خشک شدن دریاچه ارومیـه یک ضایعه جهانـی است

وضعیت فعلی دریاچه ارومیه حیاتی و تعیین کننده است راهی دیگر غیر از نجات دریاچه ارومیه وجود ندارد یا باید قبول کنیم که دریاچه ارومیه از بین برود یا تمام تلاش مان را برای نجات دریاچه ارومیه انجام دهیم

وضعیت فعلی دریاچه ارومیه حیاتی و تعیین‌کننده است. راهی دیگر غیر از نجات دریاچه ارومیه وجود ندارد؛ یا باید قبول کنیم که دریاچه ارومیه از بین برود یا تمام تلاش‌مان را برای نجات دریاچه ارومیه انجام دهیم

رودخانه ارس یک رودخانه بین‌المللی است و نمی‌توان همه آن را به سوی دریاچه سرازیر کرد. البته چنین طرحی مشکلات زیست‌محیطی فراوانی برای خود ارس ایجاد می‌کند

عمده مصرف آب پشت سدها ویژه کشاورزی است؛ در آن واحد حداقل دو میلیارد مترمکعب پشت سدها آب وجود دارد، در حالی که آب پشت سدها دائما استفاده و دوباره پر می‌شود. نخستین کاری که در این زمینه باید صورت گیرد، مدیریت آب‌های موجود در منطقه و اصلاح سیستم آبیاری کشاورزی است. اگر این مدیریت را درست انجام دهیم، می‌توانیم از محل صرفه جویی معادل دو میلیارد مترمکعب آب را سالانه به دریاچه ارومیه هدایت کنیم

آذربایجان هفته گذشته طعم توفان نمکی را در حجم بسیار کوچکی چشید. سال‌هاست کارشناسان، رسانه‌ها و مردم درباره فاجعه‌یی که نگین فیروزه‌یی آذربایجان، قطب اقتصادی و شریان حیاتی ایران را تهدید می‌کند، هشدار داده‌اند؛ اما در مقابل دولت‌های گذشته عملا به این هشدار‌ها بی‌تفاوت بوده‌اند. آنچه نباید روی می‌داد، اتفاق افتاد و مردم، مسوولان دولتی و نمایندگان مجلس با همه وجودشان طعم نمک را در هوایی که به ریه‌هایشان می‌فرستند، احساس کردند. دیگر گمان نمی‌رود کسی به جدیت بحران دریاچه ارومیه واقف نباشد؛ بحرانی که در صورت بروز آن شاهد یک «ضایعه جهانی» به تمام معنا خواهیم بود. خبرنگار ما جهت بررسی بیشتر و نزدیک‌تر مساله دریاچه ارومیه به حضور بنیانگذار پژوهشکده آرتمیا و آبزیان دانشگاه ارومیه رسیده است. دکتر «ناصر آق» عضو برجسته هیات علمی دانشگاه ارومیه و بنیانگذار پژوهشکده آرتمیا و جانوران آبزی این دانشگاه است که به سوالات ما درباره ابعاد مختلف بحران دریاچه ارومیه و راهکارهای نجات بخش این دریاچه پاسخ داده است. وی متولد ۱۳۳۹ در گنبد کاووس است و دوران کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در رشته علوم جانوری و میکروبیولوژی دانشگاه ‌ام.اس. بارودا هندوستان گذرانده و درجه دکترای خود را از دانشگاه گنت کشور بلژیک در رشته آبزیان گرایش آرتمیا اخذ کرده است. دکتر آق ایده‌های بسیار قابل توجهی برای تسریع در احیای دریاچه ارومیه دارد که در لابه‌لای پرسش‌های ما به آنها اشاره کرده است. عمل به پیشنهادها و راهکارهای ارائه شده توسط ایشان می‌تواند کلید بسیاری از مشکلات پیش روی عملیات نجات دریاچه ارومیه باشد. متن کامل گفت‌وگوی مبسوط و تفصیلی خبرنگار ما پیش روی شماست.

