پالایشگاهی كوچك, بنگاهی بزرگ

سیاست انرژی كشور بر اساس بهره گیری هر چه بیشتر از منابع گازطبیعی و افزایش سهم گاز در سبد مصرف حامل های انرژی از طریق توسعه شبكه داخلی گازرسانی و نیز ارتقای جایگاه ایران در صادرات گاز به بازارهای بین المللی شكل گرفته است تا از این رهگذر صرفه جویی اساسی در مصرف نفت خام و فرآورده های نفتی مایع كه می توانند درآمدهای صادراتی كشور را افزایش دهد, حاصل شود

سیاست انرژی كشور بر اساس بهره‌گیری هر چه بیشتر از منابع گازطبیعی و افزایش سهم گاز در سبد مصرف حامل‌های انرژی از طریق توسعه شبكه داخلی گازرسانی و نیز ارتقای جایگاه ایران در صادرات گاز به‌بازارهای بین‌المللی شكل گرفته است تا از این رهگذر صرفه‌جویی‌ اساسی در مصرف نفت خام و فرآورده‌های نفتی مایع كه می‌توانند درآمدهای صادراتی كشور را افزایش دهد، حاصل شود. شركت ملی گاز ایران در پایان سال ۸۲ با بهره‌گیری از حدود ۶/۱۷ هزار كیلومتر شبكه گازرسانی افزون بر ۶/۶ میلیون مشترك و قریب به‌۵/۹ میلیون خانوار (بیش از ۴۰ میلیون نفر) را تحت پوشش قرار داده است.

این مهم از طریق دریافت روزانه متجاوز از ۲۳۶ میلیون مترمكعب گازطبیعی از شركت ملی نفت ایران و تصفیه آن در پالایشگاه‌های گاز صورت می‌گیرد. درحال‌حاضر شش شركت پالایش گاز با ظرفیت روزانه ۳۱۸میلیون‌مترمكعب به‌امر پالایش گاز اشتغال داشته و هركدام ضمن انجام و پیروی از سیاست‌های كلان وزارت‌نفت و شركت ملی گاز ایران، خود به‌صورت یك بنگاه اقتصادی عمل می‌نماید. شركت پالایش گاز سرخون‌و‌قشم یكی از این شركت‌ها است كه با ظرفیت پالایش و نم‌زدایی ۸/۱۵ میلیون‌مترمكعب در روز، علاوه‌بر تامین نیازهای مصرف نیروگاه بندرعباس، پالایشگاه نفت بندرعباس،‌ صنایع تولیدی استان هرمزگان، مصارف خانگی و صنعتی استان كرمان نظیر مس سرچشمه، شهرهای سیرجان، كرمان، رفسنجان و ... را نیز تغذیه می‌كند كه در آینده به‌این تعداد افزوده نیزخواهد شد.

شایان ذكراست كه این پالایشگاه و خطوط لوله گاز استان‌های اشاره شده، به‌سیستم شبكه گازرسانی كل كشور متصل نبوده و درواقع یك مدار بسته را تشكیل می‌دهند. بدین لحاظ و باتوجه به‌مصرف روز افزون گاز در این استان‌ها، از یك سو میزان ریسك پذیری در قابلیت اطمینان جهت تامین گاز را بالا برده است و از سویی دیگر حساسیت گازرسانی به‌نیروگاه‌ها و نیز سایر صنایع بزرگ این استان‌ها همچون پالایشگاه بندرعباس، این شركت را ملزم نموده است تا تعمیرات سالانه خود را به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی نمایند كه هیچ‌گاه از میزان گاز پالایش شده خروجی آن كاسته نشود. این درحالی است كه تنها نیروگاه‌های بندرعباس، كرمان و مس سرچشمه كه گاز خود را از این شركت دریافت می‌كنند، به‌طور متوسط روزانه ۶۶/۸ میلیون‌مترمكعب گاز مصرف می‌نمایند. در سال ۱۳۷۸ روزانه به‌طور متوسط ۳۸/۸ و در سال ۱۳۸۲ به‌طور متوسط ۹۳/۱۲ میلیون مترمكعب گاز وارد این پالایشگاه شده و پس از تصفیه به‌مصرف كنندگان ارائه گردیده است.

