنیم و به این نتیجه برسیم که تا همین چند ماه پیش، در واحدهای صنفی هم اراده‌ای برای فروش سیگار مارلبرو وجود نداشت که به‌شکل قاچاق وارد شده است. اما ظرف همین حدود دوماهی که حسین طلا از شرکت دخانیات ایران رفته است، این مارک سیگار به‌شکل قاچاق وارد کشور می‌شود و به‌شکل گسترده‌ای، حتی در چهارراه‌های تهران هم به‌طور علنی به فروش می‌رود تا سودهای کلانی نصیب گروهی خاص شود.

مقایسه سیگار تولید داخل با سیگارت قاچاق

بهای سیگارهای وارداتی به‌طور متوسط هشت تا ده‌برابر نمونه‌های تولیدداخل برآورد می‌شود. چنین فروشی بی‌دلیل هم نیست. اگر قیمت سیگار تولید داخل با گرید C وD (معمولی) را X در نظر بگیریم، قیمت سیگار قاچاق با گرید A و B (لوکس و سوپرلوکس) ۸تا۱۰برابر آن خواهد بود. در کنار این دو مورد، باید به این نکات هم توجه داشت که سیگار تولید داخل با یکنواختی محصول، عکس‌دار و با تنوع بسیار کم در بازار انتشار پیدا می‌کند، درحالی‌که سیگار قاچاق بدون عکس، با تنوع بیشتر و با فاکتور تنوع محصول در دسترس قرار دارد. این مزیت‌های سیگار قاچاق در برابر آنچه در مرزهای کشور تولید می‌شود، چگونه شکل گرفته است؟ کارشناسان در پاسخ به این سوال، مطرح می‌کنند که ماشین‌آلات قدیمی و مشکل‌بودن اخذ مجوز واردات ماشین‌آلات و کندی تصمیمات در شورای اقتصاد و درنتیجه کندی نواخت و کیفیت تولید عامل اصلی مزیت‌های سیگار قاچاق به تولید سیگارت در داخل کشور است. از سوی دیگر بالارفتن بهای تمام‌شده به دلیل سربارها و هزینه‌های نیروی انسانی مازاد را هم نمی‌توان نادیده گرفت. به این موارد اگر ضعف در طراحی ظاهری و بسته‌بندی و دسترسی‌نداشتن به اطلاعات آماری قابل اتکا در بعد ملی در زمینه بازارها، گردش کالا در کشور، مبادی ورودی و... را نیز اضافه کنیم، مصیبت ماجرا به‌طور کامل مشخص می‌شود.

وضعیت قاچاق در دو کشور ایران و چین

چین با مساحت ،،کیلومترمربع و تعداد ۱۷کشور همسایه را اگر در زمینه میزان قاچاق مورد بررسی قرار دهیم، به زیر یک‌درصد گردش مالی خواهیم رسید. درحالی‌که این رقم برای ایران با مساحت ۱,۶۴۸,۱۹۵کیلومترمربع و با ۷کشور همسایه، ۳۶درصد گردش مالی، معادل ارزش تولیدات داخلی است. اینکه چین توانسته است چنین موفقیت چشم‌گیری را در تاریخ به ثبت برساند و ما نتوانسته‌ایم، دلایل پیچیده‌ای ندارد و فقط کشوری مانند چین با تولید کالاهایی با قیمت تمام‌شده پایین، بومی‌سازی صنعتی، مبارزه جدی با قاچاق در سطح عمده‌فروشی و خرده‌فروشی و مبارزه جدی با پولشویی، توانسته است چنین جایگاهی را به‌دست آورد.

شرکت دخانیات ایران و B.A.T

اگر شرکت دخانیات ایران ۷۹۰۰نیروی انسانی دارد، شرکت بی‌ای‌تی بیش از ۶۰هزار نیروی فعال را به کار گرفته ‌است. این شرکت در بیش از ۵۰بازار دارای بالاترین سهم فروش است و میزان تولید آن ۷۲۴میلیارد نخ برآورد شده است. گفتنی است این شرکت در بیش از ۱۸۰بازار دنیا حضور فعال دارد تا نمایان شود صنعت دخانیات چه سودهای کلانی نصیب فعالان آن می‌کند. همان‌طورکه پیش‌تر هم اشاره شد، جملگی کارشناسان اقتصادی هم اعتقاد دارند سیگار ضررهای فراوان خود را دارد؛ اما این نگاه آرمان‌گرایانه سبب شده تا آنچه در واقعیت و پیش رویمان می‌‌گذرد، فراموش کنیم. بر همین اساس روزبه‌روز بر سوددهی فعالانی که به‌شکل قاچاق در این صنعت فعالیت می‌کنند، افزوده می‌شود و بر پیکر صنعت داخلی لطمات بیشماری وارد می‌شود.