آقای دکتر آق ارزیابی شما از آخرین وضعیت دریاچه ارومیه چیست؟

طبق آخرین ارزیابی‌های صورت گرفته از سوی ما، متوجه شدیم حجم آب باقیمانده در دریاچه ارومیه بسیار بسیار کمتر از آن چیزی است که در سایر ارگان‌ها و رسانه‌ها مطرح می‌شود. هر چند تاکنون آمار خیلی دقیقی از مقدار آب دریاچه ارومیه اعلام نشده، اما رقم‌هایی که گفته می‌شود بسیار بالاتر از آن چیزی است که واقعیت دارد.

بخش عمده آب دریاچه ارومیه در قسمت شمالی آن است، اما می‌بینیم که عقب‌نشینی ساحلی در شمال دریاچه هم بسیار چشمگیر است. طبق آخرین برآوردهایی که انجام دادیم حداکثر عمق آب در جنوب دریاچه در مناطق خیلی محدودی دو متر و ۴۰ سانتیمتر است. با توجه به طول و عرض آبی که موجود است و با احتساب عمق متوسط یک متر، اکنون چیزی در حدود ۴۰ میلیون مترمکعب آب در جنوب دریاچه ارومیه باقی مانده است؛ یعنی کمی بیشتر از آبی که پشت سد شهر چای ارومیه وجود دارد.

عمق فاجعه دریاچه ارومیه خیلی بیشتر از حد تصور ما است و واقعا نمی‌شود گفت که اکنون دریاچه ارومیه زنده است. اخیرا دیدم تلویزیون زیر‌نویس می‌کرد که سطح آب دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته ۲۴ سانتیمتر افزایش یافته است! واقعا من نمی‌دانم این آمار را چه کسانی و با چه هدفی ارائه می‌کنند؟ فکر می‌کنم ارائه چنین آمار دروغی هدفی جز گول زدن مردم و سرپوش گذاشتن بر بی‌کفایتی‌های مسوولان ندارد.

ببینید اگر اقدام بسیار بسیار عاجلی صورت نگیرد، نگه داشتن دریاچه ارومیه بسیار دشوار خواهد بود. سرعت عقب‌نشینی ساحلی آب وحشتناک است و در عرض ۲۰ روز، دو کیلومتر عقب‌نشینی ساحلی صورت گرفته است. ما داریم به اوج فاجعه دریاچه ارومیه نزدیک می‌شویم.

از علت‌های خشک شدن دریاچه ارومیه زیاد صحبت شده و نقش سدها در بروز بحران دریاچه ارومیه کاملا پررنگ مشاهده می‌شود. واقعا چرا دریاچه ارومیه به این روز افتاد؟

کشاورزی در سال‌های گذشته سه برابر بیش از ظرفیت افزایش یافته است. حجم آب‌های موجود پشت سدها آنقدر نیست که نیاز آبی دریاچه را تامین کند. ۹۰ درصد آب‌های سطحی حوضه آبریز دریاچه ارومیه به کشاورزی اختصاص می‌یابد و حداکثر راندمان آبیاری کشاورزی منطقه ۳۰ درصد است. یعنی در آبیاری کشاورزی ۷۰ درصد آب مصرفی هرز می‌رود. این عدد سالانه به بیش از دو میلیارد مترمکعب آب می‌رسد.

ببینید آب‌هایی که پشت سدها می‌ماند یک طرف قضیه است و آب‌هایی که به صورت روان به دریاچه ارومیه می‌آیند طرف دیگر قضیه. عمده مصرف آب پشت سدها ویژه کشاورزی است؛ در آن واحد حداقل دو میلیارد مترمکعب پشت سدها آب وجود دارد، در حالی که آب پشت سدها دائما استفاده و دوباره پر می‌شود. نخستین کاری که در این زمینه باید صورت گیرد، مدیریت آب‌های موجود در منطقه و اصلاح سیستم آبیاری کشاورزی است. اگر این مدیریت را درست انجام دهیم، می‌توانیم از محل صرفه جویی معادل دو میلیارد مترمکعب آب را سالانه به دریاچه ارومیه هدایت کنیم. این کار اگر به صورت سالانه ادامه یابد می‌تواند کمک خیلی زیادی برای نجات دریاچه ارومیه برساند.

