سازمان مجازی در محیط های صنعتی

مهم ترین شاخص و ویژگی سازمان مجازی جمع شدن توان مالی و نیروی انسانی شركت هایی است كه این سازمان را تشكیل می دهند شركت های مختلف با توانایی مختلف مالی و نیروی انسانی سازمانی را تشكیل می دهند كه قادر به انجام كارهای بزرگ تر بوده و شركت ها را قادر به درگیر شدن در پروژه های بسیار بزرگ تر می كند

مهم ترین شاخص و ویژگی سازمان مجازی جمع شدن توان مالی و نیروی انسانی شركت هایی است كه این سازمان را تشكیل می دهند. شركت های مختلف با توانایی مختلف مالی و نیروی انسانی سازمانی را تشكیل می دهند كه قادر به انجام كارهای بزرگ تر بوده و شركت ها را قادر به درگیر شدن در پروژه های بسیار بزرگ تر می كند .این فرصت برای كلیه شركت ها به خصوص شركت های كوچك و متوسط (SMEs) به صورتی استثنایی فراهم شده كه بتوانند در سطحی هم چون یك شركت چند ملیتی فعالیت كنند، در آینده ای نزدیك شركت هایی كه با برنامه ریزی صحیح و راهبردی بتوانند در قالب یك سازمان مجازی تشكل یابند قادر خواهند شد با افزایش توان رقابت درسطح جهان بهره وری را بالا برده بسترها و زیر بناهای مناسب توسعه اقتصادی را فراهم نمایند. سازمان مجازی به عنوان یك مزیت اقتصادی نه تنها موجب گسترش بازار و ارتقای بهره وری است بلكه یكی از اساسی ترین عوامل ایجاد اشتغال محسوب می گردد: پویا و فعال شدن شركت های كوچك و متوسط از طریق چتر حمایتی سازمان مجازی می تواند در اقتصاد نقش مهمی را ایفا نماید.

بنابراین لازمه گسترش سازمان های مجازی استفاده مؤثر از توان های مالی ومنابع انسانی شركت های مشاركت جو می باشد كه با استفاده از تجارب و تعامل و همكاری با یك دیگر زمینه فعالیت بخش خصوصی را بهبود بخشیده و توسعه دهند.

سازمان های مجازی به مجموعه ای از سازمان های مستقل اطلاق می شود كه به طور موقت با هم همكاری می كنند، دوایر مستقل و یا افرادی هستند كه به طور مرتب ولی از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) با هم كار می كنند كه بتوانند در دنیای فعلی بر دیگر سازمان ها برتری داشته باشند، آن ها توانایی خود را با هم جمع كرده و به صورت یك سازمان كار می كنند. سازمان مجازی با استفاده از (ICT) با كاهش حضور فیزیكی برای انجام كار گروهی برای رسیدن به یك هدف یك ساله تلاش می كنند و به عبارتی سازمان مجازی به شكل جدیدی از سازمان ها اطلاق می شود كه از مشخصه های آن جمع شدن گروهی از افراد است كه از نظر جغرافیایی پراكنده اند و به سازمان های یكسانی نیز وابسته نبوده و برای رسیدن به یك هدف واحد از طریق فناوری اطلاعات با هم در تماس می باشند. دراین مقاله توسعه و تغییرات اساسی ساختاری در سازمان ها به عنوان پیامدی از فناوری های نوین اطلاعاتی مورد بحث قرار گرفته است، لزوم نقش به كارگیری آن در تغییرات كلیدی همگام با ترقی و پیشرفت سازمان ها با روی كردی به سوی مجازی شدن تعیین شده است.

● كاربرد های فنآوری اطلاعات در صنایع مختلف ارایه خدمات پیشرفته دربخش های گوناگون

▪ "نگرشی بر سازمان های مجازی در محیط های صنعتی"

درقرن حاضر كه عصر پدیداری تازه ها و نوآوری ها است، نوع جدیدی از سازمان ها در حال ظهور است كه آن ها را سازمان های مجازی نامیده اند، این سازمان ها از نوعی تلفیق تازه میان گروه ها و واحدهای پراكنده ای كه با مدد شبكه ارتباطی با هم پیوند خورده و تشكل جدیدی را به وجود آورده اند، خبر می دهد، سازمان های مجازی نمونه ای از

سازمان های آینده ای هستند كه درآن ها پیچیدگی، وسعت و حجم عملیات به گونه ای است كه دیگر نمی توان آن ها را به صورت سازمانی متمركز و واحد اداره كرد، بلكه برای ادامه كار آن ها نیاز به سازمان ها دیگری است.

