شب چله در آذربایجان غربی

● شهرها و جاذبه
امشب «شب چله» و «شب یلدا» است؛ بزرگ ترین شب سال که در همه نقاط ایران و کشورهای فارسی زبان به عنوان یک سنت دیرینه گرامی داشته می شود.
در این میان آداب ورسوم شب یلدا در …

شهرها و جاذبه

امشب «شب چله» و «شب یلدا» است؛ بزرگ ترین شب سال که در همه نقاط ایران و کشورهای فارسی زبان به عنوان یک سنت دیرینه گرامی داشته می شود.

در این میان آداب ورسوم شب یلدا در مناطق مختلف و بین اقوام گوناگون با تفاوت‌های بسیار برگزار می‌شد. از قدیمی‌ترین آداب منطقه آذربایجان در شب چله برگزاری جشن خدر نبی و قورتولوش بایرامه (عید نجات) بوده است که امروزه به عنوان خاطره در اذهان مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها به جا مانده است.

در عید خدر نبی جوانان دم‌بخت هر روستایی اقدام به جمع‌آوری حبوبات از جمله نخود، گندم، ذرت، تخم هندوانه و خربزه و... از منازل می‌کردند و پس از پختن و خشک کردن، همراه نمک در هاون می‌کوبیدند که در اصطلاح محلی «قووت» گفته می‌شود به اندازه هفت ناخن زیر زبان خود گذاشته و می‌‌خوابیدند و خواب‌هایی که می‌دیدند توسط بزرگ‌تر‌ها تعبیر می‌شد.همچنین دختران دم‌بخت از حبوبات جمع‌آوری شده آش پخته و بین همسایه‌ها تقسیم می‌کردند. که درواقع نوعی نذری برای باز شدن بختشان بود.

با گذشت زمان و تغییرات فرهنگی و اجتماعی که در جوامع بشری به وجود آمده نوع برگزاری این‌گونه مراسم نیز متحول شده است، ولی اساس و پایه آنها ثابت مانده است، امروزه در مناطق آذربایجان شب یلدا جوان‌تر‌ها در منزل پدر و مادر جمع شده و با خوردن هندوانه، انواع حلوا، آجیل، پشمک و سایر تنقلات مدرن را که تقریبا جایگزین کشمش، سنجد، گندم برشته، ملاخ (انگورهایی که قبلا به نخ کشیده می‌شد و در مکان خنکی از سقف آویزان می‌کردند تا تازه بماند) و سایر خوردنی‌های سنتی این شب را عزیز می‌دارند.

طبق آداب و رسوم دیرینه مردمان آذربایجان کهن شب یلدا آتش روشن کرده و زغال حاصل را طی مراسم ویژه‌ای زیر کرسی می‌گذاشتند و تمامی افراد خانواده از بزرگ و کوچک، در خانه مسن‌ترین فرد فامیل و دور کرسی جمع می‌شدند و تنقلات رایج در آن زمان را که از قبل برای این شب تدارک دیده می‌شد ، می‌خوردند و پای صحبت و قصه‌های مسن‌ترین و خوش‌بیان‌ترین فرد خانواده می‌نشستند و او نیز با گفتن قصه‌های شیرین که اکثرا زبان حال جوانمردان و عاشق‌پیشگان بوده است چنان شور و حرارتی ایجاد می‌کرد که همه سرمای طاقت فرسای بیرون از خانه را فراموش می‌کردند که افسانه چله بزرگ و چله کوچک از جمله این افسانه‌هاست.همچنین از دیگر مراسم شب یلدا خرید هدیه برای تازه‌واردهای هر خانواده است که متاسفانه امروزه با تشریفات و تجمل‌گرایی همراه شده است.

به این ترتیب که اگر خانواده‌ای تازه‌عروس نامزد داشته باشد با خرید معمولا یک قطعه طلا و یک دست لباس و شیرینی به منزل عروس رفته و با دادن هدیه‌ها اجازه تازه عروس را از پدر و مادرش می‌گیرند تا در مراسم شب به منزل داماد بیاید. همچنین اگر خانواده‌ای دختر تازه‌عروس داشته باشد که در طول این سال به خانه بخت رفته باشد معمولا دو سه روز قبل از شب یلدا هدیه و تنقلات همراه نان محلی پخته شده آماده کرده و توسط برادر عروس به منزل داماد می‌فرستند.

ملیحه برقی‌