مشکل دیگر برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی آب است. هزاران حلقه چاه آب غیرمجاز بدون کنتور و پرداخت آب بها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه وجود دارد. صدا و سیما باید یک برنامه‌ریزی خیلی دقیق و روزانه برای توجیه مردم انجام دهد که برداشت آب‌های زیرزمینی چه صدمه بزرگی به منطقه و آینده کشاورزی وارد می‌کند. چون با خشک شدن دریاچه ارومیه نخستین لطمه را کشاورزان خواهند دید.

چگونه می‌توان در مصرف آب‌های سطحی و زیرسطحی صرفه‌جویی کرد و راندمان آبیاری کشاورزی را افزایش داد؟

اصلاح الگوی کشت و آبیاری کشاورزی می‌تواند

به تدریج دوباره به دریاچه ارومیه جان ببخشد. باید با استفاده از مکانیزه کردن سیستم‌های آبیاری کشاورزی که بهترین نمونه آن آبیاری قطره‌یی است، نیاز‌های آبی کل مزارع را بدون هدررفتگی آب تامین کرد؛ این کار باعث صرفه‌جویی حداقل ۵/۱ میلیارد مترمکعب آب در سال می‌شود.

از سوی دیگر اصلاح الگوی کشت کشاورزان بسیار مهم است. وقتی شرایط منطقه از نظر آب و هوایی دیگر جوابگو نیست، باید اصلاح الگوی کشت کشاورزی تغییر کند که متولی این امر مهم جهاد کشاورزی است.

آقای دکتر نقش جاده میانگذر را در بحران به وجود آمده چطور ارزیابی می‌کنید؟ این جاده دریاچه ارومیه را به دو بخش کاملا جدای شمالی و جنوبی تقسیم کرده است.

خود جاده میانگذر تاثیری در کم‌آبی دریاچه ندارد؛ بعضی‌ها معتقدند که با قطع شدن جریان آب دریاچه ارومیه روند خشک شدن این دریاچه شدت گرفته است. خشک شدن ربطی به این عامل ندارد. ببینید با جریان نیافتن آب تبخیر کمتر نمی‌شود، بنابراین مشکل ما کم‌آبی دریاچه است نه قطع جریان آب آن. برای توجیه این مساله یکسری سوابق تاریخی مشابه وجود دارد؛ مانند دریاچه نمکی یوتا در امریکا. در دهه ۱۹۴۰ روی آن دریاچه جاده‌یی احداث شد. با وجود آن، به تدریج بهره‌برداری آرتمیا از دریاچه یوتا آغاز شد و حتی پل‌های بین دریاچه را هم پر کردند تا شوری یک طرف دریاچه را در حد مطلوب نگه دارند. دریاچه بزرگ در ایالت یوتا به دو قسمت کاملا جدای شمالی و جنوبی تقسیم شد. الان در یوتا دو اکوسیستم کاملا متفاوت ایجاد شده است، اما تاثیری در مقدار آب آن نداشته است. یک طرف یعنی ناحیه شمالی ۲۵۰ گرم در لیتر شوری دارد و ناحیه جنوبی کمتر از ۱۰۰ گرم در لیتر. آرتمیا یک موجود بسیار ارزشمند است و در این مورد امریکایی‌ها خیلی دقیق عمل کردند. هم‌اکنون از دریاچه یوتا سالانه بیش از ۲ هزار تن سیست آرتمیا صید می‌شود و ۷۰ درصد آرتمیای جهان از آن دریاچه تامین می‌شود. دریاچه شور و آرتمیا یک ظرفیت بزرگ اقتصادی است.

مهم‌ترین کار فوری که باید برای نجات دریاچه ارومیه انجام پذیرد، چیست؟

تمام کارهایی که باید برای دریاچه ارومیه صورت گیرد به سه بخش کوتاه‌مدت، میان مدت و دراز مدت تقسیم شود. به نظر من فوری‌ترین کاری که برای دریاچه ارومیه باید صورت بپذیرد تدوین برنامه راهبردی و اجرای آن توسط یک متولی واحد است. در گذشته همه به نوعی متولی دریاچه بودند، اما هیچ کار عملی از سوی هیچ کدام صورت نگرفت. به نظر من وظیفه مدیریت و مانیتورینگ مستمر دریاچه ارومیه باید به یک سازمان واحد محول شود و این به نظر من خیلی مهم است که دانشگاه ارومیه در اولویت این امر قرار گیرد.

