چالش های هند در دستیابی به منابع نفت و گاز

«مانی شانکار آیار» که تا یک ماه پیش, به عنوان وزیر نفت و گاز طبیعی هند, به دنبال نهایی کردن پروژه های مختلف انتقال نفت و گاز به هند بود, در این مقاله, با برشمردن چالش های این کشور در تامین انرژی مورد نیاز برای تحقق هدف های اقتصادی خود در ۲۰ سال آینده, گزینه های پیش روی آن را برای مقابله با این چالش ها معرفی کرده است

«مانی شانکار آیار» که تا یک ماه پیش، به عنوان وزیر نفت و گاز طبیعی هند، به دنبال نهایی کردن پروژه های مختلف انتقال نفت و گاز به هند بود، در این مقاله، با برشمردن چالش های این کشور در تامین انرژی مورد نیاز برای تحقق هدف های اقتصادی خود در ۲۰ سال آینده، گزینه های پیش روی آن را برای مقابله با این چالش ها معرفی کرده است.

●افزایش وابستگی اقتصاد هند به نفت و گاز

برنامه کوتاه مدت ملی دولت «ائتلاف پیشرو متحد» (UPA) نخستین مدرکی است که نشانگر علاقه مندی این دولت به اختصاص دادن بخشی جداگانه به امنیت انرژی است و نشان می دهد توجه به این موضوع به منظور تحقق هدف های توسعه ملی هند و از بین بردن کمبودهای پیش روی این کشور در ۲۰ سال آینده، بیشتر شده است.

ضروری است، اقتصاد هند روند رشد تولید ناخالص داخلی را دست کم به حدود ۷ تا ۸ درصد برساند و حفظ کند که چنین روندی تنها با دستیابی به منابع انرژی مورد نیاز به منظور تامین سوخت لازم برای تحقق این روند بالای رشد اقتصادی در یک دوره زمانی طولانی مدت، شدنی است.

در حال حاضر، سوخت های هیدروکربوری، یعنی نفت و گاز، حدود ۴۵ درصد در سبد مصرف انرژی هند سهم دارند و انتظار می رود، در دو دهه آینده، سهم گاز طبیعی در نیازهای انرژی هند، از حدود ۶ درصد کنونی به ۲۰ درصد افزایش یابد؛ در حالی که سهم نفت و گاز همراه، به احتمال زیاد، نصف نیاز کنونی انرژی کشور باقی خواهد ماند و به همین علت فعالیت های هند برای استفاده از زغال سنگ، انرژی هسته ای، منابع انرژی نامتعارف یا دیگر سوخت های جانشین برای تامین امنیت انرژی خود، در نهایت به سوخت های هیدروکربوری نیاز خواهد داشت.

در واقع وابستگی هند به واردات نفت برای تامین نیازهای خود در شرایط کنونی، بیش از ۷۵ درصد است. این کشور برای واردات نفت خام مورد نیاز، در فاصله سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۵ میلادی، حدود ۲۶ میلیارد دلار هزینه کرده است و به نظر می رسد این میزان در سال جاری میلادی بسیار بیشتر باشد. حتی با این که برای افزایش تولید نفت خام در داخل کشور هند از سطح کنونی کمتر از ۳۵ میلیون تن در سال، به سالانه ۵۰ میلیون تن تا سال ۲۰۲۵ میلادی، برنامه ریزی شده است، وابستگی هند به واردات نفت خام به منظور تحقق برنامه ریزی ها برای رشد اقتصادی این کشور، به حدود ۸۵ درصد یا بیش از آن در دو دهه آینده افزایش خواهد یافت.

