رک گویی کودکانه

همه ما در شرایطی قرار گرفته ایم که کودکی در جمع و در حضور دیگران به والدین یا به بزرگ ترها اهانت می کند و در این زمان جز شگفت زدگی, خشم و جریحه دار شدن احساسات والدین هیچ راهکار دیگری معمولا در دسترس نیست و اغلب در این موارد واکنش ها تا حدی شتاب زده و دور از منطق صورت می گیرد

همه ما در شرایطی قرار گرفته ایم که کودکی در جمع و در حضور دیگران به والدین یا به بزرگ ترها اهانت می کند و در این زمان جز شگفت زدگی، خشم و جریحه دار شدن احساسات والدین هیچ راهکار دیگری معمولا در دسترس نیست و اغلب در این موارد واکنش ها تا حدی شتاب زده و دور از منطق صورت می گیرد.

به عنوان مثال اگر در شرایطی قرار گرفتید که فرزندتان در حضور جمع به شما گفت تو هیچی نمی فهمی! سعی کنید کلام فرزندتان را در چارچوب جدیدی قرار دهید و به او برگردانید مثلا به او بگویید به نظر می رسه تو واقعا به خاطر نرفتن به پارک از دست من عصبانی هستی؟ یا بهتر نیست به جای حرف بی ادبانه علت عصبانیت خود را بگویی؟

در این شرایط باید به فرزندان گوشزد کنید «من هیچ گاه با تو بی ادبانه حرف نمی زنم و دوست هم ندارم که تو با من اینطوری حرف بزنی» و در این مرحله از او دور شوید و او را تنها بگذارید.

اگر در شرایط اهانت به خود توسط فرزندتان قرار گرفتید، سعی کنید علت خشم و واکنش او را کشف کنید و به خود رجوع کنید تا متوجه شوید آیا شما از واژگان و عباراتی مانند او استفاده می کنید یا نه؟ نتایج تحقیقات مختلف این موضوع را به اثبات رسانده است که اگر والدین به خصوص مادر در نامیدن افراد خانواده یا دوستان و آشنایان از کلمات خاص و غیرمحترمانه ای استفاده کنند احتمال استفاده این کلمات از سوی کودکان بیشتر می شود. تحقیقات همچنین نشان می دهد که شیوه ابراز هیجان در کودکان عمدتا از رابطه با مادر سرچشمه می گیرد.

اما از آنجا که کودکان با افراد زیادی تماس دارند و به مکان های مختلفی می روند و یا از طریق تلویزیون، کلام و ابراز هیجانات خود را شکل می دهند لذا محتمل است که کلمات تند و ناسزای زیادی را در دایره لغات خود بگنجانند. بسیاری از کودکان تا سن چهار سالگی می توانند بیاموزند که چگونه خشم خود را به شیوه ای مستقیم و قابل قبول ابراز کنند اما این امر مستلزم تشویق و مداومت از سوی والدین به خصوص مادر است. همچنین تا این سن اغلب کودکان می توانند بفهمند که چگونه کلمات توهین آمیز و جملات غیرمهربانانه می تواند احساسات دیگران را جریحه دار کند.

بسیاری از کودکان تا سن هشت سالگی می توانند خشم خود را به طور مناسب ابراز کنند بدون این که از کلمات ناسزا استفاده کنند و یا بی جهت برانگیخته شوند و بخش اعظم این گونه ابراز هیجان و بروز احساسات، اکتسابی از محیط اطراف است.

● ریشه اهانت کودک به دیگران:

«مامان چرا اون آقاهه این قدر چاقه» «بابا اون خانمه چرا این قدر زشته» و جملات دیگر که تنها باعث خجالت زدگی و شرمساری والدین می گردد، نتیجه چه رفتاری می تواند باشد؟

واقعیت آن است که کودکان مشاهده کنندگانی دقیق، بی خطا و صادقند. گاه آنان از ابراز تعجب و واکنش نسبت به خصوصیات فردی و ظاهری کسی قصد و نیت آزار و قضاوت ندارند و تنها کنجکاو هستند و گاه کنجکاوی، تعجب و شگفتی خود را با کلماتی که در عالم بزرگسالی توهین به حساب می آید، بیان می کنند. در این مواقع والدین اغلب یا به کودکان تشر می زنند که زود عذرخواهی کن چون خیلی بی ادب بودی و حرف خوبی نزدی و گاهی نیز حتی کودک را تنبیه می کنند. آن چه مسلم است که این شیوه به کودکان چیزی نمی آموزد و اولین کاری که شما باید در چنین مواقعی انجام دهید ارزیابی آن است که آیا فرد مورد نظر، این کلام یا جمله اهانت آمیز را شنیده است یا نه. اگر شنیده یک عذرخواهی صمیمانه ولی کوتاه بکنید مانند «خیلی متاسفم» یا «من از طرف پسر یا دخترم عذرخواهی می کنم». سپس به فرزندتان با صدایی آرام بگویید «بعداً که به خانه برگشتیم باید راجع به این موضوع صحبت کنیم.»

وقتی با کودکتان تنها شدید، نیازی نیست که همه دلایل ظاهری افراد مانند زشتی، چاقی، کوتاهی قد و... را توضیح دهید تنها به او بگویید که هرگز نباید در جلوی افراد راجع به اندازه بدن، زشتی و... صحبت کنیم چون آنها احساس بدی پیدا می کنند و ناراحت می شوند.

نکته آن است که بیشتر کودکان تا سن چهار سالگی می فهمند که افراد دیگر هم دارای احساسات هستند و این احساسات می تواند آسیب ببیند. به عبارت ساده تر دیگران هم می توانند همان طور که او از چیزی ناراحت می شود، ناراحت و دلخور شوند. تا همین سن نیز بیشتر کودکان می فهمند که وقتی مادر یا پدر می گوید «وقتی به خانه برگشتیم باهات حرف می زنم» منظورشان چیست و می توانند منتظر بمانند.

کودکان تا سن ۸ سالگی فرصت دارند که بیاموزند نباید احساسات دیگران را جریحه دار کنند، نباید به دیگران راجع به چهره، جثه و سایر موارد توهین آمیز حرفی بزنند. به آنها فرصت دهید و پیوسته گوشزد کنید باید در قبال حرفها و عبارات زشت عذرخواهی کنند و خود نیز برای انجام عذرخواهی، کودک خود را تشویق کنید.

توجه داشته باشید که والدین یا بزرگترهای دوروبر کودک هرگز نباید جملات یا کلمات ناسزای او را تعبیر به شیرینی و جذابیت کودک کنند زیرا با این کار به کودک فرصت کمتری برای قبول خطا و جبران آن می دهند و کودک یاد می گیرد که در قبال بی ادبی نیازی به اصلاح رفتار نیست و جریحه دار کردن احساسات دیگران اهمیت چندانی ندارد.

لادن نصیری