وقتی کار به استفتاء از حضرت امام ره رسید

حاشیه های سریال پرحاشیه « پاییز صحرا»

پاییز صحرا سریالی است به کارگردانی اسدالله نیک‌نژاد که در سال ۱۳۶۴ تولید و از تلویزیون ایران پخش شد. این سریال یکی از سریال‌های مشهور دهه شصت بود که در آن بازیگرانی چون جمیله شیخی، شهلا میربختیاری، جمشید مشایخی، اسماعیل داورفر و مهری ودادیان و آزیتا لاچینی به ایفای نقش پرداخته‌اند. جمیله شیخی در این سریال نقش منفی ماندگاری را بازی کرد و شهلا میربختیاری با نقش صحرا در یادها ماند.

این سریال یک درام خانوادگی و در عین حال ترسناک از داستان زندگی یک زوج جوان و دخالت‌های اطرافیان به‌خصوص مادر شوهر با بازی به یادماندنی مرحوم جمیله شیخی بود.

سریال پر بود از برخوردهای پرتنش مادرشوهر با عروسش که زندگی را بر او سخت کرده بود. نقش جمیله شیخی در این سریال را بی‌شک می‌توان یکی از به یادماندنی‌ترین نقش‌های منفی در تاریخ سینما و تلویزیون دانست.

پاییز صحرا» جزو نخستین سریال‌های ملودرام و جدی بود که بعد از انقلاب از تلویزیون ایران پخش شد. به دلیل شرایط آن‌روزهای کشور که جامعه روحیه انقلابی داشت و زمان جنگ بود اظهارنظرهای متفاوتی از سوی مراکز دینی، حوزه‌ها و گروه‌های اسلامی‌مطرح شد.

سلایق و دیدگاه‌های متفاوتی وجود داشت که در نهایت باعث حاشیه‌ها و واکنش‌های فراوانی پیرامون این سریال شد.

عده‌یی این سریال را نماد فحشا می‌دانستند و گروه دیگری به شکل حجاب زنان در این سریال معترض بودند. اعتراض‌ها تا آنجا ادامه داشت که رییس‌وقت صدا و سیما، محمد هاشمی ناچار جویای نظر حضرت امام در این زمینه شد. شورای سرپرستی صدا و سیما نامه‌یی خدمت حضرت امام نوشتند و کسب تکلیف کردند.

محمد هاشمی درباره استفتاء حضرت امام گفته: در سال ۶۶ فشارها روی ما بیشتر شد و همین زمان مصادف بود با پایان دوره شورای سرپرستی که مدیر اجرایی سازمان را انتخاب می‌کرد.

با تشکیل شورای جدید که از نظر دیدگاه با شورای قبل که قریب به شش سال با حضرت امام(ره) کار کرده و دیدگاه‌های ایشان را می‌دانست، تفاوت داشت ضمن آنکه جوسازی‌های سنگینی هم علیه صدا و سیما صورت می‌گرفت و به ویژه درباره فیلم‌ها، سریال‌ها و مسابقات و حتی این موضوعات به تریبون‌های نماز جمعه کشیده شده که آیت‌الله محمدی‌گیلانی در یکی از سخنرانی‌های پیش از خطبه درباره موسیقی و حتی مجریان صدا و سیما تاکید کردند که باید طبق تحریر‌الوسیله امام عمل شود و در واقع عملکرد صدا و سیما خلاف فتوای امام (ره) است.

این موضوع برای ما خیلی سنگین بود و به همین دلیل شورای سرپرستی صدا و سیما، نامه‌یی خدمت حضرت امام (ره) نوشتند، علاوه بر آن من فردای روز جمعه‌یی که خطبه‌های آیت‌الله محمدی‌گیلانی پخش شد، شرفیاب خدمت امام شدم و عرض کردم که «حتما خطبه‌های روز گذشته را شنیده‌اید؟ تکلیف ما چیست؟ ما که نمی‌خواهیم آخرت‌مان را به دنیای دیگران بفروشیم و اینکه برخی فقهای شورای نگهبان ما را تکفیر کنند برای ما سنگین است.»

امام فرمودند «سوال کنید پاسخ آن را کتبا به شما ارسال کنم» و بنده هم این کار را انجام دادم و راجع به تمام سریال‌هایی که در آن زمان پخش می‌شد مانند پاییز صحرا که در آن زمان بسیار مورد مناقشه بود و برخی برنامه‌های ورزشی مانند کشتی که گفته می‌شد خانم‌ها نباید نگاه کنند از ایشان پرسیدم.

حضرت امام (ره) نیز در پاسخ به این مضمون مرقوم فرمودند: «نظر نمودن به این قبیل فیلم‌ها هیچ اشکال شرعی ندارد و حتی بسیاری از آنها آموزنده است لکن دو نکته را باید تذکر داد اول آنکه اجنبی گریم نکند، دیگر آنکه بینندگان از روی شهوت نظر نکنند.

این پاسخ امام(ره) به من و مرحوم آقای فردوسی‌پور رییس شورای سرپرستی آن زمان بود که در حقیقت آبی بود بر آتش بسیاری از نقدهایی که بی‌جا صورت می‌گرفت.

هاشمی در پاسخ به اینکه آیا می‌توان این فتوای امام را ناشی از نگاه متفاوت ایشان دانست ؟

در واقع می‌توان گفت نوعی نگاه روشنفکرانه و در تضاد با تحجرگرایی بود، خاطرنشان کرد: بله دقیقا خاطرم هست درباره سریال اشک تمساح با شورای سرپرستی اختلاف ایجاد شد و حتی مدیر شبکه پخش آن را قطع کرد از حضرت امام سوال کردیم.

ایشان فرمودند در تهیه سریال ممکن است خلاف شرع واقع شده باشد ولی پخش آن خلاف شرع نبوده است. حضرت امام همچنین پخش برنامه‌های ورزشی اعم از کشتی- فوتبال یا وزنه‌برداری که (بعضا مورد انتقاد بود) را بلااشکال می‌دانستند.