تأثیر اشتغال به كار بر میزان بازدهی تحصیلی دانشجویان

در میان علل و انگیزه های كار در بین دانشجویان به نظر می رسد كه مسائل اقتصادی در صدر باشد ولی صرف نظـر از علل, این فعالیت هـا می تواند تأثیراتی به صورت منفی یا مثبت بر روی وضعیت تحصیلی دانشجو داشته باشد

● مقدمه:

دانشجویان از هوشمندترین و با استعدادترین افـراد جامعه بـوده و سازنـدگان فـردای كشـور هستند (۱) نظام آموزشـی هر كشور دارای سـیر تكاملی ویژه‌ای است كه تحت تأثیر عوامل تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی‌، ‌اجتماعی و مسائل خاص فرهنگی آن كشور قرار دارد (۲). به اعتقاد صاحب‌نظران یكی از بهترین روش‌ها برای ایجاد و حفظ نظام آموزشی خوب تربیت افراد كارآمد و متخصص می‌باشد. همچنین یكی از توصیه‌های مهم سازمان بهداشت جهانی برای آموزش شناخت نیازهـای مربوط به سلامت فرد و جامعـه است.

شرایط و اوضاع حال و آینده افراد جامعه باعث گردیده تا دانشجویان همانند سایر اقشار جامعه مسئولیت‌های بیشتر و سنگین‌تری در دانشگاه بر عهده بگیرند. دانشگاه‌هـا به عنوان مراكز تفكر و تولید دانش وظیفه تربیت نیروی انسانی متخصص و پاسخگو به نیازهای حال و آینده جامعه را بر عهده دارند (۳). در دنیای كنونی بخش عظیمی از دانشجویان به دلایل گوناگون علاوه بر تحصیل در دانشگاه به انجام كارهای تمام وقت و نیمه‌وقت مشغولـند این برنامه‌هـای فوق درسـی مـی‌تواند تأثیراتی در بازدهی دروس آنها در دانشگاه داشته باشد (۴). تحقیقات انجام شده بر تأثیر كار نیمه ‌وقت در فعالیت‌های دانشگاهی دانشجویان منجر به نتایج متفاوتی شده است.

جانسـون و پی (Paye, Johnoson) معتقدند كه دانشجـویان شاغـل نتایج بهتـری نسبـت به دانشجویان غیر شاغل در دانشگاه داشته‌اند به علاوه كرُبل (corlbell) عقیده دارد كه هر چه ساعات كار بیشتر باشد، نتیجه درسی بهتری برای دانشجو ایجاد مـی‌كند با ایـن توضیـح كه ساعات كاری بیشتر از ۱۲ ساعت در هفته باعث افت تحصیلی دانشجو می‌شود (۵). محققان دیگر نیز به نتایج یكسانی رسیده است با این تفاوت كه به عقیده وی افت تحصیلی كمتری در ساعات كاری بیشتر از ۱۲ ساعت ایجاد می‌شود با این وجود برخـی عقیده دارند كه تعداد ساعـت كاری چه كم و چه زیاد نقشـی در بازدهی درس دانشجو ندارد و فاكتورهایـی به جز

ساعات كار می‌تواند اثر بسیار بیشتری روی معدل دانشجویان داشتـه باشد (۶).

در میان علل و انگیزه‌های كار در بین دانشجویان به نظر می‌رسد كه مسائل اقتصادی در صدر باشد ولی صرف‌نظـر از علل، این فعالیت‌هـا می‌تواند تأثیراتی به صورت منفی یا مثبت بر روی وضعیت تحصیلی دانشجو داشته باشد، لذا با توجه به آمار معـاونت دانشجویی كه حدود ۲۰۰ دانشـجو در دانشـگاه محـل كار پژوهشـگر مشغـول به كـار دانشجویی مـی‌باشند و با مشاهده نتایج متفاوتی كه در بین تحقیقات انجام شده روی این امر مهم در سایر كشورها انجام گرفته پژوهشگر بر آن شد تا به تحقیقـی تحت عنوان بررسـی تأثیر اشتغال بكار بر میزان بازدهی تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشكی اصفهان، بپردازد.