این شركت علاوه بر تامین تعهدات ایجاد شده، در راستای تحقق سیاست‌های شرکت ملی گاز ایران براساس خط‌مشی‌های کیفیت, مدیریت زیست‌محیطی و ایمنی بهداشت شغلی نیز گام برداشته و درجهت تامین نیازمندی‌های مشتری, بهبود مداوم، اثر بخشی سیستم و دستیابی به‌صنعت سبز موفق به‌دریافت گواهی‌نامه ایزو ۹۰۰۱ و ۱۴۰۰۱ و۱۸۰۰۱ گردیده است که به‌صورت سیستم مدیریت یکپارچه(IMS)استقرار یافته‌اند. همچنین در این راستا موفق به‌دریافت لوح نشان صنعت نمونه سبز در سال‌های ۷۹ و ۸۰ سازمان محیط‌زیست کشور شده است. و علی رغم تمام محدودیت‌ها و حساسیت‌های كاری، عملكردی مثبت در زمینه‌های مدیریتی و نیز فنی – تخصصی از خود به‌جا گذاشته است. این عملكرد و نگرش می‌تواند به‌عنوان یك نمونه موفق مورد بررسی قرارگرفته و مجله اقتصاد انرژی گزارشی را در اینباره تهیه كرده است.در گزارشی كه از نظر خوانندگان محترم می‌گذرد تلاش شده است تا ضمن اشاره به‌فعالیت‌های جاری شركت، دوراندیشی‌های صورت گرفته و نیز اقدامات انجام شده در جهت كاهش فاصله با پالایشگاه‌های مشابه‌ خارجی، منعكس شود. بدیهی است همچنان كاستی‌هایی وجود دارد كه خوشبختانه مدیریت پالایشگاه نیز به‌آن اشراف داشته و با تعریف پروژه‌هایی پژوهشی درصدد رفع آنان هستند. امید است در آینده‌ای نزدیك شاهد به‌بار نشستن زحمات متخصصینی باشیم كه در شرایط ویژه جوی از نظر حرارت و رطوبت تلاش می‌كنند. شرایطی كه به‌مرور زمان فولاد آبدیده را از بین می‌برد اما كوچكترین اثری در عزم راسخ این مردان سخت كوش ندارد كه حتی آنان را مصمم‌تر نیز می‌كند.

●مقدمه

به‌منظور تامین بخشی از نیازهای انرژی کشور و نیز در جهت افزایش سهم گازطبیعی در سبد مصرف انرژی و۶۱۴۷۲;جایگزینی آن با سایر فرآورده‌های نفتی برای مصارف صنعتی و خانگی در استان‌های هرمزگان و کرمان, پالایشگاه گاز سرخون و قشم تاسیس و فعالیت‌های خود را در بخش تولید گازطبیعی پالایش شده و مایعات گازی همراه از دو حوزه گازی سرخون و گورزین که به‌ترتیب در منطقه بندرعباس و جزیره قشم واقع شده‌اند, از سال ۵۷ آغاز نمود.

تاكنون دو فاز از پالایشگاه گاز سرخون كه در ۲۵ كیلومتری شمال شرقی بندرعباس واقع شده وتكمیل و راه‌اندازی شده است. شروع بهره‌برداری از فاز اول آن در سال ۶۵ و فاز دوم آن در سال ۷۵ می‌باشد. گازطبیعی مورد نیاز این تاسیسات از طریق ۱۳ حلقه چاه موجود بر روی حوزه گازی سرخون تامین شده كه پس از انجام فرآیندهای تفكیك، شیرین‌سازی و نم‌زدایی بر روی آن آماده انتقال به‌مبادی مصرف می‌گردد.انجام این فرآیندهای اصلی، توسط واحد شیرین‌سازی، نم زدایی، بازیافت گلایكول، تبرید با پروپان و واحد تثبیت مایعات و تولید LPG و ... میسر می‌گردد. درحال‌حاضر ظرفیت پالایشگاه گاز سرخون ۱/۱۴ میلیون‌مترمكعب گاز و۱۲ هزار بشكه مایعات گازی تثبیت شده و ۹۰ تن در روز گاز مایع است.مایعات گازی تثبیت شده این پالایشگاه نیز جهت تامین بخشی از خوراك ورودی پالایشگاه نفت بندرعباس به‌آنجا ارسال می‌گردد. گاز مایع به‌عنوان محصول جدید این پالایشگاه در واحد تثبیت مایعات گازی تولید و به‌شركت پخش فرآورده‌های نفتی تحویل می‌گردد.

تاسیسات گورزین به‌منظور نم‌زدایی گازطبیعی استحصالی از ۵ حلقه چاه شیرین حوزه گورزین و تثبیت مایعات‌گازی همراه طراحی و در سال ۵۹ بهره‌برداری از آن در جزیره قشم آغاز شده است. درسرخون ۸ چاه و در گورزین ۵ چاه وجود دارد كه گاز آن كاملا شیرین است. ظرفیت پالایشی این تاسیسات ۱/۲ میلیون مترمكعب گازطبیعی در روز می‌باشد. گاز تولیدی این تاسیسات بخش دیگری از مصارف انرژی نیروگاه بندرعباس را تامین می‌كند كه بدین منظور از خط لوله ۱۲ اینچ كه بخشی از آن در دریا قراردارد جهت انتقال گاز استفاده می‌شود. مایعات گازی تثبیت شده پس از ذخیره از طریق خط ۶ اینچ به‌اسكله بارگیری لافت منتقل و از آنجا به‌خارج از كشور صادر می‌گردد.

