اکوتوریسم را جدی بگیریم

موضوع سفر و گردشگری بحثی چندجانبه است که باید به طور همزمان به تمام جوانب و زوایای آن پرداخت و برای هر بخش برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت داشت. گرچه امروزه رسانه‌ها در ایران …

موضوع سفر و گردشگری بحثی چندجانبه است که باید به طور همزمان به تمام جوانب و زوایای آن پرداخت و برای هر بخش برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت داشت. گرچه امروزه رسانه‌ها در ایران هر کدام بنا بر فراخور وسع خود، مردم را به گردشگری ترغیب می‌کنند و به معرفی اماکن و جاذبه‌های تاریخی می‌پردازند، اما در این میان به نظر می‌رسد تاکنون به اکوتوریسم چندان که شایسته تنوع طبیعت ایران و جاذبه‌های آن در فصول مختلف است، پرداخته نشده است.

انجمن جهانی اکوتوریسم، اکوتوریسم را این‌گونه تعریف کرده است: «اکوتوریسم شکلی از گردشگری است که جاذبه‌های یاکولوژیکی و منحصر به فرد اجتماعی را مورد توجه قرار می‌دهد.»

گردشگران اکوتوریسم، میراث طبیعی را در اولویت جاذبه‌های گردشگری خود قرار می‌دهند. این نوع گردشگر دارای تعهد است و حافظ منافع محیط زیست است. بنا بر اذعان کارشناسان، در اکوتوریسم نه تنها عوامل مهم محیطی و فرهنگی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، بلکه برنامه‌های پیشبردی و کاملی برای چرخه‌های بازیابی از طبیعت، بهره‌وری از انرژی، حفاظت از منابع آبی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی برای جوامع محلی، نیز به طور جدی مورد توجه قرار می‌گیرند.

حال با این تعابیر باید پرسید سازمان‌های ذی‌ربط و حتی بخش خصوصی تاکنون چه اقداماتی در این زمینه انجام داده‌اند؟ برآورد آنها از میزان پتانسیل داخلی در این بخش به چه میزان است؟ چه برنامه‌ای برای آینده در این حوزه دارند؟ اطلاع‌رسانی در اکوتوریسم چه اندازه است و مردم از آن چقدر شناخت دارند؟ و... بدون شک پاسخ هرکدام با توجه به وضعیت فعلی اکوتوریسم و نقش اندک آن در گردشگری بسیار ناقص و شاید حتی بدون جواب است.

لازم به تاکید نیست که اکوتوریسم یک برنامه‌ریزی کارشناسی و علمی می‌خواهد چرا که باید بتواند از تنوع بیولوژیکی و تنوع فرهنگی محافظت کند.

نکته مهم دیگر در این بخش که برای این نوع گردشگر از اهمیت و اولویت بیشتری برخوردار است، منابع طبیعی بکر و دست نخورده است، البته همان‌گونه که گفته شد بنا بر دانش گردشگر خود وی در حفظ و دست نخوردگی منطقه تلاش خواهد کرد.

مقوله اکوتوریسم بسیار جدی و حائز اهمیت است. با نگاهی به سهم اکوتوریسم در کشورهای دیگر که بخش قابل توجهی گردشگر هم دراین زمینه دارند، به خوبی متوجه سهم این بخش و نقش آن در جذب توریسم خواهیم شد. باید دوباره یادآور شد که صرف تاکید بر این که ایران از آب و هوای چهارفصل برخوردار است و دارای طبیعت زیبا و بکر است، نه تنها کافی نیست و نمی‌تواند ترغیبی باشد برای سرمایه‌گذاری یا برنامه‌ریزی در این بخش.

همیشه در بحث گردشگری، موضوع شکوفایی و درآمد منطقه مورد توجه و لحاظ قرار می‌گیرد، کارشناسان نیز بر این باورند که منابع اقتصادی حاصل از اکوتوریسم با جمعیت‌های بومی و مردم محلی تقسیم شود تا خود مردم نیز راغب به پذیرش مسافران و جلب و جذب آنها شوند، چرا که علاوه بر طبیعت، فرهنگ‌های محلی به اضافه گیاهان و جانوران نیز جزو جاذبه‌های اصلی در اکوتوریسم هستند.

در پایان به چند مورد که در تعریف اکوتوریسم توسط خانم «مارتا هانه‌ای» مورد توجه قرار داده شده است برای اهمیت موضوع اشاره می‌شود: اکوتوریسم باید شامل مسافرت به مقاصد طبیعی باشد، تاثیرات حداقل، بالا بردن سطح آگاهی در مورد مسائل زیست محیطی، کسب درآمد مستقیم برای حفاظت و نگهداری، کسب درآمد و دادن کنترل و اختیار بیشتر به مردم محلی، احترام گذاردن به فرهنگ محلی و حمایت از حقوق انسانی و جنبش‌های دموکراتیک.

فاطمه حامدی‌خواه