بیماری های ناشی از شنا در استخر, از پیشگیری تا درمان

در فصل گرم, شنا به تن آدم می چسبد تابستان که می آید, بازار استخرها رونق می گیرد و شنا تبدیل می شود به یک تفریح پرطرفدار و لذت بخش و البته نه چندان بی خطر می پرسید کدام خطر

در فصل گرم، شنا به تن آدم می‌چسبد. تابستان که می‌آید، بازار استخرها رونق می‌گیرد و شنا تبدیل می‌شود به یک تفریح پرطرفدار و لذت‌بخش و البته نه چندان بی‌خطر. می‌پرسید کدام خطر؟ جوابش ساده است: بیماری‌های ناشی از تفریحات آبی. این بیماری‌ها معمولاً از طریق بلع، تنفس و تماس پوست بدن با آب آلوده استخرها، چشمه‌های آب معدنی، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریا‌ها منتقل و منتشر می‌شوند و فهرست عریض و طویلی دارند: عفونت‌های پوست، گوش، چشم، اسهال و ... بد نیست با برخی از مهم‌ترینِ این بیماری‌ها و راه‌های پیشگیری از آن‌ها بیشتر آشنا شوید.

تفریحات آبی در استخرهای شنا، پارک‌های آبی، حوضچه‌های آب گرم، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریا‌ها صورت می‌‌پذیرد. شنا، یکی از محبوب‌ترین ورزش‌های دنیا و راهی شاد، فعال و سالم برای گذران اوقات فراغت است. در طول قرن گذشته، استفاده از سیستم‌های مدرن ضد عفونی‌کننده استخرها باعث بهبود کیفیت تفریحات و سرگرمی‌های آبی شده است. با وجود این، در دهه اخیر، درصد شیوع بیماری‌های ناشی از شنا افزایش چشمگیری داشته است. با تمرین رفتارهای بهداشتی می‌توان خطر این بیماری‌ها را به حداقل رساند.

طبق آمار، ‌بیشترین بیماری‌های ناشی از شنا در استخرهای عمومی، عبارت است از بیماری‌های پوستی، به‌ ویژه‌ ‌انواع حساسیت‌های پوستی و عفونت‌های قارچی. پس از این بیماری‌ها، ‌ناراحتی معده (به ویژه زخم معده) و ناراحتی‌های گوش (به ویژه عفونت قسمت میانی گوش)، از شایع‌ترین بیماری‌هایی هستند که در استخرهای آلوده منتقل می‌شوند. بر اساس نظر متخصصان، ‌استفاده از ضدعفونی‌كننده‌های مناسب و رعایت بهداشت‌ ‌توسط شناگران، مهم‌ترین عامل در جلوگیری از آلودگی استخرها است.

● تفریحات آبی و آدم‌های بااستعداد

چه کسانی استعداد بیشتری برای مبتلا شدن به بیماری‌های ناشی از تفریحات آبی دارند؟ کارشناسان می‌گویند: «كودكان، زنان باردار، افرادی كه دچار ضعف دستگاه ایمنی هستند (مثلاً بیمارانی که سابقه شیمی‌درمــــانی دارنــد)، در صورت قرار گرفتن در معرض این بیماری‌ها، دچار مشكلات جدی‌تری خواهند شد و لازم است که این افراد پیشاپیش با پزشك خود مشورت كنند.»

● طرز ورود میکرو‌ب‌ها به آب استخر

ورود میکروب‌ها از بدن شناگران به درون آب معمولاً از طریق مدفوع است. ممكن است بعضی از شناگران دچار اسهال باشند یا مشكل دیگری مانند قاعدگی (در خانم‌ها) داشته باشند. پس همیشه خطر آلودگی آب وجود دارد و برای جلوگیری از انتقال چنین بیماری‌هایی، بهترین راه این است که این افراد شناسایی شوند و اجازه شنا به آن‌ها داده نشود؛ هر چند که نمی‌توان جلوی آن‌ها را گرفت یا به طور کامل شناسایی‌شان كرد. به علاوه، برای چنین افرادی بسیار سخت است كه جلوی ترشح مواد آلوده از بدن گرفته شود. شناگران باید مراقب باشند كه آب استخر را قورت ندهند. همه افرادی هم كه شنا می‌كنند، در صورت بروز مشكل یا بعد از توالت باید به طور کامل بهداشت فردی را رعایت كنند.

