جمهوری اسلامی

جمهوری اسلامی نامی است که به ساختارهای حکومتی مبتنی بر دین در بعضی از کشورهای اسلامی داده شده است

جمهوری اسلامی نامی است که به ساختارهای حکومتی مبتنی بر دین در بعضی از کشورهای اسلامی داده شده است.

این نام معمولاً به نوعی دین‌سالاری با حاکمیت رهبران روحانی مسلمان به شکل جمهوریت و محتوای اسلامی اشاره دارد و در افریقا و خاورمیانه ایجاد شده است.

قوانین یک جمهوری اسلامی معمولاً باید با قوانین شرعی (قوانین اسلامی) منطبق باشند.

در دوران اخیر کشورهایی چون ایران، افغانستان، پاکستان و موریتانی خود را جمهوری اسلامی دانسته‌اند. گرچه در نوع حکومت کاملاً با هم متفاوت هستند.[۱]

● ایران

▪نظریه ولایت فقیه

به باور برخی از روحانیان کیش شیعه در زمان غیبت امام غایب، فقیه واجد شرایط به عنوان ولی فقیه انتخاب می‌شود که وظایف امام غایب در زمان غیبت را بر عهده دارد. نظریه ولایت فقیه توسط امامروح‌الله خمینی بیان شده و از اصول شیعه نیست. ولایت فقیه نظریه‌ای اعتباری است و جزو اصول و فروع دین به حساب نمی‌آید.[۲]

▪اصول حکومت جمهوری اسلامی ایران

اصول حکومت جمهوری اسلامی ایران بر پایه جمهوریت و اسلامیت بنا شده است، جمهوریت همان رای و اراده مردم در اداره برخی امور کشور است و اسلامیت یعنی مطابقت داشتن قوانین با دین اسلام. [۳]

● تاریخچه

این نوع حکومت در ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ مورد همه پرسی قرار گرفت که ۹۸٫۲ درصد شرکت‌کنندگان به آن رای آری دادند و مدتی بعد قانون اساسی‌اش را تایید کردند. قانون اساسی یک بار هم در ۱۳۶۸ بازنگری شد. در این نوع حکومت رهبر (ولی فقیه) بالاترین رکن نظام است که طبق قانون اساسی فرمانده کل قوا و ناظر سه قوه مجریه، مقننه و قضاییه است. رئیس قوه مجریه رئیس جمهور است که با رای مستقیم مردم به فرد تایید صلاجیت شده شورای نگهبان قانون اساسی انتخاب می‌شود و مدت ریاست جمهوری او که باید از رجال سیاسی باشد ۴ سال است. یک فرد تنها می‌‌تواند برای ۲ دوره متوالی یعنی ۸ سال رئیس جمهور باشد. رئیس جمهور وظیفه عزل و نصب وزرا را دارد. برای نصب هر وزیر رئیس جمهور می‌‌بایست نام او را جهت اخذ رای صلاحیت نمایندگان مجلس به مجلس شورای اسلامی بفرستد. همچنین انتخاب ریاست سازمان‌های برنامه و بودجه، محیط زیست و ریاست بانک مرکزی از وظایف رئیس جمهور است. رئیس قوه مقننه یا قانون گذاری همان رئیس مجلس شورای اسلامی است که از میان نمایندگان مجلس با رای اعضا به صورت سالانه انتخاب می‌شود. مجلس شورای اسلامی دارای ۲۹۰ عضو است که اعضای آن از میان کسانی که شورای نگهبان آنها را تائید صلاحیت کرده، به وسیله مردم از راه انتخابات انتخاب می‌‌شوند و مدت نمایندگی آنها ۴ سال است. رئیس قوه قضاییه با حکم رهبر به مدت ۵ سال قابل تمدید عزل و نصب می‌شود و مسئولیت اداره قوه قضاییه و عزل و نصب روسای دادگستری استان‌ها و ادارات ذیربط آن همچون دیوان عالی کشور و دادستانی کل کشور را به عهده دارد.

● ساختار قدرت

▪رهبر

در جمهوری اسلامی بالاترین مقام رهبر (ولی فقیه) است که توسط مجلس خبرگان انتخاب می‌شود.

▪ریس جمهور

بعد از رهبر ریس جمهور بالاترین مقام در کشور است که هر ۴ سال یکبار از میان نامزدهای مورد تایید شورای نگهبان توسط رای مستقیم مردم انتخاب می‌شود.

▪مجلس شورای اسلامی

مجلس شورای اسلامی در ایران وظیفه قانون گذاری و نظارت بر دولت را دارد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی از میان نامزدهای مورد تایید شورای نگهبان هر ۴ سال یکبار توسط رای مستقیم مردم انتخاب می‌‌شوند .

▪قوه قضائیه

رئیس قوه قضائیه توسط رهبر انتخاب می‌شود که هر انتخاب برای مدت پنج سال می‌‌باشد که البته محدودیتی برای انتخاب مجدد وجود ندارد.

منابع

ویکی‌پدیای انگلیسی.

(کتاب ولایت فقیه-آیت الله منتظری: روزنامه جام جم)

کتاب ایران معاصر