رمز و راز قهرمانی در آسیا

چه شد که بهترین تیم تاریخ بسکتبال ایران و آسیا از صعود به مرحله نهایی رقابت های قاره کهن بازماند

هیچ‌کس باور نمی‌کرد تیم ملی بسکتبال ایران در شرایطی که بهترین بازیکنان تاریخ کشورمان را در اختیار داشت و مدافع عنوان قهرمانی آسیا بود در مرحله یک‌چهارم پایانی این رقابت‌ها از پای درآید و به مقام پنجمی بسنده کند، چنان که این یقین در خوشبین‌ترین اهالی توپ و تور جایی نداشت که تیم ملی والیبال بتواند با چنین قدرتی در آسیا یکه‌تازی کند و به اوج این ورزش در آسیا بایستد و به جشنواره بازی‌های انتخابی المپیک لندن ۲۰۱۲ دعوت شودو لیاقت ورود به مسابقه‌های لیگ جهانی را پیدا کند.

از یاد نبریم که بسکتبال ایران به باور رضا مشحون که خود یکی از بهترین بازیکنان این رشته در دهه ۴۰ و ۵۰ بود و یارانی همچون ماهتابانی، کاشانی، قهرمانلو، مجید توفیق و... در کنارش بودند، یکی از بهترین و آماده‌ترین تیم‌ها را روانه رقابت‌های آسیایی کرد که بدبین‌ترین مربیان و کارشناسان ایران و آسیا هم تردیدی در قهرمانی‌اش نداشت. فقط کافی است به این نام‌ها نگاهی داشته باشیم:

حامد حدادی، بازیکن باشگاه ممفیس در NBA ، ارسلان کاظمی، بازیکن دانشگاه رایس آمریکا، حامد آفاق از بهترین‌های بسکتبال ایران در پرتاب‌های دور، مهدی کامرانی، بهترین بازیگردان ایران و آسیا و... که بدون شک هر کدام از اینان آرزوی هر مربی آسیایی است که در اختیار داشته باشد. در مقابل تیم والیبال ایران در شرایطی میزبان قهرمانی آسیا و انتخابی المپیک شد که محمد کاظم بهترین پشت خط‌زن خود را به دلیل آسیب‌دیدگی در اختیار نداشت و نادی از بهترین سرعتی‌زن‌های روی تور را کمی کندتر از گذشته زمین مسابقه با حریفان فرستاد. از سوی دیگر ژاپن، کره‌جنوبی و چین با سابقه حضور مکرر در رقابت‌های جهانی و تجربه فراوان در عرصه بین‌المللی و استرالیا با بالاترین معدل قد و بهترین سرویس‌ها که مدعی جدیدی برای قدرت‌های آسیایی شده است، حریفانی بودند که از چنگ آنها گریختن و روی سکو ایستادن ایران به کاری غیرممکن و در حد معجزه شباهت داشت.

● تفاوت‌ها

با این مقایسه بین ۲ تیم ملی والیبال و بسکتبال ایران که در سال‌های اخیر به لطف فدراسیون‌های کار بلد و موفقی که داشته‌اند با رشد عالی و چشمگیری روبه‌رو شده‌اند، باید تفحص کرد که چه عواملی باعث به غلط در آمدن پیش‌باورها شده و ناکامی‌ بسکتبال و کامیابی والیبال چگونه رقم خورده است.