ما در دانشگاه ارومیه پژوهشکده آرتمیا و آبزیان را داریم که در ۱۵ سال گذشته به صورت مستمر درباره دریاچه ارومیه کار کرده و بیش از ۱۰۰ پروژه و ۱۰۰ پایان‌نامه در این زمینه کار کرده است و همچنین ارتباطات بسیار قوی بین‌المللی و تجربیات بسیار موثری در این زمینه وجود دارد. ما در اینجا با بهترین متخصصان آب‌های شور جهان در ارتباط تنگاتنگ هستیم. ما می‌توانیم با توجه به سابقه درخشان دانشگاه ارومیه این مسوولیت را بپذیریم.

پیشنهاد من این است که در کوتاه‌مدت بتوانیم هشت هزار هکتار از دریاچه را احیا کنیم؛ احیای این هشت هزار هکتار حدود ۵۰ میلیارد تومان هزینه خواهد داشت، اما از سوی دیگر علاوه بر هزاران نفر اشتغال و بحث توریسم، سالانه فقط از محل فروش آرتمیا ۵۰ میلیارد تومان درآمد خواهیم داشت. این یک حرکت اولیه است و به معنی نادیده گرفتن سایر بخش‌های دریاچه نیست.

توصیه‌ام به دولت برای حفظ محیط زیست و کشاورزی منطقه این است که مکانیزاسیون کشاورزی و آبیاری باغات و زمین‌های کشاورزی به صورت کاملا رایگان انجام شود و این کار حداقل باید به ۵۰ شرکت واگذار شود تا در عرض یک سال عملی شود.

هشت هزار هکتار چند درصد دریاچه ارومیه است؟

دریاچه ارومیه در زمان پرآبی ۵۰۰ هزار هکتار وسعت داشته است و هشت هزار هکتار بخش بسیار کوچکی از آن حجم بزرگ است. این طرح یک نماد برای احیای دریاچه ارومیه خواهد بود. یعنی وقتی که با احیای هشت هزار هکتار از دریاچه با هزینه ۵۰ میلیارد، می‌توانیم سالانه بیش از ۵۰ میلیارد تومان درآمد داشته باشیم، پس می‌توانیم با احیای کل دریاچه صدها برابر این مقدار کسب درآمد کنیم. این یک طرح نمادین است که ارزش احیای دریاچه را ثابت می‌کند.

ما برای اجرای این طرح در انتهای رودخانه‌ها مخازنی ایجاد کرده و آب را به وسط سه جزیره اصلی کبودان، اشک و اسپیر می‌بریم. این سه جزیره تقریبا به هم پیوسته هستند، ما فقط یک قسمت جنوبی این سه جزیره را می‌بندیم تا آب در آنجا با عمق دو متر حفظ شود. همان آبی که همین الان به دریاچه می‌رسد اما در عرض چند روز تبخیر می‌شود.

چرا دریاچه ارومیه سرخ شده است؟

سرخ شدن دریاچه ارومیه دو علت دارد:

۱- جلبک‌های تک‌سلولی به نام سالینا که در شوری بسیار زیاد مقادیر زیادی از کاروتن تولید می‌کنند و این کاروتن قرمزرنگ است. اگر زیر میکروسکوپ به این جلبک نگاه کنید داخلش پر از ذرات کاروتن است. این ماده عامل مقاومت در شوری بسیار بالاست. خود آرتمیا هم این ماده را برای مقاومت بیشتر در برابر شوری بیش از حد تولید می‌کند.

۲- علت دیگر باکتری‌های هالوفیل یا نمک دوست هستند. این باکتری‌ها هم در برابر شوری بیشتر تکثیر بیشتری پیدا می‌کنند. این دو عامل در برابر شوری بیش از حد و سایر استرس‌های محیطی ایجاد شده‌اند. تولید این ماده و سرخ شدن آب هیچ اثر منفی برای دریاچه ندارند.