● مواد و روش‌ها:

این مطالعه یك پژوهش توصیفی‌ـ‌تحلیلی و مقطعی مـی‌باشد كل جامعـه پژوهش به عنـوان نمونه پژوهش انتخاب شدند كه شامل دانشجویان مجـرد پسر و دختر در هفـت دانشكده دانشـگاه علوم پزشكی اصفهان كه اشتغال به تحصیل دارند، بودنـد. دو گروه مورد و شاهد از دانشجویان در این مطالـعه مورد بررسی قرار گرفتنـد در گروه مورد حدود ۲۰۰ نفر از دانشجویان بودند كه در ۷ دانشكده دانشگاه علوم پزشكی اصفهان مشغول تحصیل بوده و اشتغال به كار دانشجویی تمام ‌وقت و نیمه ‌وقت داشتند و دارای معیارهای ورود به مطالعه بودند. دانشجویان مجرد دختر و پسر در ۷ دانشكده دانشگاه علوم پزشكی اصفهان كه بـا معرفـی معاونـت امـور دانشجویـی دانشكده‌هـا همزمان با تحصیل كار تمام وقت یا پاره وقت دارند و بابت آن هـزینه دریافت می‌كنند، دانشجویانـی كه حداقل یك ترم كار دانشجویی داشتـه باشند.

● معیارهـای خروج مطالـعه:

دانشجویـان متأهـل، دانشجویان كـه مشـكلات مهم خانوادگی دارند از قبیل طـلاق والدین، ‌فوت والدین در یكـسال اخیر و دانشجویانی كه سابقه بیماری مزمن دارند. حیطه كار این دانشجویان در قسمت ‌های اداری، آزمایشگاهی، تحقیقی، بیمارستانی و دانشكده‌ای بـود در گـروه شـاهد نـیز حـدود ۲۰۰ نفـر از دانشجویان با همان معیار نمونه‌هـا (رشته و ترم تحصیلی) از دانشكده‌هـای فوق‌الذكر كه به كار دانشجویی اشتغال نداشتند انتخاب شدند.

با همكاری مسئولین آموزش دانشكده‌ها معدل ترم قبل از كار دانشجو به عنوان معدل پایه حساب شد و معدل ترمی كه دانشجو كار دانشجویی داشته به عنوان معدل فعلی در نظر گرفته شـده تقسیم نمونه‌ها در هر دو گروه مورد و شاهد به تفكیك معدل در سه گروه ۹۹/۱۴-۱۲، ۹۹/۱۶-۱۵ و ۱۷ و بالاتر انتخاب شدند.

برای به دست آوردن اعتبار علمی پرسشنـامه از روش اعتبار محتوی و برای تعیین پایایـی پرسشنامـه از روش آزمون مجـدد استفاده شد. ابتدا پرسشنامه در بین نمونه‌ها (مورد و شاهد) توزیع شده و تكمیل شد سپس پرسشنامه‌ها پس از بررسی و خروج بعضی نمونه‌ها بر مبنای معیارهـای خروج از تحقیق برای كـنترل بیشتر، توسط مجری طرح با همكاری مسئولین آموزش دانشكده‌ها تكمیل گردید. جهت مقایسه معدل ترم پایه با ترم فعلـی در هر یك از گروه‌هـا از آزمون تی زوج و جهت مقـایسه نتایج به دست آمده در گروه مورد و شاهد آزمون تی استیودنت و برای تعیین ارتباط تفاوت معدل‌ها و ساعت كار دانشجویی از آزمون تی استیودنت استفـاده شد.

● نتایج:

یافته‌هـای پژوهش نشان داد كـه از ۴۰۰ نفر دانشجوی مجرد دختر و پسر مورد و شاهد كه در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند ۵۰/۸ درصد دانشجویان دانشكده پزشكی، ۱۳ درصد دانشجویان دانشـكده دندانپزشكـی، ۵/۱۶ درصد دانشجوی دانشـكده بهـداشت، ۵/۷ درصـد دانشجـویـان دانشـكده داروسـازی، ۲۹ درصـد دانشجویـان دانشكده پرستاری و مامایی، ۲۰ درصد دانشجویان دانشكده مدیریت و اطلاع‌رسانـی و ۵/۵ درصـد دانشجویان دانشكده توانبخشی بودند. در رابطـه با اهـداف پژوهش در مقایسه میانگین معدل‌هـا در گروه یك مورد (معدل ۹۹/۱۴-۱۲) نتایج نشان مـی‌دهد میانگـین معدل دانشجویـان قبل از كار دانشجویی ۶۷/۱۳ با انحراف معیار ۷۷/۰ و حین كار دانشجویی ۰۲/۱۴ با انحراف معیار ۲۳/۱ بوده است آزمون تی جهت مقایسه تفاوت میانگین‌ها در گروه یك با ۰۵/۰P< تفاوت معكوس و معنی‌داری را نشان می‌دهد.

