افراط و تفریط , پدیده های تاریخی

نگاهی به پدیده افراط و تفریط در رفتارها و بررسی تأثیرات مخرب آن بر جامعه

افراط و تفریط در رفتار و کردار پدیده هائی هستند که آثار مخربشان از بدو فرود حضرت آدم و کشته شدن هابیلش ، تا دوران رسالت حضرت خاتم و زنده به گورکردن دختران دیارش ، از کشور گشائی ها ی آغشته به دریای خون سلاطین و جنگ های صلیبی و جهانی ، تا ظهور زندگی های نوین و بمباران های هسته ای و شیمیائی ، کم و بیش گریبانگیر جوامع مختلف بشری بوده اند و انسان ها از پیامدهای ویرانگر اینگونه رفتارهای ناپسند اجتماعی در رنج همیشگی بسر میبرند .

واژه افراط بمعنی زیاده روی و از حد گذرانیدن شخص یا گروهی در کار و کرداری ، و تفریط نیز بمعنی کوتاهی و کم گذاشتن فرد یا گروهی دیگر در کار و رفتاری که بایستی انجام شود میباشد . هر دو گروه نیز تعصب مختص به خودشان را دارند . یکی در زیاده روی و دیگری در کوتاهی مبالغه می کنند . افراط و تفریط دراعمال معمولاً حاصل برآیند غلبه احساسات و منافع شخصی بر عقلانیت و منافع عمومی میباشد و اکثراً نیز منتج به محرومیت جوامع از پیشرفت و سازندگی می شوند .

در نتیجه شاید بتوان گفت در پس هر رفتار مبالغه آمیزی هدفی نهفته است . و آن همانا رسیدن به منافع مادی و یا خیالاً اخروی است . اما روش های دستیابی به آنها در هر یک متفاوت میباشد . بنابراین معیار تشخیص هر جامعه موفق و مترقی برابر است با نسبت میزان وجود افراد معتدل و عقل گرا به تعداد افراد هیجانی و احساساتی همان جامعه . در کشور ماهم بدلیل وقوع حوادث تلخ و ناگوار تاریخی که منجر به تشکیل اقوام مختلف با فرهنگ ها و سنت های متفاوت اجتماعی امروزی گردیده ، بروز اینگونه رفتارها در آن پر رنگ تر میباشد . از این رو شاکله جامعه همواره مابین سنن و مذاهب متحجرانه خرافاتی و فرهنگ های پوچ وارداتی که هر کدام نیز با رفاه و خوشبختی واقعی افراد در تعارض بوده ، سرگردان میباشند . پس بطور مستمر با الگوبرداری های کورکورانه بدنبال هویتی برای خویش هستند .

در واقع از پنج هزارسال قبل که اقوام آریائی بمنظور جستجوی محلی برای چرای احشام و مکانی مناسب برای زندگی به فلات ایران مهاجرت نمودند و کشور ایران را از اتحاد کوروش پادشاه پارسیان و فره ورتیش فرمانروای مادها پس از سالهای طولانی بنیان نهادند ، این سرزمین آبستن حوادث بعضاً رنج آوری بوده است . حوادثی چون ، دوران تصرف ممالک ایرانی بدست اسکندر مقدونی درزمان حکومت داریوش سوم ، تسلط عرب ها در دوران حکومت یزد گرد سوم و نابودی آثار ارزشمند علمی آن دوران علیرغم جهالت ستیزی اسلام ناب ، دوران یکصد و سی ساله استیلای مغولان بر ایران ، دوران حکومت حاکمان نالایق و جدائی قسمت هائی از کشور مانند عهدنامه قصر شیرین و واگذاری عراق به امپراطوری عثمانی ، دوران ننگین قاجاریه و عصر طلائی واگذاری ها مثل عهدنامه های گلستان - ترکمانچای - پاریس - آخال و جدائی سرزمین ها ی قفقاز - افغانستان - مرو - خوارزم از ایران ، دوران اشغال کشور توسط دول استعمارگر بخاطر حضور در کمربند امنیتی هندوستان ، اغفال جامعه بوسیله استعمارگران با ترویج اعتقادات و مذاهب خرافاتی بمنظورغارت منابع کشور، انحراف نهضت مشروطیت بدلیل همزمانی آن با کشف نفت ، دوران رقابت شرکت های بزرگ چند ملیتی در رابطه با مسائل نفتی ، دوران حضور خود فروختگانی همچون میرزا آغاخان های نوری و تقی زاده ها با آن همه علاقمندی به فرهنگ ها و دول اروپائی ، گسترش فرهنگ مبتذل غربی با آغاز واقعه منع حجاب ، حوادث مربوط به کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و یا تحمیل جدائی بحرین با قرارداد ۱۹۷۰ ، اشغال افغانستان و هجوم آوارگان افغانی ، دوران دیکتاتوری صدام و نفوذ آوارگان عراقی ، جنگ تحمیلی هشت ساله ، بحران آفرینی های مداوم مستکبران بین المللی بمنظور مستهلک نمودن منابع مادی و انسانی و بالاخره گرفتاری در منازعات داخلی و سرگردانی در روزمره گی ها و مشکلات اجتماعی فرصت هرگونه هویت سازی ریشه ای را از قاطبه جامعه گرفته و بالعکس باعث تحولات انکارناپذری در شاخص های مطلوب اجتماعی و همچنین نوع رفتار و فرهنگ امروزی جامعه ما گردیده و بطور عمده آنرا به سمت دو قطب تندروی های متحجرانه و بی تفاوتی های مبتذلانه متمایل نموده است . بصورتیکه گروهی چشم به ظواهر فریبنده و مبتذل غربی بعنوان مظاهر تجدد دوخته و گروهی نیز در صدد ارائه تصویری خشن از اسلام ناب محمدی (ص) و رادیکالیزه کردن آن میباشند . در واقع افراطیون متعصب با دوری از هرگونه تفکر و تعقل با الگو برداری های غلط و با ایجاد تشکیلات مختلف در راستای منافع یکدیگر هم داستان شده و علی الظاهر با پیش کشیدن موضوعات مورد احترام عمومی باعث انحراف جامعه از مسیر رشد و سازندگی میگردند .