نخست باید عامل بازی در زمین خودی و زمین حریف را چندان پررنگ جلوه نداد که گاهی استرس و فشار در مقابل تماشاگران خودی، حتی در روحیه بازیکنان تیم میزبان اثر منفی می‌گذارد. به گفته نادی کاپیتان تیم ایران، شکست در ست اول مقابل کره جنوبی و چین به سبب همین فشارها بود و اگر استدلال کنیم که این فشار، تیم‌های مقابل را از پای در می‌آورد بدون آن که ‌آن را رد کنیم و به طور مطلق نپذیرم. اشاره داریم که حضور پیوسته در رقابت‌‌ها و مسابقه‌های جهانی چنین احتمالی را برای تیم‌های ژاپن، کره‌جنوبی و چین کم می‌کند و تیم‌هایی که به قدرت و تکنیک خود متکی هستند،‌ در مقابل تماشاگران تیم میزبان هم هراسی به دل نمی‌دهند و چین و کره جنوبی براساس همین فرض، در ست اول برنده شدند، اما در مسابقه‌های قهرمانی بسکتبال آسیا، به گمان و اظهارنظر مربیان و کارشناسان این ورزش، ضعف کادر فنی و اشتباهاتی که از سوی وسلین ماتیچ، سرمربی صربستانی تیم ملی سرزد، عامل اصلی شکستی بود که در مرحله حذفی یک‌چهارم پایانی گریبان بسکتبال‌ ما را گرفت. ممکن است به علت دیگری هم توجه کنیم که تیم‌های چند ملیتی کشورهای عربی و بویژه اردن با دو سه بازیکن غیربومی از آمریکا و... به مصاف ایران آمده بودند که اجازه قدرت‌نمایی را به تیم ایران نداد.

● چراغ سبز

باید یادآور شویم که تیم‌های عربی سال‌هاست در ورزش با چراغ سبز فدراسیون‌های جهانی و رانت‌هایی که در اختیار گردانندگان جهانی ورزش قرار می‌دهند، در همه رشته‌‌ها بازیکنان نامی‌ را در اختیار می‌گیرند و با ارائه ملیت جدید به آنان، بر قدرت کاذب تیم‌های ملی خود می‌افزایند و عجیب این که حاتم‌بخشی در بسکتبال آسیا بیشتر از ورزش‌های دیگر است. با این وصف اما در پانزدهمین دوره این رقابت‌ها، ایران از سد همین تیم چند ملیتی گذشته بود و به رغم مشکلات و آسیب‌دیدگی‌ها، پس از غلبه بر چین، روی سکوی قهرمانی ایستاد.

نکته: به گمان و اظهارنظر مربیان و کارشناسان بسکتبال ضعف کادر فنی و اشتباهاتی که از سوی وسلین ماتیچ سرمربی صربستانی تیم ملی سرزد، عامل اصلی شکستی بود که در مرحله حذفی یک‌چهارم پایانی گریبان بسکتبال‌ ما را گرفت

با این حساب و با توجه به قدرت آشکار و ملموس بسکتبال ایران که از نظر مربی لبنان هم پنهان نمانده بود، «بردن تیم ملی ایران در جام ملت‌ها برای همه تیم‌های آسیایی یک رویای دست‌نیافتنی است» یا اظهارات رایکو ترومن، سرمربی تیم فیلیپین که گفته بود: «در کوران مسابقه‌ها به چینی‌ها هشدار دادم که برای قهرمانی این دوره خود را به آب و آتش نزنید چراکه ایرانی‌ها به طرز غیرمنتظره‌ای قدرتمندند و در شرایط کنونی در سطح آسیا هیچ حریفی ندارند.» این خوش‌باوری‌ها دور از واقعیت نبود، زیرا تیم ملی ایران تا مرحله یک‌چهارم پایانی، همه حریفان خود را با قاطعیت پشت‌سر گذاشت و با روحیه‌ای عالی به مصاف با اردن رسید. اردنی‌ها تا پیش از بازی با ایران ۴ باخت داشتند که این حکایت از وضع بدشان نسبت به سال‌های قبل بود.

● استرس

با این برداشت، غیرمنتظره نبود که باد و غرور این پیروزی‌ها و برد دیگری در مقابل اردن، سرمربی تیم ملی وجود ارسلان کاظمی، حامد آفاق، صمد نیکخواه بهرامی و دیگر بازیکنان روی نیمکت را از یاد ببرد و همه مسوولیت و بار سنگین این مسابقه حساس، انتقامی و حذفی را روی دوش حامد حدادی بیندازد. بازیکنی که بیشتر مهارتش روی ریباندها رقم می‌خورد و در بازی‌های سریع به زحمت می‌تواند همپای بازیکنان سریع حرکت کند و به موقع در پست خود آماده دفاع و ریباند شود. بدتر از همه این که اردنی‌ها تمام هم و غم خود را در مهار او گذاشتند و چنان او را تحت فشار قرار دادند که در این بازی کاملا او را از کار انداختند.

