تصویراعتیاد درسینما

اعتیاد چه به عنوان یک نابهنجاری وجرم وچه به عنوان یک بیماری, همواره مورد توجه فیلمسازان واهالی سینما بوده است, البته آنچه درحافظه هنری مردم ازاعتیاد درسینما وتلویزیون وجود دارد, بیشترچهره ورفتارمعتادان است که به شکل کاراکترهایی کاریکاتوری درآمده است که به جای تلخی واقعیت, صورتی کمیک وطنزبه آنها می دهد وبازتابی وارونه ازواقعیت رامنعکس می کند

اعتیاد چه به عنوان یک نابهنجاری وجرم وچه به عنوان یک بیماری، همواره مورد توجه فیلمسازان واهالی سینما بوده است، البته آنچه درحافظه هنری مردم ازاعتیاد درسینما وتلویزیون وجود دارد، بیشترچهره ورفتارمعتادان است که به شکل کاراکترهایی کاریکاتوری درآمده است که به جای تلخی واقعیت، صورتی کمیک وطنزبه آنها می دهد وبازتابی وارونه ازواقعیت رامنعکس می کند. درباره تصاویراعتیاد ومعتادان درفیلم های سینمایی وسریال های تلویزیونی علاوه برمنتقدان سینما، پزشکان واهالی سرزمین سلامت نیزنقدهایی دارند وبسیاری ازتصاویررا به لحاظ پزشکی وسلامت غیرعلمی می کنند. مثلا بارها شنیده ایم که پزشکان نسبت به نشان دادن سیگاردرفیلم های سینمایی وبرنامه های تلویزیونی هشدارداده اند وخطرتبلیغات سوء آن را درنوجوانان وجوانان گوشزد کرده اند. براساس تعریف وتلقی جدیدی که ازسلامت وجود دارد، سلامت یک مفهوم گسترده وچند ساخته است که قطعا یکی ازمولفه های موثربرآن تبلیغات وسینماست.

بسیاری ازپزشکان درباره اعتیاد ورویکرد فیلمسازان به آن وتصاویری که ازمعتادان درفیلم وسریال ارائه می شود نقدهای جدی دارند. دکترهومان نارنجی ها، مدیرکل امورفرهنگی وپیشگیری ستاد مبارزه دراین باره معتقداست: آثارگوناگونی درحوزه فیلم، از۴۰ سال پیش، ازمعتاد چهره ای درهم شکسته وخموده به تصویرکشیده که این مساله باعث شده است بسیاری خانواده ها نیزازمعتاد چنین تصویری داشته باشند وتازمانی که فرزندانشان به این شمایل درنیامده اند، خطراعتیاد رااحساس نکنند. یک جوان مصرف تفننی مواد با دوستانش را یک خطرجدی تلقی نمی کند وباورندارد روزی به چنین شمایلی درخواهد آمد. اودرذهن خود می گوید« من هیچ وقت به چنین روزی درنخواهم آمد» وبه عبارتی، همذات پنداری با شخصیت های ساخته شده درفیلم ها یا عکس های گرفته شده ندارد وباور نخواهد کرد که روزی مصرف تفننی مواد که درمیان دوستانش یا درمحیط خانواده صورت می گیرد، ازاومعتادی کارتن خواب بسازد.