از طرفی تجدد خواهان بی درد نیز با تقلیدهای بدون منطق بدنبال هویت خویش درلابه لای فرهنگ و ظواهرغرب بوده ، در نتیجه مطیع بی چون و چرای اهداف بد خواهانه بیگانگان می شوند . تقلیدهای کورکورانه از جانب هر دو گروه یقیناً موجب کاهش آینده نگری های مدبرانه و افزایش روزمره گی های بد فرجام می شوند . بعبارتی بروز رفتارهای متجددانه و یا دیدگاه های افراطی نسبت به مسائل اعتقادی و مذهبی ، که بعضاً نیز با ریاکاری و تزویر همراه بوده باعث محرومیت جامعه از شکوفائی عقاید سازنده و راه گشا میگردد . در نتیجه عقب ماندگی از رشد رفاه اجتماعی ، حاصل منفعت طلبی های شخصی اینگونه متجددین و مزورین سینه چاک میباشد . تعریف و تمجید های تملق گونه ، عزاداری های هیجانی مثل قمه زنی ، مداحی و سخنرانی های رادیکالی ، ستایش های غیر توحیدی ، بدبینی و سیاه نمائی های افراطی ، توهمات توطئه ، دشمن تراشی و دوستیابی های بدون در نظر گرفتن منافع ملی در روابط خارجی نمونه هائی از اعمال متأثر از افراط و تفریط میباشند . دشمن تراشی های بدون منطق معمولاً منجر به محدودیت در ارتباطات بین المللی و افزایش هزینه های توسعه اقتصادی کشور به دلیل کاهش شرکای قابل انتخاب در مبادلات بازرگانی می گردد .

از طرفی تجارت درفضای محدودتر بین المللی باعث پذیرش شرائط نابرابر در انعقاد معاهدات تجاری و همچنین رونق بازار تولید کنندگان خارجی و افزایش درآمدهای عمومی آنان میگردد . مانند داستان وصول بهای نفت و گاز صادراتی در ازای دریافت قایق ها ی تفریحی ترکیه ای ، محصولات بی کیفیت چینی و مواد غذائی هندی علیرغم نیاز مبرم اقتصاد ملی و تولید داخلی به ارز وارداتی جهت سرمایه گذاری های بیشتر . یکی دیگر از رفتارهای هیجانی رایج شده امروزی کشور ، موج سواری بر روی اشتباهات غیر قابل برگشت گذشتگان میباشد . در واقع آیندگان بقای خود را در تخریب و انکار گذشتگان میدانند و این چرخه در جامعه ما همچنان در حال تکرار است . یعنی بدون تجزیه و تحلیل منطقی نقاط قوت و ضعف گذشتگان در عرصه های مختلف اجتماعی و مدیریتی و همچنین تلاش برای عدم تکرار اشتباهات و یا بهینه سازی نکات مثبت گذشته ، بطور مستمربدنبال تخطئه پیشینیان خود میباشیم . از این رو گرفتار روزمره گی و کشمکش در امور جاری خود شده ، در نتیجه قادر به تدون برنامه های واقع بینانه بر مبنای حوادث و اتفاقات احتمالی در آینده نخواهیم بود . اساساً این نکته را میبایستی همیشه مد نظر داشت که رفتارهای هیجانی و رادیکالی از جانب هر گروه و با هراعتقادی نمیتوانند تغییری در مناسبات جهان بسرعت در حال ترقی امروزی ایجاد نمایند . بنابراین جهان اول و دومی ها همچنان با تعقل و تدبر و با محاسبه ثانیه ها در حال استفاده بهتر از امکانات دنیوی و تسلط بیشتر بر جهان سومی ها میباشند .

پس بروز افراط و تفریط در رفتار و اعمال تنها فاصله ما را با موفقیت و عاقبت به خیری زیاد تر کرده و موجب عقب ماندگی بیشتر جامعه از پیشرفت ها می شوند . خلاصه کلام ، وجود اقوام و مذاهب مختلف شیعه ، سنی ، مسیحی ، زرتشتی ، فارس ، ترک ، بلوچ ، گیلک ، کرد ، لر ، عرب در کشور باعث نمی شوند که به فکر منافع مشترک و پایداری کشتی که همه بر آن سواریم و ایران خطابش می کنیم نباشیم . چراکه در صورت آسیب دیدن کشتی ، هیچ کسی در هیچ کجای دنیا به فکر نجات ما نبوده و بپذیریم دیگران فقط در اندیشه منافعی که میتوانند از طریق ما بدست آورند خواهند بود . پس ناچاریم با بهره مندی بیشتر از خرد و تدبیر در مدیریت ها ، قضاوت ها ، رقابت ها ، رفاقت ها ، انتقادها ، تمجید ها ، نتیجه گیری ها ، برنامه ریزی ها و از همه مهمتر ارتباطات بین المللی راه خود را دراین دریای پر طلاطم هموار نمائیم . درود خدا به روح پاک تمام شهدائیکه با اهدای جان با ارزششان سربلندی و امنیت را برای ما به یادگار گذاشتند .

هوشنگ پورخزائی