استانداردهای بسته بندی ایران

هدف از تدوین استاندارد تعیین ویژگی های ظروف فلزی غیرقابل نفوذ برای موادغذائی است که مناسب برای استریل کردن باشد

ویژگی‌های ظروف فلزی غیرقابل نفوذ برای نگهداری موادغذائی - مقررات عمومی (تجدیدنظر)

شماره استاندارد (۱۸۸۱)

۱. هدف

هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی‌های ظروف فلزی غیرقابل نفوذ برای موادغذائی است که مناسب برای استریل کردن باشد.

۲. دامنه کاربرد

این استاندارد شامل انواع ظروف فلزی است که جهت بسته‌بندی موادغذائی پاستوریزه یا استریل نجاری شده به‌منظور مصرف داخلی و برای صدور به خارج از کشور از آن استفاده می‌شود.

۳. اصطلاحات و تعاریف

اصطلاحات و تعاریفی که در ساخت قوطی‌های فلزی به‌کار می‌روند به قرار زیر می‌باشد.

۱.۳. حلب ورق - فولاد نرم کم کربن که با قلع به یکی از روش‌های الکترولیز یا فرو بردن در قلع مذاب پوشانیده شده است. ضخامت این ورق‌ها کمتر از ۵% میلی‌متر می‌باشد.

۱.۱.۳. فرو بردن در قلع مذاب - قلع اندود کردن ورق فولاد به طریقه فرو بردن در قلع مذاب را گویند.

۲.۱.۳. قلع اندود کردن به روش الکترولیز - در این روش قلع به طریقه الکترولیز روی سطح ورق فولاد قرار می‌گیرد.

۲.۳. وق فولاد - (ورق آهن سیاه) فولاد نرم کم کربن که فاقد اندود فلع و یا اندود دیگری باشد.

۳.۳. ورق قلع اندود نشده - فولاد نرم کم کربن که با روش سرد نورد شده است.

امروزه در تهیه این نوع ورق از پوشش کرم و اکسیدهای آنکه به طریقه الکترولیز اندود شده است استفاده می‌شود.

۴.۳. ورق‌های فولاد سرد دوباره نورد شده - ورق‌های فولاد نرم‌کن کربن که دو بار نورد شده است.

۵.۳. تمپر - مجموعه‌ای از خواص مکانیکی مربوط به‌هم که هیچ آزمون مکانیکی به تنهائی نمی‌تواند کلیه عوامل گوناگونی را که منسوب به مشخصات ساخت جنس موردنظر باشد اندازه‌گیری کند. در هر صورت استفاده از روش آزمون راکول با درجه T٭۲ بهترین آزمونی است که در دسترس بوده و به‌عنوان راهنما جهت تعیین خواص مکانیکی ورق مورد استفاده قرار می‌گیرد و این آزمون پایه و اساس سیستم درجه‌بندی تمپر ورق می‌باشد.

۶.۳. راکول - روش آزمونی است به‌منظور تعیین خواص مکانیکی و سختی ورق

۷.۳. حلب ورق درجه یک - به ورق‌هائی اطلاق می‌شود که عاری از هرگونه نواقص قابل رؤیت با چشم غیرمسطح بوده و همه سطوح آن قابل استفاده باشد.

۸.۳. حلب ورق درجه دو - به ورق‌هائی اطلاق می‌شود که یک درجه پائین‌تر از ورق‌های درجه یک باشد. ممکن است مختصراً و یا قسمتی از آن قابل استفاده می‌باشد.

۹.۳. قوطی‌های سه‌تکه - به قوطی‌هائی اطلاق می‌شود که از سه جزء به‌هم متصل شده درب، کف و بدنه ساخته شده‌اند.

۱۰.۳. قوطی‌های دوتکه - به قوطی‌های اطلاق می‌شود که از دو جزء به‌هم متصل شده ساخته شده‌اند. در این قوطی‌ها کف و بدنه به طریقه کششی بوده و بدون اتصال می‌باشد. لذا این قوطی‌ها برخلاف قوطی‌های سه تکه فاقد درز بدنه می‌باشد.

۱۱.۳. درب‌های راحت بازشو - درب‌هائی هستند که به‌وسیله زائده‌ای که روی آن نصب شده است با دست به‌راحتی قابل باز شدن هستند و احتیاج به‌وسیله دیگری ندارد.

۱۲.۳. درب‌های کلیددار

به درب‌هائی اطلاق می‌شود که به‌وسیله کلید مخصوص قابل باز شدن می‌باشد.

۱۳.۳. درب‌های اهرمی - به درب‌هائی اطلاق می‌شود که قابل باز و بسته شدن مجدد بوده و برای باز کردن آن از وسیله‌ای با روش اهرمی استفاده می‌گردد.

۱۴.۳. دربندی: اتصال درب یا کف قوطی به بدنه را دربندی گویند.

۱۵.۳. ارتفاع دوخت - عبارت است از ارتفاع خارجی دوخت درب یا کف با بدنه قوطی

۱۶.۳. عمق دوخت - عبارت است از فاصله سطح فوقانی دوخت درب با کف با بدنه قوطی تا سطح درب یا کف یا ارتفاع داخلی دوخت.

