روسفیدی هوای پایتخت; تحقق یا آرزو

سالهاست آلودگی هوا باتوجه به پیامدهای زیانبارش به یکی از ملموس ترین معضلات زیست محیطی تهران, پایتخت کشور عزیزمان ایران و چندین کلان شهر دیگر ایران تبدیل شده و کسی نمی تواند نسبت به وجود عوارض آلودگی هوا بر سلامت شهروندان بی تفاوت باشد

سالهاست آلودگی هوا باتوجه به پیامدهای زیانبارش به یکی از ملموس ترین معضلات زیست محیطی تهران، پایتخت کشور عزیزمان ایران و چندین کلان شهر دیگر ایران تبدیل شده و کسی نمی تواند نسبت به وجود عوارض آلودگی هوا بر سلامت شهروندان بی تفاوت باشد. در برخی روزها که تعدادشان در سال کم هم نیست وقتی شهرمان را از کمی دورتر می بینیم، جز هاله ای از دود و یک پرده سیاه رنگ که شهر را به تسخیر خود درآورده; چیز دیگری نمی بینیم و آنگاه به حال خود و دیگر همشهریان تاسف می خوریم که با هر دم و بازدم، به جای گاز حیات بخشی به نام اکسیژن، منوکسیدکربن و سایر انواع آلاینده ها را می بلعیم و مدتهاست که ریه اکثر پایتخت نشینان کمتر طعم خوش اکسیژن را به طور واقعی چشیده است. در این میان کودکان، میانسالان، بیماران قلبی و تنفسی بیش از دیگران تحت تاثیر قرار می گیرند.

برخی کارشناسان سردرد، خستگی، بی حوصلگی و اضطرابی که هر روز به سراغ شهروندان کلانشهرها می آید را از عوارض آلودگی هوا اعلام می کنند. به علت شرایط جوی، معمولا هوای تهران در اواخر فصل پائیز و فصل زمستان افزایش پیدا می کند. رشد اعجاب انگیز تردد میلیون ها خودرو (گاهی با استاندارد بسیار پایین) در تهران با مساحت محدود که درصد بالایی از آلودگی هوای شهر تهران ناشی از آنهاست و نیز عدم برنامه ریزی های صحیح بلندمدت مسئولین مربوطه به علل گوناگون، مشکلات شهرمان را بیش از پیش نمایان ساخته; بطوریکه باتوجه به تعداد جمعیت شهر تهران و حجم ترددها و وجود واحدهای صنعتی بزرگ روزهای ناسالم شهر واقعا نگران کننده است. (براستی آیا تناسبی بین مساحت تهران و ماشین های شماره شده در تهران وجود دارد؟) در چنین شرایطی معمولا از شهروندان خواسته می شود که با ترک یا کاهش زندگی شهری عادی از هر گونه تردد غیرضروری در سطح شهر خودداری و از ورود کودکان، نوزادان، افراد سالمند، بیماران قلبی و تنفسی و مبتلایان به آسم به فضاهای باز شهری جلوگیری کنند اما آیا با وضعیت موجود در زمینه حمل و نقل عمومی و دولت الکترونیک و تجارت الکترونیک می توان از افزایش تردد خودروها در شهر جلوگیری کرد؟ براستی برنامه های کاهش آلودگی هوای تهران تاکنون ثمربخش بوده است؟ در شهرنشینی امروزی، به کارگیری فناوری اطلاعات در بخش های مختلف به منظور افزایش بهره وری و ارتقای سطح خدمات رسانی یک امر ضروری بوده که مهم ترین نتیجه این امر، افزایش رضایت مردم خواهد بود. امروزه دیگر برنامه ریزی دقیق تر برای گسترش دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک و بانکداری الکترونیک که در عصر دیجیتال کنونی و پیشرفته اجتناب ناپذیر به نظر می رسد; ضروری است. (البته باتوجه به ایجاد زیرساختهای موردنیاز ازجمله سرعت اینترنت) براستی چگونه است که شهروندان برخی کشورها برای دریافت صدها خدمت از منزل خارج نشده و آنگاه یکی از معضلات هر روزه ما بحث ترافیک و تبعات آن است؟ اینکه شهروندان عزیز کمتر از خودروهای شخصی استفاده و با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی برای کاهش آلودگی هوای تهران بیشتر همکاری کنند; بی شک برای کاهش آلودگی هوای پایتخت بسیار مفید خواهد بود. اما آیا وسایل حمل و نقل عمومی (همچون مترو، اتوبوسرانی و تاکسی رانی) آنقدر رشد کرده اند که بتوان شهروندان را مجاب به عدم استفاده از وسایل شخصی کرد؟ آیا سرعت اینترنت و الکترونیکی شدن کارها در وزارتخانه ها، سازمان ها و نهادها آنقدر رشد کرده اند که فرد بدون خارج شدن از خانه، کارهای خود را انجام دهد؟ از سوی دیگر از آنجائیکه در گذشته توجه لازم به اشتغال جوانان و بخش های صنعت، کشاورزی و خدمات در برخی شهرستانها نشده; لذا نباید انتظار داشته باشیم که هر روز بر تعداد مهاجرین از شهرهای کوچک به سمت کلانشهرهایی مانند تهران افزوده نشود؟ این مهاجرت ها و درنتیجه افزایش بی رویه حاشیه نشینی باعث افزایش حجم مسافرت های هر روزه در تهران به اطراف شده است.