وضعیت آرتمیا در دریاچه ارومیه چگونه است؟

متاسفانه دیگر هیچ آرتمیای زنده‌یی نمی‌توان در دریاچه ارومیه یافت. آرتمیا پارسال خیلی کم وجود داشت ولی امسال دیگر آرتمیای زنده‌یی نیست. چون شوری آب بسیار بالاست و ورودی آب هم به خود دریاچه نمی‌رسد. سیست آرتمیا در لابه‌لای نمک‌ها مدفون شده و برای خارج شدن نوزاد آرتمیا از تخمش باید شوری آب کمتر شود.

استاندارد شوری آب برای زیست آرتمیا چقدر است؟ آیا آرتمیای دریاچه ارومیه منقرض شده است؟

بهترین شرایط برای زیست آرتمیا حداکثر شوری ۱۰۰ الی ۱۵۰ گرم در لیتر است. در شوری‌های بسیار بالاتر هم ده‌ها سال تخم آرتمیا به صورت نهفته می‌ماند و در شرایط بهینه از تخم خارج می‌شود. نمی‌توان گفت که آرتمیا در دریاچه ارومیه منقرض شده است، چون تخم آرتمیا وجود دارد. اما خود آرتمیای زنده دیگر وجود ندارد. بانک ژنی سیست آرتمیا در سردخانه پژوهشکده آرتمیا و آبزیان دانشگاه ارومیه وجود دارد. اما مطلع هستم که یکی از شرکت‌ها به مقدار زیادی سیست آرتمیا را که در سال ۱۹۸۰ صید کرده است، هنوز دارد.

از آرتمیا و ارزش زیستی و اقتصادی آن بیشتر برایمان توضیح دهید.

آرتمیا پایه و اساس بخش بزرگی از صنعت آبزی‌پروری است. یعنی تولید میگو، ماهیان دریایی، خاویاری و زینتی به صورت ۱۰۰ درصد به آرتمیا وابسته است. آرتمیای مورد نیاز کشور ما از چین و امریکا وارد می‌شود؛ اگر امروز به هر دلیلی ورود سیست آرتمیا به ایران با مشکل مواجه شود، تمام صنعت آبزی‌پروری یک‌دفعه ورشکسته خواهند شد و هزاران نفر بیکار خواهند شد. بنابرین تامین آرتمیا از داخل برای ما ضروری است؛ از همان هشت هزار هکتار می‌توان سالانه ۱۰۰ تن سیست آرتمیا برداشت کرد، در حالی که مصرف داخلی کشور ما ۲۰ تن است. بقیه را می‌توان صادر کرد که اکنون در بازار جهانی حداقل قیمت سیست آرتمیا به ازای هر کیلو ۸۰ دلار است.

به نظر من حتی می‌توان پایه احیای دریاچه ارومیه را بر آرتمیا گذاشت. آرتمیا موجودی بسیار باارزش است و در سال‌های پرآبی دریاچه ارومیه بین ۱۳۷۱ و ۱۳۷۵ طبق برآوردهای ما در آن زمان با قیمت بازار جهانی همان سال‌ها چیزی حدود ۱۰ میلیارد دلار ارزش صارداتی داشت؛ در زمانی که درآمد نفتی کشور ما از ۱۵ میلیارد دلار کمتر بود. در آن سال‌ها می‌گفتیم: یک کیلو سیست آرتمیا معادل ۲۰ بشکه نفت!

آقای دکتر تاکنون چقدر از نظریات متخصصان امر برای نجات دریاچه ارومیه بهره گرفته شده است؟

در این سال‌ها یک بار هم نشده است که از متخصصان بومی دانشگاه ارومیه و مخصوصاس متخصصان پژوهشکده آرتمیا و آبزیان که ۱۵ سال سابقه تحقیق و پژوهش دارند در این زمینه استفاده شود.

پروژه‌هایی برای نجات دریاچه وجود داشته است و کمک‌های بین‌المللی برای احیای دریاچه ارومیه انجام گرفته است. اما در هیچ کدام از موارد از متخصصان امر حتی نظری خواسته نشده است و این واقعا جای تاسف دارد. ما بارها و بارها در ۱۰ سال گذشته درباره وضعیت کنونی هشدار دادیم، برنامه دادیم اما هیچگاه ترتیب اثری به طرح‌ها و نظریات ما داده نشد. اگر دولت آقای روحانی می‌خواهد واقعا به یک نتیجه خوب عملی برای احیای دریاچه ارومیه برسد از این تجربه عملی و علمی متخصصان استفاده کند.