۱۷.۳. ضخامت دوخت - عبارت است از مجموعه ضخامت دو لایه بدنه و سه لایه درب یا کف و حجم مایع لاستیک قرار گرفته بین لایه‌ها و نیز فضای آزاد بین لایه‌ها

۱۸.۳. قلاب درب یا کف - مقدار خم‌شده لبه درب یا کف قوطی که به‌صورت قلاب درآمده و با لبه خم‌شده بدنه قوطی درگیر می‌شود.

۱۹.۳. قلاب بدنه - مقدار خم‌شده لبه بدنه قوطی که به‌صورت قلاب درآمده و با لبه خم‌شده درب با کف قوطی درگیر می‌شود.

۲۰.۳. درگیر - میزان اتصال قلاب بدنه با قلاب درب یا کف را در یکدیگر درگیری نامند.

۲۱.۳. فضای آزاد بین لایه‌های دوخت. عبارت است از مقدار فضای موجود بین خم‌های جدار بدنه با درب یا کف قوطی که با یکدیگر درگیر شده و دربندی را به‌وجود می‌آورند.

۲۲.۳. درزبندی - محل به‌هم رسیدن دو سر ورق فلز بریده شده جهت ساخت بدنه قوطی‌های سه تکه در قوطی ساخته شده در جهت طولی و طی نمایان می‌‌باشد را درزبندی گویند که به طریق زیر انجام می‌گیرد.

۱.۲۲.۳. دوخت مضاعف - چنانچه دو لبه بدنه روی هم قرار گرفته و به‌وسیله لحیم یا جوش و یا چسب‌های مخصوص به‌هم متصل شوند دوخت روی هم را تشکیل می‌دهند.

۲.۲۲.۳. دوخت روی هم - چنانچه دو لبه بدنه به طریقه چفت و بست در یکدیگر درگیر شوند دوخت مضاعف را تشکیل می‌دهند.

۲۳.۳. قطر اسمی - فاصله داخلی دو نقطه مقابل یکدیگر دوخت درب یا کف قوطی می‌باشد که به نزدیکترین عدد صحیح رونده شده است. (قطر داخلی سر یا کف پس از دربندی)

۲۴.۳. مایع لاستیک - عبارت است از ترکیب خاص شیمیائی که برای عمل دربندی مناسب درب و کف قوطی به بدنه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۲۵.۳. لاک - پوششی از ترکیبات شیمیائی است که بر روی حلب ورق قرار می‌گیرد و منظور جلوگیری از فعل و انفعالات شیمیائی ناخواسته بین قوطی و غذا می‌باشد.

۴. ویژگی‌های حلب ورق برای ساخت قوطی

حلب ورق‌های مصرفی برای ساخت قوطی‌های موادغذائی و نوشابه‌ها دارای ضخامت کمتر از ۵۰% میلی‌متر می‌باشد.

۱.۴. ترکیبات شیمیائی ورق‌های فولادی

مقدار درصد فلزات موجود در فولادی که برای ساخت قوطی به‌کار می‌رود نباید از مقداری که در ذیل آمده تجاوز کند در صورتی‌که بین خریدار و تولیدکننده موافقت به‌عمل آید از مقادیر دیگری که در اینجا نیامده می‌توان استفاده نمود ولی خواص مکانیکی و کاربرد فلز نباید کاهش یابد.

ماده نوع L نوع MS نوع MR نوع ۶ـ۵ MC-T

منگنز ۶۰/۰ ۲۵۰۰۰/۰ ۶۰/۰ ۲۵۰۰۰/۰ ۶۰/۰ ۲۵۰۰۰/۰ ۶/۰ ـ ۲۵/۰

کربن حداکثر ۱۲/۰ حداکثر ۱۲/۰ حداکثر ۱۲/۰ حداکثر ۱۲/۰

فسفر حداکثر ۰۱۵/۰ حداکثر ۰۱۵/۰ حداکثر ۰۲/۰ ۱۱/۰ ـ ۰۷/۰

گوگرد حداکثر ۰۵/۰ حداکثر ۰۵/۰ حداکثر ۰۵/۰ حداکثر ۰۵/۰

سیلیکون حداکثر ۰۱/۰ حداکثر ۰۱/۰ حداکثر ۰۱/۰ حداکثر ۰۱/۰

مس حداکثر ۰۶/۰ ۲۰/۰ - ۱۰/۰ حداکثر ۲۰/۰ حداکثر ۲۰/۰

نیکل حداکثر ۰۴/۰ حداکثر ۰۴/۰ حدی مشخص نشده

کرم حداکثر ۰۶/۰ حداکثر ۰۶/۰ حدی مشخص نشده

مولییدن حداکثر ۰۵/۰ حداکثر ۰۵/۰ حدی مشخص نشده

ارسنیک حداکثر ۰۲/۰ حداکثر ۰۲/۰ حدی مشخص نشده

۱.۱.۴. حلب ورق نوع N: این نوع حلب ورق که به‌نام حلب ورق نیتروژنه شده نیز معروف است ترکیبات پایه شیمیائیآن مشابه نوع L یا MR مشروح در فوق می‌باشد لاکن این ورق‌ها همچنین شامل ۰۰۷/۰ تا ۰۲/۰ درصد ازت اضافه شده می‌باشد که به‌منظور افزایش استحکام فولاد بد آن افزوده شده است.

از این نوع حلب ورق برای محصولاتی که در بسته‌بندی آن استحکام و سختی زیاد موردنظر می‌باشد نظیر درب قوطی نوشابه‌های گازدار استفاده می‌شود.

---