استاندارد سازی خودروهای نو، از رده خارج کردن سریعتر خودروهای فرسوده، ارتقای حمل و نقل عمومی به خصوص مترو، اتوبوس های تندرو، تولید خودروهای با استاندارد و با کیفیت بالاتر، راهکارهایی برای کاهش ترافیک، بهبود کیفیت سوخت، معاینه فنی خودروها، مدیریت ترافیک و آموزش همگانی، توجه خاص به مفهوم فرهنگ ترافیک و... از برنامه هایی است که می تواند به کاهش آلودگی هوا منجر شود. در پایان باید گفت مشکل آلودگی هوای تهران، مشکل امروز و دیروز پایتخت نشینان نیست که بتوان با بررسی های نظری و تک بعدی در مورد آن تصمیم سازی و برنامه ریزی کرد.

چراکه آلودگی هوا در تهران در برخی روزها به وضعیت وخیم می رسد که نفس کشیدن را سخت می کند. مشکل کنونی گسترده تر و پیچیده تر از آن است که با ارائه طرح ها و راهکارهای مقطعی و کوتاه مدت قابل حل باشد و لزوم ارائه یک راهکار بلندمدت که مستلزم یک برنامه ریزی دقیق بوده، بیش از پیش احساس می شود. به هرحال حل بحران آلودگی هوا مستلزم سرعت عمل بیشتری است. در چنین شرایطی مردم منتظر برنامه های عملی و قاطع از سوی مسئولین مربوطه هستند تا شاید تهران کمی هم رو سفید شود و هرچه بتوانیم تعداد روزهای پاک شهرمان را افزایش دهیم. می توان برای حل معضلات موجود در بوروکراسی اداری خود و به تبع آن مشکلات موجود در ترافیک و آلودگی هوا از به کارگیری و گسترش دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک و بانکداری الکترونیک به عنوان راه حلی برای تغییرات در فرآیندهای دولتی و خصوصی نظیر تمرکززدایی، بهبود کارایی و اثربخشی استفاده کنیم. البته در چند ساله کارهای بزرگی در این زمینه انجام شده که هنوز کافی نیست. گسترش خطوط و همچنین افزایش قطارهای مترو و درنتیجه کاهش فاصله مابین زمان حرکت قطارها (که مستلزم وجود اعتبارات لازم بوده) نیز می تواند به عنوان یک راهکار بلندمدت دیگر در حل معضل آلودگی مدنظر قرار گیرد.

نویسنده : عباس محتشمی