تدریس و تکنولوژی آموزشی

معلمان در گذشته تنها به دانش‌آموزان و درس توجه داشتند و تنها به آن دو می‌پرداختند. مطالعه تاریخ آموزش و پرورش و بیشتر کتاب‌های تربیتی نشان می‌دهد که غالباً به معلمان توصیه …

معلمان در گذشته تنها به دانش‌آموزان و درس توجه داشتند و تنها به آن دو می‌پرداختند. مطالعه تاریخ آموزش و پرورش و بیشتر کتاب‌های تربیتی نشان می‌دهد که غالباً به معلمان توصیه می‌شد دانش‌آموز خود را دوست بدار و البته بدون اشاره به ضرورت شناخت او و روش شناختن ماهیت و روش دوست داشتن دانش‌آموزان، معلومات خود را زیاد کن. منظور از معلومات زیاد یا باسواد بودن عمدتاً این بود که معلم، حاضرجواب باشد و به همه پرسش‌ها فوری پاسخ دهد و از حفظ تدریس کند. لیکن معلم امروز، خود را ناگزیر می‌بیند که به همان اندازه دانش‌آموز و درس، به خودش و موقعیت آموزشی و یادگیری یا شرایط موثر در آموزش و یادگیری نیز بپردازد و چگونگی آن‌ها را از جمله عوامل تعیین‌کننده‌ موفقیت در تدریس و یادگیری تلقی کند. به بیان دیگر، معلم معاصر، به عنوان یک مدیر یا سازمان‌دهنده، خود را موظف می‌داند که علاوه بر خود دانش‌آموزان و مطالب درسی به سایر عوامل موثر در موفقیت تدریس و یادگیری نیز بپردازد. از معلم امروز، در همه مراحل آموزشی، نباید انتظار داشت که همچون گذشتگان به حصیر و تشکچه پناه ببرد و تنها حرف زدن و متکلم وحده شدن را وسیله آموزش بداند بلکه او ناگزیر است از آخرین یا جدیدترین فرآورده‌های آموزشی و تکنولوژی آموزشی استفاده کند.

معلم امروز بر این باور است که تکنولوژی آموزشی، نوعی اسباب‌بازی و بازی کردن یا سرگرمی محض نیست و وسیله‌ای برای ارتزاق نمی‌باشد بلکه:

۱) یادگیری موثر و فعال را در دانش‌آموزان و دانشجویان برمی‌انگیزد.

۲) زمان آموختن را کاهش می‌دهد زیرا بر سرعت آن می‌افزاید.‌

‌۳) آموختن را آسان، دقیق و مطمئن می‌گرداند.

۴) یادگیری را برای همه‌ دانش‌آموزان لذّت‌بخش می‌کند.

۵) دانش‌آموزان و دانشجویان را در انتخاب شیوه و ابزارهای یادگیری تقریباً‌ آزاد می‌گذارد.

۶) با آنها تعارف ندارد و همیشه واقعیت را به آنان نشان می‌دهد.

۷) دانش‌آموزان را وادار کند که همزمان از همه حواس ارتباطی خود با جهان خارج استفاده کنند.

۸- آنان را از بی‌توجهی به موضوع آموختنی باز می‌دارد.

۹) غالباً یادگیری مشارکتی را ایجاب می‌کند.

۱۰) چون مغز و دست و بینایی و شنوایی با هم فعالیت می‌کنند طبعاً انضباط خودگردان برکلاس یا گروه‌های درسی حاکم می‌شود.

۱۱) کلاس از جوّ علمی و عاطفی مطلوبی برخوردار می‌شود.

۱۲) ارزشیابی را دقیق می‌کند.

۱۳) برخلاف تصور بعضی استفاده درست و به موقع از تکنولوژی آموزشی نه تنها معلم و دانش‌آموزان را از اندیشیدن بی‌نیاز نمی‌کند بلکه اندیشیدن عمیق و خلاق و انتقادی را در آنها برمی‌انگیزد.

۱۴) منابع علمی متعدد و متنوعی را معرفی می‌کند.

۱۵) دانش‌آموزان را از وابسته شدن به چند کتاب درسی یا حتی معلمان نجات می‌دهد و به خودگردان شدن آنها در آموختن کمک می‌کند.

۱۶) به دانش‌آموزان امکان می‌دهد که با مراکز علمی و فنی سراسر جهان، هر لحظه که بخواهند، ارتباط برقرار کنند و پاسخ‌های پرسش‌های علمی و فنی خود را بگیرند یا به وجود تحقیقات علمی جدید پی ببرند.‌

‌۱۷) دانش‌آموزان براساس علاقه و توانایی‌های خود فعالیت می‌کنند.

۱۸) همیشه با نوعی هیجان مطلوب، به آموختن می‌پردازند.

۱۹) توانمندی ابتکار و خلاقیت آنان را تحریک و تقویت می‌کند.

۲۰) تمرین‌های درسی را هدفمند و نشاط‌انگیز می‌کند.‌

‌۲۱) به تعمیق و تثبیت آموخته‌ها کمک می‌کند.

۲۲) به طور کلی کلاس یا موقعیت آموزشی و یادگیری را هم برای معلم و هم برای فراگیران مساعد و نشاط‌آور می‌کند.

چنین کلاس درسی یعنی کلاسی که استفاده از تکنولوژی در آن متداول است، طبعاً محیط آموزشی امنی خواهد شد و انضباط خودگردان جای انضباط تحمیلی معلم و مدرسه را خواهد گرفت و این از بزرگترین آرمان‌های هر معلم است. از این رو، از معلمان انتظار داریم که تادیر نشده است در روش‌ها و راهبردهای سنتی تدریس خود تجدیدنظر جدی به عمل آورند و تکنولوژی آموزشی روز را عامل بسیار مؤثر در تسهیل و تسریع و تعمیق یادگیری بدانند و از آن، هر معلم به نسبت درس خود، استفاده کنند. مدیران آموزشی نیز سریعاً‌ تکنولوژی آموزشی مورد نیاز معلمان خود را فراهم کنند و در اختیار ایشان بگذارند که در غیر این صورت هم معلمان و هم مدیران و هم دانش‌آموزان عمر خود را ضایع و تلاش‌های خود را بدون نتیجه مثبت برای زندگی امروز خواهند گردانید.

از سویی دیگر مدارس امروز کشور ما باید با این اعتقاد کار کنند تا دانش‌آموزانی بار آورند که:

از تکنولوژی جدید نهراسند و آن را لازمه زندگی پیچیده و متغیر امروز بدانند.

توانایی‌های بنیادی برای کاربرد درست این تکنولوژی را داشته باشند.

می‌توانند با دنیایی که به این تکنولوژی نیاز دارد، سازگاری کنند. تکنولوژی قدیم را با تکنولوژی جدید سازش دهند و در کاربرد موفق و موثر تکنولوژی جدید مهارت پیدا کنند.

توفیق در سه مورد مذکور طبعاً هنگامی ممکن و میسر خواهد شد که استفاده از تکنولوژی آموزشی جدید در مدارس و دانشگاه‌های کشورمان رایج و تقویت شود.

ناهید محمدی آچاچلویی آموزگار منطقه ۵ تهران‌

منبع: نگاهی نو به روان‌شناسی آموختن یا روان‌شناسی تغییر رفتار

تالیف: علی اکبر شعاری نژاد

روان‌شناسی تربیتی اصول و کاربرد آن‌

تالیف گلاور وسروئینگ،ترجمه علی نقی خراز