این فریاد ماست این خواسته ماست, صلح در دنیا

نگاهی به «پایکوبی اسب های پشت پنجره۲»

جنگ، شاید یکی از اولین مفهوم‌هایی است که حتی قبل از شروع نمایش با دیدن مجموعه‌ای از آثار هنری در سالن انتظار نمایش و بعد از آن اجرای پرفورمنس می‌تواند به ذهن مخاطب خطور کند. در خود نمایش هم این مساله، پررنگ‌ترین است و مرگ که در پی آن می‌آید. اما به واقع حواشی جنگ و افراد بازمانده از آن‌که باید جنگ را با تمام خشونتش بپذیرند، بار تراژیک این نمایش را به دوش می‌کشد.

پایان ناخوشایندی که مسیری جز استیصال و در نهایت پذیرش واقعیت تلخ گویا برایش رقم زده نشده است، حتی اگر این آدم‌ها مجبور باشند با خیال‌هایی واهی و رویاهای خود روزگار باقی‌مانده را بگذرانند. ولی در واقع این نمایش، اعتراض به جنگ است؛ جنگی که محدود به زمان و جغرافیای خاصی نیست و فقط شکلش تغییر کرده است. به همین دلیل است در نمایشگاهی که همزمان با این اجرا در سالن انتظار برپاست، از «ساداکو» و اریگامی‌های او یاد می‌شود؛ دختر نوجوانی که در اثر تشعشعات رادیواکتیو بمب باران اتمی ژاپن توسط آمریکا در جنگ جهانی دوم، صدمه دیده بود و با ساختن هزار پرنده دریایی کاغذی که سمبل سلامتی‌اش بودند، می‌خواست زنده بماند و با این‌کار، پیام صلحش را به همه جا گسترش داد، اما قبل از تمام شدن هزار پرنده دریایی، او مرد و همکلاسی‌هایش کار ناتمام او را تمام کردند و بعدها بنای یادبودی در ژاپن برای او ساخته شد، که روی آن نوشته شده: این فریاد ماست. این خواسته ماست. صلح در دنیا. در واقع این همان پیام اصلی این گروه نمایشی می‌تواند باشد.

فضای نمایش فضایی تلخ، سرد و سیاه، اما فانتزی است. این ویژگی‌ها در طراحی لباس و گریم بازیگران هم مشهود است. گویی توان و جانی از آنها باقی نمانده و از سویی دیگر با این فضاسازی واقعیت اصلی جنگ گویی به سخره گرفته می‌شود. بازیگران در این نمایش نماد اتفاقات و المان‌های صحنه هستند و با وجود آنکه در نمایشنامه اصلی که «تینوش نظم‌جو» آن را ترجمه کرده است، هفت شخصیت تعریف شده، اما در این اجرا، هادی کمالی‌مقدم- کارگردان- تنها از دو بازیگر برای بیان و بازی محوری استفاده می‌کند، که گاه می‌تواند عاملی برای سردرگمی مخاطب برای ارتباط با نمایش هم باشد. استفاده از فرم و نشان دادن توانایی بازیگران برای فرم‌های مختلف اجرا و همچنین تنوع طراحی حرکات، برای این گروه ۱۰نفره ظاهری چشم‌نواز دارد، اما به واقع بخش عمده‌ای از این حرکات، بدون پرداخت صحیح و معرفی کاراکترها تا آخر نمایش باقی می‌ماند. ضمن اینکه ریتم کند نمایش و طولانی بودن آن، و استفاده از تمامی صحنه بدون توجه به اصل تمرکز در طراحی صحنه، خستگی و ازهم‌گسیختگی‌ ذهنی را می‌تواند برای مخاطب به همراه داشته باشد که تا حدی موسیقی زنده و خلاقانه فرشاد فزونی و استفاده از اصوات مناسب با صحنه‌ها، این ضعف را جبران می‌کند.

اجرای نمایشنامه «ماتئی ویسنی یک» از این جهت که خود نویسنده این فضا را تجربه کرده – او نیمی از این نمایش را در رومانی نوشته و بعد از توقیف کارهایش به فرانسه پناهنده شده و باقی نمایشنامه را در فرانسه به نگارش درآورده است- برای مخاطب ایرانی با تجربیاتی مشترک، قابل درک است؛ مضمونی اجتماعی که تاثیر در تاریخ و فرهنگ و مسایل سیاسی یک جامعه دارد. اجرای نمایش خارج از سالن‌های نمایش، در قرن بیستم بنا به ضرورت مسایل اجتماعی و سیاسی جدی انگاشته شد. قرن بیستم، قرن آشوب و خشونت بود و در نتیجه هنرمندان متعهد شدند تا جوامع را به شکلی رادیکال نقد کنند. از این جهت اجرای خیابانی یا محیطی این نمایش در پاییز سال گذشته در پارکینگ تالار وحدت و این بار با خوانشی دوباره در مجموعه برج آزادی، برای بیشتر دیده شدن و فریاد زدن خواسته‌شان، قابل تامل است چرا که تئاتر خیابانی، تئاتر اجتماعی است. تئاتر اعتراض است؛ اعتراض به اوضاع موجود جامعه که در قالب یک داستان در میان مردم به نمایش درمی‌آید. ضمن اینکه یکی از اهداف اصلی این گروه بر پایه اجراهای محیطی، در جهت هویت بخشیدن به فضا توسط رویدادهای فرهنگی - هنری تعریف شده است. در مکانی که مخاطب انتظار آن را ندارد، نمایشی اجرا می‌شود که حتی ممکن است توجه رهگذران معمول را هم به خود جلب کند.

به نظر می‌رسد نمایش «پایکوبی اسب‌ها پشت پنجره ۲» داعیه یک تئاتر مدرن را دارد. جهان امروز در احاطه رسانه‌های گوناگون قرار گرفته و تئاتر امروز نیز خواسته یا ناخواسته در این مسیر قرار می‌گیرد که برای ارتباط با مخاطب خود زبان جدیدی داشته باشد و با پایبندی به اصول تئاتری از امکانات دیگر هم برای بیان خود استفاده کند. فرصت استفاده از این امکانات در مجموعه برج آزادی و برگزاری نمایشگاهی میان‌رشته‌ای در فضای داخلی، پرفورمنس در فضای باز و استفاده از امکانات تکنولوژیکی مجموعه خود به بهتر دیده شدن کارگروه و کامل شدن آن کمک بزرگی کرده است.

منبع: ایران تئاتر

فرناز فرضی