در مجموعه سازمان هایی كه اثر بخشی خود را در ارتباط با سازمانی دیگر به دست می آورند، آن چه به آن ها معنی می بخشد نوعی اتفاق و اتحاد موقت است. در ساختار سازمان مجازی، سازمان ها به سمتی حركت می كنند كه تدریجاٌ مسأله حضور شركت ها و حتی كاركنان دریك مجموعه فیزیكی و در چارچوب زمانی خاص، فلسفه وجودی خود را از دست می دهد، از طرف دیگر، سازمان ها در جهت تأمین خواسته ها و نیازهای مشتریان به سمت علمیاتی پیش می روند كه برای تدارك و آماده سازی آن ها، نیاز به دانش و فنآوری های مختلفی پیدا می كنند كه سازمان های جدا از هم به تنهایی فاقد وتوانایی لازم در این زمینه ها هستند، بنابراین گروهی از سازمان ها كه نیاز به دانش، اطلاعات و قابلیت های یك دیگر به منظور تولید یا ارایه خدمت دارند، با همبستگی و اتحاد با یك دیگر به صورت سازمان مجازی شكل می گیرند، ایجاد این چنین سازمانی كه شبكه ای از مشاركت و همكاری بوده و دارای ویژگی انعطاف پذیر می باشد، به وسیله فنآوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی امكان پذیر است.

به طور وضوح می توان توسعه را در فناوری اطلاعات جستجو كرد و به خصوص این كه به كارگیری فناوری توسعه یافته جدید، خود یكی از روش های توسعه است، امروزه سازمان ها در قبال این تغییرات و دگرگونی روز به روز نیازبه مدیریت پویا، خلاق و ژرف نگر دارند كه با درایت كامل بتواند هم زمان، راه توسعه را در پیش بگیرد، اما آن چه كه مهم می باشد این است كه آن ها به راحتی نمی توانند در یك لحظه همه چیز را قبول كنند و نسبت به تغییرات جدید واكنشی از خود نشان ندهند. به عبارت دیگر هر جا كه صحبت از فناوری های جدید می شود، همه مردم و همه سازمان ها برای تطابق خود با شیوه های كاری جدید نیاز به زمان دارند.

یكی از این فناوری ها كه امروزه سیطره نامحدود خود را بر تمام ضوابط و مقررات بین المللی حاكم كرده است، فناوری های اطلاعاتی می باشد، امروزه در سازمان، مسأله زمان و مكان مشخص برای انجام یك عمل یا وظیفه، تعریف سنتی خود را از دست می دهد و آن چه اهمیت می یابد، به كارگیری درست و منطقی فنآوری های جدیدی اطلاعاتی و ارتباطی است. از مهم ترین عوامل توسعه در سازمان ها، می توان به تغییر ساختار و ماهیت آن ها اشاره كرد. این تغییر ساختار و ارزش های سنتی و كلاسیك مبتنی بر نظام های سلسله مراتبی به سوی نظام های انعطاف پذیر و پویا، از طرق و به وسیله راه كارهای مختلفی امكان پذیر است. قطع نظر از هرگونه علل اولیه توجیهی تغییر ساختاری، این تغییرات كه باعث كاهش هزینه ها، انعطاف پذیری، كارایی و مشتری مداری و ابزار صلاحیت های جهانی (تولید در كلاس جهانی word class Manufacturing = WCM) می گردد، موجب می شود كه سازمان ها و شركت های مستقل هم دیگر به رسمیت شناخته و از امكانات یك دیگر سو ببرند، گسترش و توسعه در سطح بین المللی، به سودهای كلان و كارایی بیشتر منجر خواهدشد و نیز باعث خواهد گردید كه سازمان ها به میزان بیشتر در حال آماده باش باشند و در مقابل تغییرات جهانی، سریع تر از خود واكنش نشان دهند.