به نظر شما رودخانه ارس می‌تواند دریاچه ارومیه را نجات دهد؟

رودخانه ارس یک رودخانه بین‌المللی است و نمی‌توان همه آن را به سوی دریاچه سرازیر کرد. البته چنین طرحی مشکلات زیست‌محیطی فراوانی برای خود ارس ایجاد می‌کند. در مسیر انتقال ارس به دریاچه ارومیه مطمئنا همه آب آن برداشت شده و چیزی برای دریاچه ارومیه باقی نخواهد ماند. در حالی که بنده عرض می‌کنم با مدیریت منابع آب حوضه دریاچه می‌توان سالانه ۲ میلیارد مترمکعب آب از خود حوضه آبریز وارد دریاچه کرد.

به نظر شما آیا انتقال حوضه به حوضه آب می‌تواند موثر باشد؟ مانند انتقال آب رودخانه زاب که به عراق سرازیر می‌شود یا انتقال آب از دریاچه خزر؟

اصولا باید چنین طرح‌هایی در مرحله دوم انجام شود. وقتی آبی از حوضه دیگر منتقل می‌شود باید در وهله اول اکوسیستم آن حوضه را در نظر گرفت.

آقای دکتر آق، به نظر شما برداشت نمک از دریاچه صحیح است؟

موضوع برداشت نمک باید دقیقا بررسی شود. با توجه به اینکه شوری دریاچه ارومیه بالای ۴۰۰ گرم نمک در لیتر است، برداشت نمک نمی‌تواند مضر باشد. اگر می‌خواهیم دریاچه ارومیه کارکرد گذشته‌اش را داشته باشد باید شوری آن را کاهش دهیم. ما نمک‌های اضافی را زمانی نیاز خواهیم داشت که آب دریاچه حداقل سه برابر شود.

نظریات آقای کردوانی درباره دریاچه ارومیه را چطور ارزیابی می‌کنید؟

بالاخره آقای کردوانی یکی از پیشکسوتان دانشگاهی هستند و به ایشان احترام می‌گذاریم. اما به نظر من کسانی که دور از دریاچه بوده و هستند نباید برای دریاچه ارومیه نسخه بپیچند. این برای خودشان هم خوب نیست، چون شناخت کاملی از وضعیت دریاچه ارومیه ندارند و دیدگاه‌هایشان حداقل در این مورد مطابق با علم روز نیست، ما نمی‌توانیم نظریات آنها را قبول کنیم. ایشان گفته بودند که کلا دریاچه ارومیه را خشک کنیم روی نمک‌ها خاک بریزیم آن را حاصلخیز کنیم.

اگر چنین کاری انجام می‌شد اول باید این همه کویر نمک در مرکز ایران را جنگل می‌کردیم! چه نیازی است که دریاچه حی و حاضر را کویر کنیم و بعد احیا کنیم؟! ما در کشورمان کویر کم نداریم که بخواهیم دریاچه ارومیه را هم به آنها اضافه کنیم.

عملکرد دولت سابق در زمینه محیط زیست و به طور مشخص دریاچه ارومیه را چطور ارزیابی می‌کنید؟

واقعیت این است که دولت آقای احمدی‌نژاد نه‌تنها در عرصه محیط زیست بلکه در اکثر عرصه‌ها مشکلات بزرگی را به کشور ما تحمیل کردند. با اینکه در زمینه‌هایی مانند مسکن مهر هم عملکرد خوبی را شاهد بودیم که منکر آن نیستیم، ولی دولت آقای احمدی‌نژاد در خیلی از ابعاد جامعه عملکرد بسیار ضعیفی داشت و با انتقادات جدی روبه‌رو است. ما به عنوان افراد دانشگاهی می‌بینیم که واقعا چقدر در این زمینه عملکرد نادرستی داشته‌اند و چقدر مشکلات برای دانشگاه و دانشگاهیان به وجود آمده است. می‌بینیم که چاپ مقالات افزایش یافته، ولی چقدر تولید فناوری داشته‌ایم؟ اگر علم در حد مقالات باقی بماند کمکی به توسعه کشور نخواهد کرد. ما در اکثر زمینه‌ها از جمله محیط زیست با مشکلات بزرگی روبه‌رو هستیم. امیدوارم دولت جدید با تدبیرش شرایط را به سوی رشد و توسعه کشور در همه زمینه‌ها سوق دهد. ما از سال ۸۱ نسبت به وضعیت کنونی دریاچه ارومیه هشدار داده بودیم اما در آن زمان بعضی‌ها عقب‌نشینی دریاچه ارومیه را به حساب سیکل طبیعی رفت و برگشتی دریاچه ارومیه گذاشتند.