● می‌روید شنا؟ این‌ها را همراه ببرید

۱) کرم ضد آفتاب (که ضد آب هم باشد):

یک کرم ضد آفتاب با عیار محافظتی یا SPF برابر ۲۵ یا بالاتر به شما کمک می‌کند تا از پوست خودتان در مقابل اشعه زیان‌آور ماوراء بنفش محافظت کنید. یادتان باشد که کرم ضد آفتاب را باید حداقل ۱۵ دقیقه پیش از خروج از منزل، روی پوست مالید تا به داخل پوست نفوذ کند. همچنین پس از شنا و عرق کردن، کرم باید مجدداً استفاده شود. تقریباً ۳۰ گرم از کرم، برای پوشاندن مناسب نقاطی که در معرض آفتاب قرار می‌گیرند، کافی است.

۲) مرطوب‌كننده لب:

بهترین محافظ برای مراقبت از لب‌ها در مقابل نور خورشید، داروهای ضد آبی هستند که هم لب‌ها را مرطوب نگه می‌دارند، هم دارای عیار محافظتی یا SPF برابر ۱۵ یا بالاتر هستند.

۳) کلاه لبه‌دار بزرگ:

جدا از این‌که صورتتان را با پوششی از ضدآفتاب‌ها محفوظ نگه می‌دارید، توصیه می‌شود با استفاد از کلاه هم موهایتان را در مقابل آفتاب محافظت کنید تا بتوانید از فرسودگی، خراب شدن و شکنندگی لایه‌های خارجی موهایتان جلوگیری نمایید. یک کلاه راحت و مناسب انتخاب کنید که دارای لبه‌های بزرگ باشد تا بتواند از گردن شما نیز محافظت کند. بهتر است در صورت امکان زیر سایه بنشینید.

۴) اسپری ضد آفتاب برای موها:

یکی دیگر از روش‌های محافظتی برای موها در مقابل نور خورشید، استفاده از اسپری محافظتی است که مخصوص همین کار ساخته شده. اسپری ضد آفتاب باید قبل، بعد و هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید مورد استفاده قرار گیرد.

۵) پماد برای جوش‌ها:

گاهی این بیماری به علت قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید بروز می‌کند. داروی لازم برای این وقایع محتمل را هم در دسترس داشته باشید.

● شنا علیه چشم

اگرچه شنا جزء ورزش‌هایی نیست كه آسیب‌های چشمی‌ خطرناک به دنبال داشته باشد (در مقایسه با فوتبال، تنیس، و غیره ...)، ولی قرمزی و سوزش چشم بعد از شنا، به ویژه بعد از شنا در استخر، یكی از مسائلی است كه بسیاری با آن مواجه می‌شوند. ولی آیا باید نگران این مسأله بود؟ خیر؛ چون قرمزی پس از شنا در استخر سبب آسیب درازمدت نمی‌شود.

كلر كه برای ضد عفونی كردن و از بین بردن باكتری‌ها به آب استخر اضافه می‌شود، به‌خودی‌خود مشكل‌ساز نیست. مشكل زمانی رخ می‌دهد كه كلر در مجاورت نیتروژن یا آمونیاك موجود در آب قرار می‌گیرد و از تركیب این‌ها كلرامین تشكیل می‌شود. در حقیقت، علت اصلی قرمزی چشم، كلرامین است. عروق سطحی چشم بر اثر تماس با كلرامین، ملتهب و سبب قرمز شدن چشم می‌شود. كلرامین همچنین لایه موقتی روی قرنیه ایجاد می‌كند كه سبب التهاب، حساسیت، خشكی و قرمزی چشم می‌شود. به این وضعیت، التهاب قرنیه (كراتیت) می‌گویند.

برخلاف بسیاری كه تصور می‌كنند درمان این مشکل استفاده از قطره‌هایی است كه قرمزی چشم را كم می‌كنند، درمان صحیح این مشکل، استفاده از تركیباتی نظیر اشك مصنوعی است. اشك مصنوعی، لایه‌ای روی قرنیه ایجاد می‌کند و به آن فرصت می‌دهد تا بهبود پیدا کند. تركیباتی كه قرمزی چشم را كم می‌كنند با منقبض كردن عروق خونی این کار را انجام می‌دهند و قطع این داروها سبب تشدید مشكل خواهد شد. اگر قرمزی و سوزش چشم شدید باشد یا به دفعات تكرار شود، یك راه دیگر، استفاده از عینك شنا است.