فنآوری و ساختار، هر دو مفاهیمی چند بعدی هستند، اصولاٌ فناوری با ساختار دارای ارتباط است ولی این ارتباط ساده و مستقیم نیست، دلایل مختلفی وجود دارد كه نوع صنعت موجود در سازمان و اندازه سازمان بر رابطه بین فناوری و ساختار اثر می گذارد،سازمان هایی كه دریك نوع صنعت مخصوص وجود دارند، ممكن است مجبور باشند برای رقابت با سایرین، فناوری اصلی آن صنعت را به كار گیرند. بنابراین صنعت در بیشتر مواقع، اندازه كارآمد عملیات میزان رقابت، حد و حدود مقررات دولتی را تحت تأثیر قرارداده و هم چنین انتخاب های فنآوری را در سازمان محدود می سازد. اندازه سازمان تأثیر فنآوری بر ساختار را تعدیل می كند. در سازمان های كوچك، بخش های سازمان های بزرگ یا فعالیت های سازمانی كه به هسته عملیات ارتباط نزدیكی دارند، فناوری ساختار را تعیین می كند. عصر مجازی نهایت توسعه و پیشرفت فنآوری اطلاعات در فضای سه بعدی و در محیطی مبتنی بر دانش است، عصر اطلاعات همراه با فنآوری های پیشرفته موجود چهارمین موج تغییر را در آینده نزدیك در جهان به همراه خواهد داشت تاریخ پیشرفت های بشر در طول سه عصر كشاورزی، عصر صنعت و عصر اطالعات به عنوان سه موج تغییر اساسی اتفاق افتاده است، چهارمین موج تغییر یا عصر مجازی شرایط جدیدی را خلق خواهد نمود كه بیشتر امور روزانه زندگی بشر مجازی خواهد شد. تمام امور اداره جوامع امروزی تغییر خواهد كرد و جهان جدیدی جایگزین جهان فعلی خواهد شد. كه درآن امكان برقراری عدالت و داشتن رفاه بیشتر حداقل به صورت مجازی برای همه فراهم می شود، در این عصر هم چنین تغییرات اساسی در رفتار و اخلاق بشر به وجود خواهد آمد و جو معنویت جو غالب بر جوامع خواهد شد. در كشورهای در حال توسعه مانند ایران كه هنوز در اواسط موج دوم یا عصر صنعت قرار دارند و جو سوم را درك نكرده و آن را به كار نگرفته اند اطلاع از تغییر جهان به سوی عصر مجازی از جنبه های مختلف دارای اهمیت است.

بنابراین باید با حركت پرشتاب حداقل توسعه فنآوری اطلاعات و ارتباطات را جدی بگیرند و با وارد شدن به موج سوم، عصر مجازی را چشم انداز برنامه های ICT دراز مدت خود قراردهند. فاصله دیجیتالی نمادی ازبی عدالتی را در جهان به رخ خواهد كشید. حجم اطلاعاتی كه بین اروپا و امریكا جا به جا می شود ۲۳۱ برابر حجم اطلاعاتی است كه بین خاورمیانه و امریكا رد و بدل می شود. همین مثال به تنهایی فاصله دیجیتالی بین اروپا و خاورمیانه ار از نظر دسترسی به اطلاعات نشان می دهد. تعداد كاربران اینترنت در ایران ۵/۳ میلیون نفر و در كشور كره جنوبی ۳۵ میلیون نفر است با احتساب جمعیت و در نظر گرفتن ضریب نفوذ اینترنت در كره جنوبی كه نزدیك به ۶۵ درصد و در ایران ۵درصد است. حداقل فاصله دیجیتالی ایران با اروپا حدود ۱۳ برابر است. مجموعه اطلاعات فنی و علمی نشان می دهد كه تا ۲۰ سال آینده جهان در عصر مجازی با چهارمین مقطع تحول اساسی تاریخ بشر كه آن را موج چهارم می نامند قرار خواهد گرفت. مشكلات گذر از موج سوم به چهارم مربوط به مسایل فرهنگی، طبیعت بشر كه درمقابل تغییرات جدید مقاومت می نماید، محدودیت های سخت افزاری و نرم افزاری می باشد.