چهره سازی صرف ازمعتادان کارتن خواب وآخرخطی وتعمیم این چهره سازی به همه معتادان باعث می شود باورنکنیم اکنون معتادانی درمحیط خانواده وحل کارمان هستند. لذا بسیاری معتادانی که به چهره ای آراسته دربین ما زندگی می کنند واعتیادشان برای ما قابل تشخیص نیست وهمین تبلیغات غلط باعث می شود که ۵۰ درصد خانواده های ایرانی ۵ سال دیرتر، ازاعتیاد وابستگان خود مطلع شوند واین نادرست است. اما نقدهای پزشکان صرفا به تصویر معتادان ختم نمی شود وآنها نسبت به تصویری که ازخود اعتیاد ونحوه معرفی ان هم ارائه می شود نقدهایی دارند. دکترپرویزمظاهری، دبیرانجمن روانپزشکان ایران دراین باره می گوید:« ما اعتقاد داریم اعتیاد زمینه بایوسایکوسوشیال دارد. یعنی هم مسائل زیستی هست، هم روانی وهم اجتماعی، اما درسینما چنین رویکردی همه جانبه بهان نمی شود. دکترعبدالرحمان بخل رحیم، متخصص مغزواعصاب نیزدراین باره می گوید: فیلم ها بیشترترک اعتیاد به شیوه سقوط آزاد رانشان می دهند، مثلا یک معتاد می رود داخل یک اتاق دررا رویش می بندد وبعد خیلی سرحال وقبراق بیرون می آید.

این بدآموزی دارد. وقتی جوان ما این فیلم ها را می بیند، با خودش می گوید ترک اعتیاد به همین سادگی است، پس من کارم را انجام می دهم، بعد هم برای یک هفته می روم توی یک اتاق ودرهنرمندان می خواهم اثری دراین باره بسازد که تا کسی خودش نخواهد ترک کند، کائنات هم جمع شوند ومیلیاردها تومان هم هزینه شود ترک صورت نمی گیرد. دکترنارنجی ها نیزهمین نگرش را دارد ومی گوید: ۷۰ درصد درمان اعتیاد جنبه روحی وروانی دارد وازبعد جسمانی خارج است، اما بارها درفیلم هایی دیده ایم که فرد معتاد را به تخت بسته اند تا با گذراندن تعریق ولرزه دوره ترک به درمان کامل وپاکی مطلق برسد؛ غافل ازاین که مدل درمانی نیزبدون حضوردرمانگریا مددکارجایگاهی دردرمان ندارد وبا عودهای مکررهمراه است. درهمین زمینه دکتررفیعی، روانپزشک نیزمعتقد است: ما دراعتیاد بهنود بماند، سینماوتلویزیون ما باید به تحکیم این باوربرسد که درمان اعتیاد بسیارسخت است. وی همچنین با انتقاد ازیکی ازسکانس های فیلم سنتوری به درمان اعتیاد با شوک که دراین فیلم استفاده شد نقد دارد وآن راازمنظرپزشکی رد می کند. دکترارسیا تقوا، روانپزشک هم با انتقاد ازتصاویراغراق شده ازاعتیاد می گوید: مستندی درباره کراک ازتلویزیون پخش شد که حرف های غیرواقع وغیرعلمی درآن زده شد. این که بدن کرم می اندازد وازاین قبیل اغراق ها. ما نباید برای القای ترس وهشدار، دروغ یگوییم چون اعتماد عمومی کم می شود وتلاش های بی تاثیرمی ماند.

امروزثابت شده است عوامل اجتماعی- فرهنگی موثربرسلامت حدود ۵۰ درصد ازسهم تامین سلامت جامعه رابه عهده دارد. قطعا درجهان رسانه شده امروزنقش سینما وتلویزیون درارتقای سطح سلامت جامعه بویژه دربحث آموزش وفرهنگ سازی حائراهمیت است. لذا ارائه تصاویرغلط دراین حوزه می تواند فرآیند بهبود سلامت رامختل کند. انتقادهایی که دراین گزارش اززبان برخی پزشکان شنیدیم، بخشی ازنقدهایی بود که نسبت به تصاویراعتیاد درسینما وتلویزیون ارائه می شود. قطعا برای ساخت آثارسینمایی وتصویری درحوزه سلامت نیازبه مشاورپزشکی احساس می شود تا با نمایش تصویری واقعی ترازمفاهیم پزشکی وبیماری ها درارتقاع سطح سلامت جامعه موثربود.

ممتازعبداللهی

توسط انجمن فرهنگی هنری سایه

http://saayeh.mihanblog.com