مشخصا دولت جدید برای احیای دریاچه ارومیه چه باید کند؟

از آقای دکتر روحانی تشکر می‌کنیم که به قولی که به مردم داده بودند، عمل کردند و در نخستین جلسه هیات دولت کارگروهی را برای مطالعه و بررسی دریاچه ارومیه تشکیل دادند. پیشنهاد ما به دولت و کارگروه نجات دریاچه ارومیه این است که مسوولیت علمی نجات دریاچه ارومیه را به دانشگاه ارومیه واگذار کنند. در غیر این صورت نظرات مختلف باعث پراکنده شدن نیروها خواهد شد. کارگروه نجات دریاچه ارومیه باید نقش هدایتگر داشته باشد. در دوره قبل همچنین کارگروهی بود اما هیچ فعالیتی عملا نتوانستند انجام دهند؛ کارشان را با جلسه شروع کردند و با جلسه هم به پایان بردند. چون کارشان نبود، چون از متخصصان استفاده نکردند. دولت باید شرایط و بودجه را تامین و برنامه‌ریزی و اجرا را به نیروهای متخصص واگذار کند. من مشخصا از دولت می‌خواهم این ماموریت ملی به دانشگاه ارومیه واگذار شود.

نقش سازمان‌های بین‌المللی در نجات دریاچه ارومیه را چگونه می‌بینید؟

دریاچه ارومیه یک تالاب بین‌المللی باارزش است که از نظر بین‌الملل هم جایگاه خاص خودش را دارد. درباره دریاچه ارومیه شاهد بودیم که وقتی بحران عمیق‌تر شد هزاران فلامینگو و دیگر پرندگان در این دریاچه گیر افتاده و جان باختند.

می‌توان کمک‌های کلان بین‌المللی برای نجات دریاچه ارومیه دریافت کرد. برای کار در چنین زمینه‌هایی مراکز بزرگی در جامعه جهانی از جمله در آلمان و حتی ترکیه وجود دارد. با کمک‌های سازمان‌های بین‌المللی فشار روی دولت کمتر می‌شود و روند احیای دریاچه ارومیه سریع‌تر می‌شود. ما باید از متخصصان بین‌المللی هم برای نجات دریاچه ارومیه استفاده کنیم. این کار می‌تواند هزینه‌ها و زمان لازم برای نجات دریاچه را کاهش دهد.

آقای دکتر! دریاچه ارومیه وارد وقت اضافه شده است.

وضعیت فعلی دریاچه ارومیه حیاتی و تعیین‌کننده است. راهی دیگر غیر از نجات دریاچه ارومیه وجود ندارد؛ یا باید قبول کنیم که دریاچه ارومیه از بین برود یا تمام تلاش‌مان را برای نجات دریاچه ارومیه انجام دهیم. هنوز فرصت برای نجات نگین آذربایجان وجود دارد. راهکارهای مختلفی که گفته شده از جمله بارورسازی ابرها راه‌هایی برای نجات دریاچه ارومیه هستند. باید برای نجات دریاچه‌مان برنامه‌ریزی دقیق انجام گیرد و عملیاتی به صورت فوری، میان‌مدت و طولانی‌مدت اجرا شود. اول از همه باید پروژه‌های نجات دریاچه ارومیه اولویت‌بندی شود، یعنی بودجه را نباید به صد قسمت تقسیم کرد و هیچ کدام هم به نتیجه نرسد.

آخرین کلام من این است: خشک شدن دریاچه ارومیه یک ضایعه جهانی است و نباید و نباید چنین اتفاقی بیفتد.

دکتر ناصر آق