وقتی در ۱۰ دقیقه اول بازی تیم ایران با این ترکیب ناقص به میدان رفت و زمانی که پست کامرانی تغییر کرد و با این جابه‌جایی بازیگردانی، تیم هم دچار اشکال شد، نبض بازی به دست اردنی‌ها افتاد و در نهایت بازی را به سود خود رقم زدند.

بعضی از کارشناسان قاطعانه ضعف ماتیچ و کادر فنی را عامل مهم این شکست می‌دانند که دور از انصاف نیست و عده‌ای بازی بد و آشفتگی بازیکنان تیم ایران، بویژه حامد حدادی را که دلیلش روشن و حاکی از مسوولیت سنگینی بود که ماتیچ به او سپرده بود که زیر فشار این استرس، بازی روان و امتیازآورش را از بین برد، اما از یاد نبریم که هیچ‌یک از بازیکنان درون میدان هماهنگی و انسجام همیشگی را نداشتند و علاوه بر این ناهماهنگی، کارایی فردی خود را نیز روی سبد و نفوذها از دست داده بودند که اگر در یک جمع‌بندی، وضع آشفته و سراسیمگی ماتیچ و سکوت و بهت‌زدگی مربیان ایرانی را به آن بیفزاییم معلوم می‌شود که این شرایط بد روحی، دلیلی برای پیروزی بر تیم اردن، که از قضا بهتر از همیشه بازی می‌کرد و کمتر اشتباه داشت، وجود نداشت.

گروه‌بندی پر ایراد، که تیمی با یک باخت را از صعود بازمی‌دارد و تیمی با ۴ شکست را به دیدار نهایی می‌برد و از آن مهم‌تر حضور بازیکنان چندملیتی و بومی که تیم‌های ملی و اصالت یک کشور و مردم آن را زیر سوال می‌برد از جمله موضوعاتی است که باید در مجمع کنفدراسیون بسکتبال آسیا و FIBA مطرح و راه سالم‌تری برای آن پیدا شود.

● در شطرنج مربیان

درست برعکس این ماجرا در والیبال قهرمانی آسیا اتفاق افتاد تا قهرمانی‌اش با غرور و افتخار موجب شادی ملت ایران شود و این وجد همگانی با پیام تبریک رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور به اوج برسد. در این ماجرا، علاوه بر شرایطی که فدراسیون برای این پیروزی فراهم کرد و صمیمیت و یکدلی که بر تیم حاکم بود، وجود خولیو ولاسکو، پرافتخارترین مربی جهان را نباید نادیده گرفت که با چهره‌ای آرام و مطمئن علاوه بر اطمینان بخشیدن و دور کردن اضطراب از شاگردانش، چنان در ارزیابی و آنالیز بازی حریفان از همه بازیکنانش، مثل شطرنج‌بازی ماهر استفاده کرد که گویی دل شیر داشت. استفاده از امیر غفور، بازیکنی جوان که برای نخستین بار در میدان بزرگی ظاهر می‌شد و جانشین کردن مهدی مهدوی به جای امیر حسینی در بازی فینال با چین علاوه بر این که این دو را در آزمونی بزرگ موفق نشان داد، بلکه کاملا نظم بازی حریف پرآوازه را درهم ریخت تا قاطعانه‌ترین و پرافتخارترین پیروزی تیم ایران در طول ۳۲ سال قهرمانی در آسیا، نصیب والیبال ایران شود.

حالا شما خواننده فهیم و دوستدار ورزش، مقایسه کنید تیمی را که با وجود تمام شایستگی‌هایش چگونه بر اثر یک سهل‌انگاری از پای درآمد و از حضور در المپیک بازماند، با تیمی که جام آسیا را از دهان شیران و پلنگان قاره بیرون کشید و به رقابت‌های انتخابی المپیک رسید.

پرویز زاهدی