اغلب تصور می‌شود قرمزی چشم، ناشی از زیاد بودن كلر آب استخر است؛ در حالی‌كه واقعیت دقیقاً برعكس است و این مشکل معمولاً ناشی از كم بودن كلر آب است. حتی آن بوی تندی كه شناگران تصور می‌كنند به خاطر زیاد بودن كلر آب است، دلیلش این است که کلر آب كم است. مولكول‌های آزاد كلر با نیتروژن و آمونیاك تركیب می‌شوند و كلرامین ایجاد می‌كنند. افزایش كلر آب، علاوه بر این‌كه مانع رشد باكتری‌ها در آب استخر می‌شود، سبب شكسته شدن پیوند‌های شیمیایی كلرامین و شكسته شدن مولكول‌های آن می‌شود و مشكلات مربوطه را كاهش می‌دهد. در صورتی‌كه كلر آب كم باشد، احتمال عفونت چشم در اثر تماس با باكتری‌های آب افزایش می‌یابد. عفونت چشمی معمولاً علاوه بر قرمزی و التهاب، با درد و ترشح نیز همراه است. در صورتی‌كه بعد از شنا، قرمزی چشمتان از حد یك التهاب خفیف فراتر برود و با ترشح همراه باشد، ضرورت دارد به چشم‌پزشك مراجعه كنید.

● شنا علیه پوست

آفتاب‌سوختگی شایع‌ترین مشكلی است كه با آن مواجه می‌شوید. موها نیز پس از تماس طولانی با آب و بعد از تبخیر این آب در اثر تابش آفتاب، خشك‌تر می‌شوند. موها همچنین ممكن است سفید شوند. بعضی‌ها هم در استخر، دریاچه، دریا و حتی در مرداب یا آب شور شنا می‌كنند و بنابراین هر ماده موجود در آب ممكن است برای پوستشان مشكل‌ساز باشد؛ از جمله آلوده‌كننده‌ها، داروها، مواد شیمیایی موجود در آب، میکروب‌ها، جلبك‌ها، كرم‌ها، نباتات، مرجان‌ها و سنگ‌های تیزی كه هر كدام می‌توانند مشكل خاص خودشان را ایجاد کنند. به عنوان مثال، در استخرها به خاطر استفاده از سولفات مس برای كنترل خزه و جانوران ذره‌بینی، امكان دارد موهای بلوند و سفید در تماس با آب سبزرنگ شوند. كلر می‌تواند چشم‌ها را بسوزاند و آن‌ها را قرمز و تحریك‌پذیر كند و همچنین باعث خشكی پوست و مو شود. عفونت قارچی پاها نیز زیاد دیده می‌شود. امكان دارد پوست به خاطر تماس زیاد با لباس شنا، خیس و سفید و متورم شود و این موضوع باعث عفونت قارچی ثانویه شود. ساییدگی‌های ناشی از برخورد با كناره‌های سخت استخر یا تخته سنگ‌ها هم اگر معالجه نشوند، ممکن است منجر به عفونت پوست ‌شوند. پس همیشه باید بعد از شنا، حمام یا دوش بگیرید و برای كنترل خشكی پوستتان توصیه می‌شود به تمام سطح بدن، کرم یا محلول مرطوب‌كننده بمالید، موها را با شامپو بشویید و در صورت لزوم، نرم‌كننده بزنید و سپس لباس‌های تمیز و خشك به تن كنید.

به بریدگی‌ها و ساییدگی‌های غیر عادی پوستتان توجه داشته باشید. اگر موهایتان به سبزی گرایید، با آرایشگر مشورت کنید تا رنگ مویتان را كنترل كند. اگر آفتاب‌سوختگی یا ناراحتی پوستی پیدا کردید، حتماً با متخصص پوست مشورت کنید.

به طور كلی، بعضی از مشكلات پوستی شایع در شناگران را می‌توان به شکل زیر فهرست کرد:

▪ خشکی پوست شناگران

این مسأله، مشکل شایعی است که علتش حل‌ شدن و از بین رفتن تدریجی چربی محافظ پوست است. این امر موجب كاهش رطوبت لایه شاخی پوست و سبب ایجاد خشکی،‌ پوسته‌پوسته ‌شدن و خارش‌ می‌شود. این وضعیت با دوش‌های داغ و طولانی كه شناگران به انجام آن شهرت دارند و نیز با نشستن طولانی‌‌مدت در جكوزی‌های گرم، بدتر می‌شود. برای رفع این مشکل می‌توان با كاهش مدت دوش گرفتن و در واقع، با استفاده از یك دوش سریع با آب ولرم، از خشكی بیش از حد پوست جلوگیری كرد و از صابون‌های ملایم‌تر استفاده نمود. همچنین باید بلافاصله پس از خشك كردن بدن با حوله، از یك نرم‌كننده روغنی استفاده كنید. وازلین ساده یا روغن معدنی‌، از مرطوب‌كننده‌های خوب و ارزان‌قیمت هستند. تجویز داروهای تركیبی حاوی كورتون، اگر خشكی پوست به اگزما و حساسیت تبدیل شود، ضرورت پیدا می‌كنند.