در مقایسه میانگین معدل‌ها در گروه ۲ مورد (معدل ۹۹/۱۶-۱۵) نتایج نشان می‌دهد میانگین معدل دانشجویان در گروه ۲ قبل از كار دانشجویی ۸/۱۵ با انحراف معیار ۶۳/۰ و حین كار دانشجویی با میانگین ۷/۱۵ با انحراف معیار ۹۳/۰ بوده است آزمون تـی جهت تعیین مقـایسه تفاوت میانگین معدل‌ها در گروه ۲ اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد.

در مقایسه میانگین معدل‌ها در گروه ۳ مورد (معدل ۱۷ و بالاتر) نتایج نشان می‌دهد میانگین معدل دانشجویان قبل از كار دانشجویی ۵۴/۱۷ با انحراف معیار ۵۹/۰ و حین كار دانشجویی با میانگین ۳۰/۱۷ و انحراف معیار ۶۲/۰ بوده است آزمون تی جهت تعیین مقایسه تفاوت میانگینی معدل‌ها در گروه ۳ با ۰۵/۰P< و‌ ۴۳/۲t= اختلاف معنی‌داری مشاهده می‌شود. در گروه شاهد نیز نتایج به همین صورت بوده است و به طور كل در مقایسه گروه مورد و شـاهد جـدول شماره ۱ نشان مـی‌دهد میانـگین تغییر نمره در گروه مورد ۰۱/۰‌ـ با انحراف معیار ۸۳/۰ و در گروه شاهد میانگین تغییر نمره‌ ۰۱/۰‌+ با انحراف معیار ۱۸/۱ آزمون تی‌استیودنت جهت مقایسه نتـایج در گروه مورد و شاهد با ۰۵/۰P> و ۱۹/۰t= تفاوت معنی‌داری را نشان نداد.

زهره قضاوی، محمد قضاوی، طیبه مهرابی

منابع:

۱. احمدی ج، فرخنده ش، رفعتی ف. بررسی وضعیت تحصیلی دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشكی شیراز و عوامل مرتبط با آن.. فصلنامه دانشكده پرستاری و مامایی حضرت فاطمه (س). یازدهم شماره ۴-۱.‌۱۳۸۰: ۷.

۲. نیكنامی م. نظارت و راهنمایی آموزشی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. ۱۳۷۷.

۳. پازارگادی م. ارزیابی ابزاری برای عملكرد برتر فرد و سازمان. مجله برای آموزش در علوم پزشكی. ۱۳۸۲ ویژه‌نامه شماره ۱۰.

۴. David R. Education in society. ۵th ed Atlanta: Sun pub. ۱۹۸۶.

۵. Johnoson E. Economy and university. ۲nd ed. London: Mosby. ۱۹۹۳.

۶. Willia K. Postongr. Comprehensive study of factors Impacting perceived. Philadelphia: W B Sanders. ۱۹۸۸.

۷. شریفی م و همكاران. بررسی وضعیت سلامت روانی و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان پزشكی دانشگاه علوم پزشكی ایران. فصلنامه پایش. ۱۳۸۱؛ ۱ (۲): ۳۴-۳۰.

۸. خدیوزاده ط. شاخص‌های افت تحصیلی و عوامل مؤثر بر آن در دانشجویان پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشكی مشهد. آموزش در علوم پزشكی. ویژه‌نامه شماره ۱۰. ۱۳۸۲.

۹. فکری ع ر، محمد علی زاده س و دیگران. نگرش دانشجویان رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمان نسبت به آینده شغلی خود، پژوهش در علوم پزشکی. بهار ۱۳۷۷: ۹۰.

---