هر زنگ تلفن یک فرصت است

هر تماس تلفنی از طرف مادران شیرده, یک فرصت طلائی برای راهنمائی و تشویق آنان محسوب می شود توصیه های تلفنی مناسب به وسیله کارکنان آگاه, می تواند موجب افزایش مدت شیردهی در مادران نگرانی که می خواهند بهترین کار را برای شیرخوارشان انجام دهند بشود ارتباط تلفنی در شرایط متفاوتی مانند یک دفتر مراقبت پرستاری, انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر یا گروه حمایت از شیردهی و تماس های شخصی از طرف مادران انجام می شود

●حمایت از مادران شیرده به‌وسیله تلفن:

هر تماس تلفنی از طرف مادران شیرده، یک فرصت طلائی برای راهنمائی و تشویق آنان محسوب می‌شود. توصیه‌های تلفنی مناسب به‌وسیله کارکنان آگاه، می‌تواند موجب افزایش مدت شیردهی در مادران نگرانی که می‌خواهند بهترین کار را برای شیرخوارشان انجام دهند بشود. ارتباط تلفنی در شرایط متفاوتی مانند یک دفتر مراقبت پرستاری، انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر یا گروه حمایت از شیردهی و تماس‌های شخصی از طرف مادران انجام می‌شود. دستورالعمل سال ۱۹۹۷ آکادمی طب کودکان امریکا توصیه می‌کند که در ۶ ماه اول زندگی تغذیه انحصاری با شیرمادر و بعد از ۶ ماهگی علاوه بر آن غذای کمکی اضافه شود و بالاخره تا دوسالگی شیرمادر تداوم یابد. در این راستا، پاسخ دادن به مشکلات مادران شیرده به‌عنوان استاندارد طلائی باید مورد نظر باشد.شایع‌ترین پرسش‌های تلفنی درباره شیردهی عبارتند از: درد و ناراحتی نوک‌پستان، استفاده از پمپ شیردوش و سایر وسایل، کافی نبودن شیرمادر، خوب شیرنخوردن شیرخوار و پس‌زدن پستان، مشکلات مرتبط با شروع غذای کمکی و جامد، استفاده از داروها توسط مادر، زردی و شیرمادر، استفراغ و اختلالات اجابت مزاج، نخوردن قطره آهن و...مناسب‌ترین پاسخ‌ها در راهنمائی تلفنی که به مادران داده می‌شود عبارتند از:

●درد نوک‌پستان:

شیردهی موفق بستگی به نحوه گرفتن صحیح پستان به‌وسیله شیرخوار دارد چنانچه شیرخوار فقط نوک‌پستان را در دهان بگیرد، فشار آرواره‌های وی موجب صدمه به اطراف نوک‌پستان و ترک خوردن آن و بالاخره زخم نوک‌پستان می‌شود. به‌طوری‌که ممکن است در حین مکیدن، درد در پستان آن‌چنان ایجاد شود که رفلکس جهش شیر را مهار کند. آموزش تلفنی باید مبنی بر اصلاح مناسب وضعیت شیرخوردن توسط کودک باشد به‌طوری‌که نوک و هاله پستان در دهان شیرخوار قرار گیرد. برای ترمیم نوک‌پستان، مادر می‌تواند نوک پستان آسیب‌دیده را در معرض هوا قرار داده و در داخل سینه‌بند خود از پارچه نخی قابل تعویض استفاده کند تا رطوبت باقی نماند. از مالیدن هرگونه پماد به نوک‌پستان پرهیز کند ولی در پایان شیردهی، کمی از شیر دوشیده شده را می‌تواند روی آن بمالد. چنانچه طی ۲۴ـ۲۸ ساعت بهبودی ایجاد نشد بهتر است مادر را ملاقات کرد. دردناک بودن پستان‌ها که طی روزهای سوم ایجاد می‌شود نتیجه افزایش تولید شیر و افزایش جریان خون و لنف در مجاری شیر و عروق مربوطه است که ممکن است با گرمی و قرمزی پوست پستان‌ها همراه باشد. در این‌گونه موارد تکرر شیردادن به نوزاد و دوشیدن مکرر شیر با دست یا شیردوش‌های دستی یا برقی جهت تخلیه پستان‌ها توصیه می‌شود.

ـ کافی نبودن شیر یکی از سؤالاتی است که بسیاری از مادران ابراز می‌کنند. گرچه بیشتر اوقات این باور غلط است زیرا کودکی که وزن‌گیری مناسبی دارد و بیش از ۶ کهنه را در روز با ادرارش خیس می‌کند، مسئله کمبود شیرمادر منتفی است و نباید گریه شیرخوار یا مکیدن انگشت را به حساب کم‌شیری گذاشت. همچنین در مواردی خصوصاً در دو هفتگی، شش هفتگی و سه ماهگی به‌دلیل رشد سریع شیرخوار، او مکرر تمایل به مکیدن پستان دارد و مادر فکر می‌کند که سینه‌اش خالی است و چیزی ندارد در حالی‌که مکیدن مکرر پستان همراه تولید شیر بیشتر از طریق سیستم عصبی هورمونی خواهد شد.

