حکومت معرفتی امام باقر(ع)

حیات جامعه مسلمانان بعد از رحلت پیامبر(ص) تا قرن دوم هجری دستخوش حوادث و وقایع بسیار غریبی است که مخاطب تاریخ را با شگفتی روبه‌رو می‌کند.

حیات جامعه مسلمانان بعد از رحلت پیامبر(ص) تا قرن دوم هجری دستخوش حوادث و وقایع بسیار غریبی است که مخاطب تاریخ را با شگفتی روبه‌رو می‌کند. این وقایع که دارای وجهه‌ای سیاسی ـ اجتماعی بود فضای ایمانی و اعتقادی جامعه نوپای مسلمانان را دچار ابهام و تشویش می‌کرد و نقش تاریخی و فراتاریخی اهل بیت علیهم‌السلام در شفاف‌سازی و مستندسازی باورهای دینی و ارکان ایمان و عمل امری است که در همان قرون اولیه اسلام از اهمیت شناختی گسترده‌ای برخوردار بوده است.

پس از واقعه روشنگر عاشورا و حرکت معنوی امام سجاد(ع) این امام باقر(ع) بود که با حرکت علمی خود درخت آسمانی اسلام را آبیاری کرد و تبیین گر بسیاری از مسائلی شد که در پس پرده وقایع سیاسی و اجتماعی زمانه (به زور سیاستمداران) قرار گرفته بود بنابراین هر چه قدرت سیاسی با زور و ضرب شمشیر خود در پی تغییر یا قلب آن بود با علم امام به دایره اصلی خود بازمی گشت.

یکی از تبیین های اصلی امام باقر(ع) آن بود که با توجه به این که معاویه پس از شهادت حضرت علی(ع) بنای سلطنت اموی را نهاده بود، ایشان تبیین دینی مساله امامت را با توجه به منابع قرآن و حدیث به میان آوردند.

آنچه مساله را مهم می کند موقعیت سیاسی، اجتماعی و علمی است که امام باقر(ع) مساله را در آن احیا می کنند.

قدرت سیاسی ظالمانه بنی امیه با هر صدای انتقادی مخالفت می کند و امام با تبیین علمی خود در تلاش است مساله را به جایگاه اصلی خود بازگرداند.

امام باقر(ع) برای این تبیین علمی به تفسیر قرآن پرداخته و بر مبنای آن مفهوم امامت را چنان تبیین می کند که در قرون بعدی علمای بزرگ اسلامی بر آن تکیه کردند.

از سوی دیگر نظر به اهمیت سنت نبوی در دوران آن امام، ایشان با استفاده از همان سنت، با بیان اهمیت فوق العاده غدیر خم زوایای دیگری از بحث خود را روشن کرد.

امام باقر(ع) در فضای پیچیده سیاسی زمانه خود، مهم ترین مساله ای را که قدرت سیاسی در پی نابودی آن بود، با حاکمیت معرفتی خود در جامعه مسلمانان احیا کرد و این درسی است که می توان از زندگی آن امام گرفت.

سید امیرحسین اصغری