▪ التهاب پوست در اثر پوشیدن لباس شنا

ممكن است پس از یك روز استفاده طولانی‌مدت از یك مایوی مرطوب و تنگ و چسبان، این حالت اتفاق بیفتد. این حالت در واقع، یک التهاب عفونی و عمیق و میکروبی است و باعث می‌شود بیمار، دچار توده‌های زیر‌پوستی عمیق ملتهب و سفت در ناحیه باسن ‌شود. برای رفع این مشکل، یک دوره آنتی‌بیوتیك باید توسط پزشک تجویز شود.

▪ التهاب فولیكول در حوضچه آب داغ

این مشکل توسط نوعی باكتری به نام پسودومونا ایجاد‌ می‌شود و در افرادی كه از حوضچه‌های آب داغ یا استخر آب‌های گردان یا آب معدنی و جكوزی با لوله‌های داغ استفاده می‌كنند، دیده می‌شود. در این افراد، در نواحی تماس با آب داغ، ضایعات پوستی به ‌صورت دانه‌های برجسته قرمزرنگ یا چركی پیدا می‌شود كه خودبه‌خود در طول ۷ تا ۱۰ روز خوب می‌شود. پس از استفاده از جكوزی، برجستگی‌های زیرپوستی حساس روی پاشنه پای بچه‌ها دیده می‌شود که درمانش معمولاً حمایتی است و با استفاده از داروهای ضد خارش خوراكی بهبود می‌یابد. در صورت وجود علایم تب و لرز و بزرگ شدن غده‌های لنفی گردن یا زیر بغل، یك دوره درمان با آنتی‌بیوتیك خوراكی با تجویز پزشك توصیه می‌شود. كافی بودن کلر آب می‌تواند به پیشگیری از این مشكل كمك كند.

▪ آلرژی به وسایل شنا

برخی ضایعات پوستی هستند که صرفاً توسط وسایل شنا ایجاد می‌شوند؛ مثلاً حساسیت به عینك شنا یا ماسك غواصی می‌تواند علایمی از این قبیل ایجاد کند: قرمزی پوست،‌ خارش و گاهی ضایعات ترشحی همراه با دلمه در محل تماس. حساسیت پوستی نسبت به گیره بینی، گوشی‌ها و وسایل دیگر شنا نیز ممكن است دیده شود. آزمایش پوستی می‌تواند در تأیید تشخیص آلرژی نسبت به وسایل شنا كمك كند. کورتون موضعی یا خوراكی و آنتی‌هیستامین نیز برای درمان موارد حاد و شدید استفاده می‌شود. باید به این افراد توصیه كرد كه از مواد آلرژن دوری كند؛ مثلاً استفاده از عینك‌های شنای بدون لاتكس برایشان توصیه می‌شود.

▪ خارش شنا‌گران یا التهاب لاروی

یك واكنش آلرژی نسبت به لارو (نوعی كرم) است كه با خارش و دانه‌های قرمز موقتی همراه است و پس از شنا به صورت لكه‌ها و دانه‌های برجسته قرمز ظاهر می‌شود. معمولاً در عرض چند روز ناپدید می‌گردد و اگر ضایعات موجود در مناطق درگیر، چندان بزرگ نباشند؛ نیازی به درمان ندارد.

▪ قارچ كف پا

این قارچ پوستی روی كف پا و كناره‌های پاشنه و پنجه پا رشد می‌كند و به علت این‌كه معمولاً شناگران با پاهای برهنه در محوطه استخر راه می‌روند، به آسانی قابل انتقال به دیگران است. علایم بیماری می‌تواند شامل لكه‌های قرمز یا قهوه‌ای همراه با پوسته‌پوسته شدن و گاهی بروز تاول باشد. برای رفع این مشكل، از درمان‌های رایج موضعی ضد قارچ می‌توان بهره گرفت. اگر PH آب استخر شدیداً قلیایی یا شدیداً اسیدی باشد، می‌تواند سبب گلودرد، تحریك و سوزش پوست و چشم‌ها شود. PH آب استخر باید در حدود ۴/۷ نگه داشته شود. گاهی ممكن است شنا در استخر سبب سبز شدن موهای روشن شود. در این صورت، میزان مس موجود در آب استخر زیاد است و این ممكن است به علت اسیدی بودن آب استخر باشد كه مس موجود در لوله‌های آب را حل كرده و سبب تغییر رنگ موهای روشن و رنگ‌كرده می‌شود.

---