ـ پس زدن سینه و نگرفتن پستان سؤال تلفنی بسیاری از مادران است. پس‌زدن پستان ممکن است به‌دلیل استرس مادر یا تغییر در بو و طعم شیرمادر باشد (ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک و همزمانی با دوره عادت ماهیانه یا مصرف موادغذائی خاص) که در این‌صورت توصیه به آرامش مادر، دوشیدن موقت شیر پستان و دادن آن به کودک، گذاشتن پستان در دهان کودک زمانی که خواب است، اطمینان از خشک بودن کودک، عدم مصرف موادغذائی که ممکن است بوی شیر را تغییر دهند (سیر، شلغم و...) و حفظ آرامش، اغلب موجب اصلاح این وضعیت می‌شود.

ـ در مورد زردی و شیردهی، مصرف مکرر شیرمادر موجب تسریع در کاهش میزان زردی کودک می‌شود. در موارد بسیار نادر ممکن است زردی با مصرف شیرمادر مرتبط باشد که در این صورت نیاز به ویزیت پزشک دارد.

ـ شروع غذای کمکی از پایان ۶ ماهگی است اولین غذا که معمولاً فرنی است به میزان کم و با غلظتی که به مراتب از شیرمادر بیشتر است شروع و به تدریج به مقدار آن اضافه می‌شود سایر مواد غذائی کم‌کم و جداگانه به برنامه غذائی کودک اضافه می‌شود تا در صورت وجود حساسیت، مشخص گردد. گاهی اوقات ممکن است کودک در ابتدا غذا را با زبان خود از دهان خارج کند که به معنای دوست نداشتن غذا نیست بلکه کودک باید آن را تجربه کند و یاد بگیرد.

ـ استفراغ شیرخوار نیز سؤالی است که بسیاری از مادران دارند اگر استفراغ حاوی شیر یا کمی سفت‌تر از آن بوده و هیچ‌گونه تغییر رنگ نداشته باشد و بدون فشار و زور خارج شود و وزن‌گیری و حال عمومی کودک هم خوب باشد، ممکن است به‌دلیل ضعف عملکرد دریچه معده به مری باشد که با توصیه‌های زیر برطرف می‌شود:

۱. بعد از هر شیرخوردن کودک را به مدت ۵ دقیقه به حالت ایستاده نگهدارند تا آروق بزند.

۲. او را به شانه راست بخوابانند به‌طوری که سر و سینه کمی بالاتر از شکم و پاها قرار گیرد.

۳. تعداد دفعات شیردهی بیشتر باشد تا هر بار حجم کمتری شیر خورده شود.

۴. از فشار آوردن به شکم شیرخوار جلوگیری شود.

اگر با رعایت موارد فوق بهبودی حاصل نشود یا این‌که استفراغ سبزرنگ و یا کودک بی‌قرار و یا دچار تب و عدم وزن‌گیری باشد باید فوراً توسط پزشک ویزیت شود.

ـ نحوه اجابت مزاج شیرخوار هم سؤالی است که بسیاری از والدین دارند. شیرخوار در ماه اول عمر ممکن است ۱۰ـ۱۲بار در روز اجابت مزاج داشته باشد ولی به تدریج مدفوع قوام بیشتری گرفته و از ماه‌های ۲ـ۳ به بعد تعداد دفعات مدفوع برحسب سن شیرخوار بیشتر و یا خیلی آبکی، شل، همراه با نفخ شکم، عدم وزن‌گیری و یا تب باشد فوراً باید به پزبشک مراجعه نمود.

ـ قطره آهن را بعد از ۶ ماهگی باید به میزان ۱۰ تا ۱۵ قطره در روز به کودک داد برای رفع نگرانی از سیاه شدن رنگ دندان بهتر است با یک دستمال یا تنزیب، دندان‌های کودک را تمیز نمود یا این‌که بعد از خوردن آن آب یا غذا به او داد.خلاصه یک مرکز مشاوره خوب می‌تواند اطلاعات واقعی و درست و توصیه‌های لازم را جهت کمک به خانواده‌ها در داشتن یک تجربه لذت‌بخش شیردهی در اختیار بگذارد و نقش خود را به نحو احسن ایفا نماید.

دکتر فاطمه فرهمند

(فوق‌تخصص گوارش اطفال دانشگاه علوم پزشکی تهران)