درساختار سازمان مجازی، سازمان ها به سمتی حركت می كنند كه تدریجاٌ مسأله حضور شركت ها و حتی كاركنان دریك مجموعه فیزیكی و در یك چارچوب زمانی خاص فلسفه وجود خود را از دست می دهند دراین سازمان ها مسأله زمان و مكان مشخص برای انجام یك عمل یا وظیفه، تعریف سنتی خود را از دست می دهد و آن چه اهمیت می یابد به كارگیری درست و منقطی فنآوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی است.

سازمان ها در جهت تأمین خواسته ها و نیازهای مشتریان به سمت علمیات پیچیده می روند و برای این منظرو نیاز به دانش و فناوری مختلفی پیدا می كنند،سازمان های جدا از هم و تنها فاقد توانایی لازم در این زمینه ها هستند لذا به همكاری با یك دیگر وابسته اند، یكی از ملزومات این مهم آشنایی و به كارگیری صحیح فنآوری های نوین اطلاعاتی است، تا بتوان از آن به نحو مطولب برای ایجاد تغییرات و هماهنگی های لازم دراین راستا بهره جست. سازمان مجازی به عنوان گونه ای جدید از تشكل های سازمانی، در مسیر حركت نوین سازمان ها شكل گرفته است.

● مشخصات سازمان های مجازی

▪ نداشتن مرز مشخص:

تغییرات بسیار زیادی كه در تجارت و صنعت و ... دنیا به وجود آمده، به دنبال خود عدم اطمینان را همراه كرده است وهمین مطالب نیاز سازمان ها را به داشتن قابلیت انعطاف بیشتر كرده است، در حال حاضر بسیاری از سازمان ها قابلیت ارایه یك سرویس و یا تولید را به تنهایی ندارند و این نیاز به انعطاف، صرفاٌ توسط سازمان های كوچك قابل دستیابی می باشد.

▪ استفاده از منابع مشترك:

یكی از اولین شاخصه های سازمان مجازی جمع شدن توان مالی و نیروی انسانی شركت هایی است كه این سازمان را تشكیل می دهند.

شركت های گوناگون با توانایی مختلف مالی و نیروی انسانی تشكیل سازمانی را می دهند كه قادربه انجام كارهای بزرگ تر بوده و شركت ها را قادر به درگیر شدن در پروژه های بسیار بزرگ تر می كند.

▪ غیر متمركز بودن از نظر مكانی:

یكی از شاخصه های سازمان مجازی، پخش بودن آن ها از نظر مكانی می باشد، چون ارتباطات بین شركت ها با استفاده از فناوری مخابرات صورت می گیرد، دیگر نیازی به ساكن بودن افراد در یك مكان و یا داشتن یك مكان مشخص برای انجام تمامی كارها نمی باشد، به همین دلیل شكل سنتی سازمان ها از بین می رود و یا حداقل نیازی به آن نیست.

تهیه و تنظیم : دكتر پهلوانیان

منابع و ماخذ:

( تابنده ، احمد ، ویژگی های شركت مجازی ، تدبیر شماره ۱۰۴ سال ۷۹

(رابنیز استیفن، تئوری سازمان، ترجمه سید مهدی الدانی و حسن دانایی فرد، نشر موج سال ۷۶

(لاری ، علیرضا ، سازمان قرن بیست و یكم ، تدبیر ۱۰۸ سال ۷۹

(ثاقب تهرانی ، مهدی ، مدیریت فناوری اطلاعات ، مركز آموزش مدیریت دولتی سال ۸۰

(طیب ، علیرضا ، فناوری اطلاعات ، نشر سفیر ،سال ۷۹

(كاستلز، مانوئل، عصر اطلاعات ترجمه احمد علی قلیان و افشین پایا، نشر طرح نو، سال ۸۰

(سازمان های مجازی ، همشهری شماره ۲۸۸۶ ، سال ۸۰

( Beynon, paul, "Information system," Newyork, palgrave ۲۰۰۲.

(Barnait, Christopher, "office space, cyberspace & virtual organization" Hourual ofgeveral management vol, ۲۰,No,۴.

(Cohen Sacha, "on becoming virtual", training & development, may ۱۹۹۷

(Scott, G. James Morton B.Robert, "How virtual organization is?", Techonlogy Review Jounal; fall Winter ۲۰۰۱.

---