رمزگشایی از ۲ جمله روحانی و ظریف

۲ موضوع مهمی که در صحبت های رئیس جمهور و وزیرخارجه در جریان گفت و گو ها و سخنرانی ها در سفر به داووس مطرح شد را باید تکمیل کننده بخشی از پازلی دانست که در هفته های اخیر درباره توافق هسته ای ژنو مطرح می شد

۲ موضوع مهمی که در صحبت های رئیس جمهور و وزیرخارجه در جریان گفت و گو ها و سخنرانی ها در سفر به داووس مطرح شد را باید تکمیل کننده بخشی از پازلی دانست که در هفته های اخیر درباره توافق هسته ای ژنو مطرح می شد. «ادامه تحقیق و توسعه» و «حذف نشدن هیچ سانتریفیوژ یا بخشی از تاسیسات هسته ای» ایران ۲ نکته مهمی بود که در صحبت های روحانی و ظریف در سفر ۲ روزه به داووس مطرح شد.

۱ - نخستین موضوع، واکنش ظریف به واژه ای است که رئیس جمهور آمریکا ۲ هفته پیش و ۶ روز مانده به آغاز توافق ژنو به کار برده بود؛ واژه «dismantling: برچیدن»: «ایران برای اولین بار اورانیوم غنی شده با سطوح بالا را رقیق می کند و بخشی از تاسیسات هسته ای خود را که امکان غنی سازی مشابه را می دهد برمی‌چیند. (dismantling)» (روزنامه یواس ای تو دی-۱۴ ژانویه) در واکنش به این اظهاراتِ اوباما ، البته سید عباس عراقچی معاون وزیرخارجه کشورمان همان روز واکنش نشان داده بود اما روز پنجشنبه گذشته وقتی ظریف در سوئیس با شبکه سی ان ان گفت و گو می کرد با تاکید گفت: «we did not agree to dismantle anything» او همچنین به شدت از به کار بردن این عبارت توسط کاخ سفید انتقاد کرد و به مجری سی ان ان و مخاطبانش گفت حتی اگر یک کلمه با معنای نزدیک به این عبارت را در متن توافق هسته ای ایران پیدا کنند او نظرش را عوض خواهد کرد. البته تنها وزیرخارجه نبود که نسبت به این موضوع واکنش نشان داد. دکتر روحانی نیز وقتی باهمین شبکه گفت و گو می کرد گفت: «ایران تحت هیچ شرایطی حتی یک دستگاه از سانتریفیوژهای کنونی اش را نیز غیرفعال نخواهد کرد.» موضوع برچیده شدن بخشی از صنعت هسته ای ایران نکته ای است که همواره خواست غربی ها و به خصوص تندروهایی چون نئومحافظه کاران و لابی های نزدیک به اسرائیل بوده است. موضوعی که نتانیاهو نیز بارها و بارها آن را تکرار کرده است. البته این موضوع جزو خط قرمزهای صریح ایران بوده و مقامات ایران نیز بارها تاکید کرده اند که قرار نیست این موضوع را مورد مذاکره قرار دهند. با این حال روزنامه وال استریت ژورنال، در روز ۲۰ ژانویه که اجرای توافق ژنو آغاز شد، در تحلیلی که در توضیح تیتر آن نوشته بود «ایران باید ۱۵ هزار سانتریفیوژ خود را برچیند» نوشت: «براساس گزارشی که یکی از اتاق فکرهای آمریکا به مقامات کاخ سفید داده است ایران در ادامه برنامه هسته ای خود باید ۱۵ هزار سانتریفیوژ خود را برچیند و اقدامات شدیدتری را برای نهایی شدن توافق هسته ای با ۱+۵ انجام دهد...» اشاره این گزارش احتمالا به نظر «دیوید آلبرایت» مدیر و بنیانگذار موسسه موسوم به «علوم و امنیت بین الملل» است که پیشتر گفته بود «ایران نباید بیشتر از ۵ هزار سانتریفیوژ داشته باشد.» درحال حاضر ایران حدود ۱۹ هزار سانتریفیوژ دارد که در آن ها براساس توافقنامه ژنو، دیگرغنی سازی ۲۰ درصد انجام نمی شود اما غنی سازی ۵ درصد ادامه دارد. به دلیل همین تحلیل ها و تاکید مقامات آمریکایی است که به نظر می رسد یکی از اصلی ترین چالش های گام دوم مذاکرات هسته ای برچیدن یا برنچیدن سانتریفیوژها و بخش هایی از تاسیسات هسته ای ایران خواهد بود. نکته ای که البته وزیرخارجه و رئیس جمهور درباره آن به صراحت واکنش نشان دادند تاجایی که حتی واکنش ظریف روزگذشته باعث درگیری لفظی میان خبرنگار فاکس نیوز و یکی از سخنگویان کاخ سفید بر سر این موضوع شد.

۲ - موضوع دیگر مربوط به بخش تحقیق و توسعه در حوزه هسته ای ایران است. در آستانه اجرای توافق ژنو متن نشست توجیهی ۳ مقام مذاکره کننده آمریکایی با خبرنگاران درباره اجرای این توافق منتشر شد. در بخش هایی از این متن مفصل یکی از مقامات آمریکایی می گوید: «... ایران تعهد داده که به فعالیت هایی که در حال حاضر در زمینه تحقیق و توسعه غنی سازی دارد [در همین حد] ادامه دهد. بنابراین، آنها نمی توانند از فعالیت های کنونی در زمینه تحقیق و توسعه و از جمله در مورد دستگاه های سانتریفیوژ فراتر روند و فعالیت های تحقیق و توسعه کنونی، آنهایی هستند که در گزارش ماه نوامبر (آبان ۹۲) مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی ذکر شده ...» در بخش دیگری از این متن نیز تصریح شده است که فعالیت های تحقیق و توسعه باید در حد و اندازه ای که هم اکنون وجود دارد ادامه یابد. اتفاقی که در بخش تحقیق و توسعه نه پذیرفتنی است و نه حتی عقلانی. چه این که اصولا یکی از مهم ترین بخش هایی که به خصوص در ۵ سال گذشته به کمک ایران آمد و کار را به جایی رساند که اوباما صراحتا گفت نمی تواند پیچ و مهره های صنعت هسته ای ایران را بازکند همین پیشرفت های ایران در حوزه تحقیق و توسعه است. البته دکتر روحانی در جریان سفر به سوئیس در چند نوبت به این نکته واکنش نشان داد و تاکید کرد که «ایران در دنبال کردن برنامه هسته ای خود، جز استفاده صلح آمیز از آن را نمی خواسته و نمی خواهد؛ و هیچ مانعی را نیز بر سر راه پیشرفت علمی خود نمی پذیرد.»

این ادبیات نشان داد که ۵ ماه پس از آغاز دولت یازدهم، نشانه ها حکایت از این دارد که نگاه ها و تصویرها از موضوع هسته ای و سیاست خارجی کشور کم کم دارد به واقع نگری نزدیک می شود. موضوعی که باید آن را به فال نیک گرفت به خصوص این که در گام دوم مذاکرات هسته ای که قرار است به توافقی نهایی هم منجر شود، از این گونه بحث ها و موضوعات و فشارها کم نخواهدبود.گام دوم مستقیما با آینده امنیت ملی ایران و اهداف انقلاب اسلامی ارتباط دارد و در این گام باید در مقابل هجمه هایی که علیه برنامه صلح آمیز هسته ای ایران رخ می دهد، هوشمندانه و قاطع ایستاد.

نویسنده: امیرحسین یزدان پناه