با واسطه به سوی خدا برویم

خداوند می‌فرماید اگر پیامبر(صلی الله علیه وآله) با آن که استغفار وی می‌تواند پوشش و دژی برای هر کسی باشد و نیاز آن نیست تا آن را تکرار کند و همان یک استغفار وی کفایت می‌کند؛ اما با این همه اگر هفتاد بار برای کافران و منافقان استغفار کند پذیرفته نمی‌شود و اثری به جا نمی‌گذارد. از این رو، گفته اند که استغفار می‌بایست کم تر از هفتاد مرتبه نباشد.

خداوند می‌فرماید اگر پیامبر(صلی الله علیه وآله) با آن که استغفار وی می‌تواند پوشش و دژی برای هر کسی باشد و نیاز آن نیست تا آن را تکرار کند و همان یک استغفار وی کفایت می‌کند؛ اما با این همه اگر هفتاد بار برای کافران و منافقان استغفار کند پذیرفته نمی‌شود و اثری به جا نمی‌گذارد. از این رو، گفته اند که استغفار می‌بایست کم تر از هفتاد مرتبه نباشد. در روایات است که پیامبر(صلی الله علیه وآله) پس از هر ملاقات با افراد دست‌کم بیست و پنج بار استغفار می‌کرد. بنابراین ذکر استغفار می‌تواند به عنوان بهترین دژ مورد استفاده قرار گیرد که شمار آن کم تر از هفتاد نباشد. این استغفار می‌تواند در ساعات مختلف شبانه روز انجام گیرد ولی بهترین ساعات آن سحرگاهان است که آیه ۱۷ سوره آل عمران و نیز ۱۸ ذاریات این معنا را به صراحت و در آیه ۹۸ سوره یوسف به کنایه بیان کرده است. چنان که براساس روایتی شب جمعه برای این کار مناسب تر و ارزشمند دانسته شده است. (مجمع البیان ذیل آیه ۹۸ سوره یوسف) .

در استغفار ضمن اعتراف به لغزش خود (اعراف آیه ۲۳ و انبیاء آیه ۸۷ و ۸۸ و قصص آیه ۱۶) و اقرار به توحید و ایمان به خدا و تسلیم در برابر او (آل عمران آیه ۱۶ و ۱۹۳ و مومنون آیه ۱۹) می‌بایست به ربوبیت الهی توجه کرد (آل‌عمران آیه ۱۴۷ و ۱۹۳ و آیات دیگر) زیرا توجه به ربوبیت وی به معنای آن است که خداوند در همه کائنات از ریز و درشت امور تصرف مستقیم دارد و امری بر او نه مخفی و نه بیرون از دایره قدرت و تصرف اوست. این همان معنای پذیرش ولایت الهی نیز است که از جمله آداب استغفار دانسته شده است. (بقره آیه ۲۸۶ و اعراف آیه ۱۵۵). از آن‌جایی که انسان گناهکار و خطاکار آبرو و حیثیتی ندارد بهتر است که کسی را واسطه و وسیله قرار دهد که دارای شأن و منزلت در نزد خداست. لذا توسل به پیامبران و امامان و اولیای الهی در آیات ۶۴ سوره نساء و نیز ۹۷ و ۹۸ سوره یوسف و ۱۱ سوره فتح سفارش و تأکید شده است.

ذکر صفات حسنای الهی برای جلب توجه و محبت وی (اعراف آیات ۱۵۱ و ۱۵۵ و مومنون آیه ۱۰۹ و ۱۱۸) از جمله دیگر آداب استغفار است. به هر حال انسان می‌بایست توجه به خدا و ذکر او را (آل‌عمران آیه ۱۳۵) اصالت بخشد و او را در این باره از نظر دور ندارد و بدین ترتیب انسان در دژی در می‌آید که او را از خود و دیگران حفظ می‌کند و آثار بد را از وی دور می‌سازد و از رسوا شدن در میان خلق رهایی می‌بخشد.