گلایكول ماده اصلی این بخش است كه برای جداسازی آب از گاز استفاده می‌شود. در تماس با گاز این مایع ابتدا آب را به‌خود می‌گیرد و سپس گلایكول آبدار وارد مجموعه‌ای می‌شود و آب خود را از دست می‌دهد. این سیكل مجددا با حرارت تكرار می‌شود. این تاسیسات طوری طراحی شده كه هیچ‌گونه گاز مازاد ندارد و گازی كه امروزه در مشعل می‌سوزد به‌دلیل وجود مقدار كمی‌ گاز ‌است كه در داخل لوله قرار دارد.

شركت پالایش سرخون و قشم طی سال‌های ۸۲-۷۸ به‌طور متوسط روزانه به‌ترتیب ۳۸/۸، ۷۷/۸، ۷۱/۸، ۸۳/۹ و۹۳/۱۲ میلیون‌مترمکعب گاز دریافت كرده است. مقایسه دریافت سالیانه گازطبیعی در سال‌های ۸۱ و ۸۲نشان‌‌دهنده یك تغییر ۷/۳۲ درصدی در پالایشگاه سرخون و ۶/۲۳ درصد تغییر در پالایشگاه قشم است به‌طوری كه دریافت سالیانه گاز در سرخون از ۱/۳ میلیارد متر مكعب در سال ۸۱ به متجاوز از ۱/۴ میلیارد متر مكعب در سال ۸۲ افزایش یافته و این اعداد برای پالایشگاه قشم به‌ترتیب ۴۷۸ و ۵۹۱ میلیون‌مترمكعب برای سال‌های ۸۱ و ۸۲ می‌‌باشد. این شركت در سال ۸۲ ضمن دریافت و پالایش ۷۱۹/۴ میلیارد متر مكعب گاز، حدود ۵۵۹ هزارمترمكعب مایعات گازی و ۱/۴۸ هزار متر مكعب گاز مایع نیز تولید كرده است. ظرفیت پالایش و نم زدایی این تاسیسات در منطقه سرخون در سال‌های ۸۰-۷۵ به‌میزان ۱/۷ میلیون‌مترمكعب در روز بوده که در سال‌های ۸۱ و ۸۲ به‌میزان ۱/۱۴ میلیون‌مترمكعب در روز رسیده است در حالی که در گورزین درتمام این سال‌ها(۸۲-۷۵) این رقم ۷/۱ میلیون‌مترمكعب در روز ثابت بوده است. انرژی برق این تاسیسات توسط توربین‌های گازی موجود كه مجموعا ۲/۷ مگاوات ظرفیت دارند، تامین می‌ شود. تولید مستمر و بدون توقف ؛ ضرورتی استراتژیك

شركت پالایش سرخون و قشم شركتی است كه وظیفه پالایش و تولید گازطبیعی را در بخش جنوب كشور (استان‌های هرمزگان و كرمان ) برعهده دارد. بر خلاف مجموعه شبكه انتقال گاز در كشور، تولید و انتقال در این مجموعه یك سیستم كاملا مستقل و به‌صورت یك مدار بسته است. بنابراین هر نوع تغییر در كیفیت و كمیت گاز پالایش شده، تاثیر مستقیم روی مصرف كننده‌ها خواهد گذاشت.

باتوجه به‌اینكه صنایع مهمی‌مثل نیروگاه بندرعباس، پالایشگاه نفت بندرعباس، نیروگاه كرمان، مس سرچشمه و ....از گاز پالایش شده این شركت تغذیه می‌شوند، بنابراین به‌هیچ عنوان نمی‌توان توقف در تولید را توجیه كرد. به‌این ترتیب است كه تولید مستمر با كیفیت بالا، به‌یك شعار محوری تبدیل شده است..

مهندس بازرگان، ‌رئیس بهره‌برداری شركت در این باره معتقد است پالایشگاه گاز نیز همانند سایر صنایع به‌تعمیرات سالانه نیاز دارد. افزایش نیاز از سوی مصرف‌كننده و اینكه ما تنها تولید كننده دراین ناحیه هستیم و مصرف كننده‌های ما نیز تماما صنعتی هستند و گاز هم ماده‌ای نیست كه بتوان ذخیره كرد، تعمیرات اساسی برای ما از یك جایگاه مهمی‌برخوردار شده‌است. البته نمی‌خواهم بگویم كه با تعمیرات به‌هیچ عنوان توقفی برای هیچ مصرف‌كننده و یا كاهشی را در هیچ سالی از این پنج ساله نداشتیم, ولی امیدواریم كه تعمیرات را تحت برنامه انجام می‌دهیم و توقف اضطراری در سیستم نداشته باشیم كه منجربه‌توقف تولید شود.

---