وضعیت مشابهی نیز برای گاز طبیعی وجود دارد، این محصول که تا دهه ۸۰ میلادی به عنوان عاملی مزاحم در فعالیت های اکتشافی و از موانع استخراج نفت خام از مخازن شناخته می شد، هم اکنون در حال تبدیل شدن به محصولی حتی با ارزش تر از نفت خام است.هند تاکنون با توقف سوزاندن گاز در میدان های نفتی در سریع ترین حالت ممکن و نیز کشف منابع گاز به ویژه در خلیج «بی» در بنگال، توانسته است تولید گاز را در داخل کشور از حدود روزانه ۹ میلیون متر مکعب در دهه ۸۰ میلادی به حدود روزانه ۹۰ میلیون متر مکعب گاز در حال حاضر برساند، اما منابع گازی که تاکنون کشف شده اند، در حال رسیدن به بیشترین سطح تولید ممکن و آغاز افول تولید هستند و در خوش بینانه ترین برنامه ریزی ها نیز، وابستگی هند به واردات گاز، به احتمال زیاد به زیر ۵۰ درصد نخواهد رسید. بنابراین، تنها امید هند برای اطمینان از تامین امنیت انرژی خود، می تواند با یکپارچگی و همراهی با «کشورهای هیدروکربوری آسیا» محقق شود و تا زمانی که این اقتصادها بخشی از اقتصاد جهانی انرژی هستند، هرگونه همکاری منطقه ای در آسیا باید به طور کامل با همکاری های جهانی انرژی ادغام شود.

●چشم انداز داخلی تامین انرژی هند

شناسایی عوامل موثر در امنیت انرژی هند، بررسی و تحلیل چگونگی تامین این امنیت را روشن تر می کند. نخست بررسی چشم انداز داخلی که نشان می دهد هند از موهبت های طبیعی قابل توجهی برخوردار است و تنها باید پراکنش های زمین شناسی و موانع فنی موجود در مسیر دستیابی به درون زمین و نیز در زیر سطح دریاهایی که این کشور را احاطه کرده اند، مورد توجه قرار گیرند که به طور مشخص، باید دو پدیده زمین شناسی را در بررسی سرچشمه های هیدروکربوری در شبه قاره هند در نظر داشت.

نخست آن که تشکیل این شبه قاره صدها میلیون سال پیش و با جدایی ابر قاره «گاندوانا» از قطب جنوب آغاز شد. این ابرقاره در مسیر خود به سمت اوراسیا در اقیانوس هند، از کنار ماداگاسکار گذشت که سبب شد جریان های آتشفشانی در این منطقه، حجم زیادی از منابع هیدروکربوری منطقه وسیعی را که هند کنونی را نیز در بر می گیرد، در زیر پوششی از سنگ های آتشفشانی بپوشانند که این پدیده، دشواری هایی را در پیمایش ها و برآوردهای کنونی از ذخایر احتمالی که تنها با حفاری در پوشش سنگ های آتشفشانی امکان پذیر است، به وجود آورده است. دومین پدیده زمین شناسی که باید به آن توجه کرد، مربوط به زمانی است که ابرقاره «گاندوانا» با اوراسیا برخورد کرد و بلندترین رشته کوه های جهان به وجود آمد. این پدیده در آن زمان، سبب شد سطح بیکرانی از فسیل های دریایی در زیر این رشته کوه ها پنهان و پوشانده شوند که وجه تمایز این ابرقاره از اوراسیا نیز به شمار می رود.

چنین شرایطی سبب شده است، برنامه های اکتشافی حساب شده ای که برای فعالیت در دامنه های رشته کوه هیمالیا تدوین شده اند، تاکنون در کشف نفت یا گاز موفق نباشند. هرچند هم اکنون شرکت «کارین انرژی» که اکتشاف های بزرگی را در صحرای «راجستان» داشته است و فعالیت در بلوک های اکتشافی را در بخش مرزی نپال با هند (در دامنه های هیمالیا) به عهده دارد، به دنبال سرمایه گذاری مشترک با شرکت «ONGC» هند است که این شرکت نیز مسئولیت فعالیت در بلوک های اکتشافی را در بخش هندی این منطقه به عهده دارد. در بخش دریا نیز پیش بینی می شود، هند موفقیت هایی را درکشف منابع هیدروکربوری در خلیج های «کمبی» و «بی» در بنگال داشته باشد.

با در نظر گرفتن وضعیت هند در تامین منابع انرژی با تکیه بر منابع داخلی خود، می توان نتیجه گرفت که مهم ترین چالش این کشور در تامین امنیت انرژی، وصل کردن دانش هیدرکربوری بومی به بهترین منابعی است که می توان برای ارتقای این دانش، به آنها دسترسی یافت. دومین مسئله نیز استفاده از تجربه جهانی برای ارتقای تجربه های بومی است که توسعه همکاری های خارجی با شرکت های بزرگ نفتی و استفاده از تجربه های جهانی در زمینه های مورد نیاز می تواند در این روند موثر باشد.

---