کودتای ترکیه از نمایی دیگر

اگرچه شکست کودتا با حضور مستقیم مردم از نگاه کارویژه های دموکراتیک بسیار حائز اهمیت بود اما موضوعی که حائز اهمیت می باشد این بود که خشونت در دو طرف جریان وجود داشت

کودتا که تلفظ لغوی آن از زبان فرانسه وارد شده است و معادل واژه انگلیسی (coup d۰۳۹;?tat) می باشد به معنای ?ضربه ناگهانی به دولت? است. بنابرگزارش جاناتان پاول و کلایتون تین، از ۱۹۵۰ تا ۲۰۱۰، تعداد ۴۵۷ تلاش برای کودتا رخ داده است که ۲۲۷ مورد (%۴۹.۷) موفق و ۲۳۰ مورد (%۵۰.۳) ناموفق بوده است. (Powell, J. M., & Thyne, C. L., ۲۰۱۱, p ۲۴۹- ۲۵۹) آنها دریافتند که اغلب کودتاها در قاره آفریقا و امریکا به ترتیب با نرخ (%۳۶.۵ و ۳۱.۹%) رخ داده است. آسیا و خاورمیانه به ترتیب (۱۳.۱% و ۱۵.۸%) از همه کودتاهای رخ داده در این بازه زمانی را تجربه کرده اند. اروپا کمترین تعداد تلاش برای کودتا را تجربه کرده اند که معادل (۲.۶%) می باشد. اغلب تلاش ها برای کودتا در نیمه دهه ۱۹۶۰ رخ داده است. با این حال بسیاری از تلاش ها برای کودتا در نیمه دهه ۱۹۷۰ و اوائل درهه ۱۹۹۰ یه وقوع پیوسته و پس از این تعداد کودتاهای موفق کاهش یافته.

سال ۲۰۱۶ اما شاهد کودتایی بود که به نوبه خود دارای ویژگی های خاصی بود.

اگرچه شکست کودتا با حضور مستقیم مردم از نگاه کارویژه های دموکراتیک بسیار حائز اهمیت بود اما موضوعی که حائز اهمیت می باشد این بود که خشونت در دو طرف جریان وجود داشت. در واقع شاهد سطحی از خشونت هم در میان کودتاچیان و عوامل کودتا وجود داشت و هم در میان برخی مردم. علی رغم آنکه بسیاری معتقدند شکست کودتا گامی در جهت حرکت شتابان‌تر ترکیه به سوی دموکراسی خواهد بود، اما به نظر می رسد می بایست کمی بر روی این گزاره اندیشید و خطاهای پنهان آن را بازشناسی کرد.

خشونت در هر جامعه ای که دیده شود، نشان‌گر وضعیت فرهنگی و اجتماعی آن جامعه است. حال این خشونت هر چه باشد. هنگامی که تصاویر سربازان و افسران کودتا در رسانه ها بین المللی نمایش داده می شد و در شبکه های اجتماعی دست به دست می شد، می توانیم خاطرات ثبت شده انقلاب اسلامی ایران را به عنوان نقطه مقابل آن اقدامات به خاطر بیاوریم. آن هنگام که مردم در برابر ارتشیان گل هدیه می دادند.

ارتش، مظهر اقتدار نظامی و سیاسی یک کشور در سطح منطقه ای و بین المللی است. بدون تردید، وقتی ارتش مورد ضرب و شتم مردم و در چارچوبی غیر از قانون اساسی و حقوقی مجرمان قرار می گیرد، اگرچه موضوع کودتا قباحت بسیاری دارد، مردم و کشور ترکیه، در روزگاری که رسانه ها نقش خاصی را بازی می کنند و جهان را شیشه ای تر نموده اند، باید منتظر آثار این رفتار خود، هم در سطح داخلی و هم در سطح بین المللی باشند. آثاری که می تواند در توانایی دیپلماسی و قدرت افکنی آن کشور در هر سطحی قابل بررسی باشد.

بنابراین، اگرچه مردم ترکیه بسیار خوب توانستند به کودتا و ظهور دیکتاتوری نه بگویند، اما کودتا سندرم بیماری خشونت را در این کشور هویدا کرد. به نظر می رسد، ترکیه با داشتن جامعه دموکرات که در آن هرگونه خشونتی نفی گردد هنوز فاصله دارد. باید دید، آیا ترکیه گام بعدی را در این زمینه برخواهد داشت؟ این نیازی است که به نظر می رسد جهان نیاز دارد تا هر گونه خشونتی را همواره و هنوز نفی کند و برای حذف آن راه درستی را برگزیند. خشونت به صاحبانش باز می گردد.

رضا رضایی (مصدق)

- بنگرید به:

Powell, J. M., & Thyne, C. L. (January ۰۱, ۲۰۱۱). Global instances of coups from ۱۹۵۰ to ۲۰۱۰: A new dataset. Journal of Peace Research, ۴۸۲, ۲۴۹-۲۵۹.