مصرف خودسرانه مکمل، ممنوع!

مکمل‌ها یا supplementها همان‌طور که از نامشان پیداست زمانی که مواد غذایی نمی‌توانند در تامین نیازهای یک فرد کافی عمل کنند به کمک آمده و در حقیقت کامل‌کننده نیازهای سلولی به شکل ویتامین‌ها …

مکمل‌ها یا supplementها همان‌طور که از نامشان پیداست زمانی که مواد غذایی نمی‌توانند در تامین نیازهای یک فرد کافی عمل کنند به کمک آمده و در حقیقت کامل‌کننده نیازهای سلولی به شکل ویتامین‌ها یا املاح هستند. همان‌طور که گفتیم، مواد موجود در مکمل‌ها اغلب از نوع ویتامین‌ها و املاح بوده و معمولا در غذا وجود دارند و نام مکمل غذایی را یدک می‌کشند ولی الزاما همه مکمل‌ها جزو این گروه نیستند. ضمن اینکه ممکن است یک مکمل کاربرد دارویی داشته باشد...

اما به کدام مکمل، دارویی و به کدام مکمل، غذایی می‌گویند؟ برای روشن شدن موضوع به مثال‌های زیر توجه کنید. اگر فردی به کم خونی ناشی از فقر آهن مبتلا باشد، برای وی فرآورده‌های دارویی آهن مثل قرص، شربت و یا قطره (با توجه به شدت کمبود) توسط پزشک تجویز می‌شود در این صورت این مکمل نام دارو می‌گیرد. همین فرآورده‌های دارویی زمانی که برای پیشگیری از ابتلا به فقر آهن در جمعیت یا گروه خاصی تجویز شود، می‌تواند به عنوان مکمل غذایی عمل کند. به طور مثال، کودکی که شش ماه از شیر مادر تغذیه شده و تا سن شش ماهگی از ذخایر آهن خود و مقدار آهن قابل جذب شیر مادر استفاده کرده بعد از شش ماهگی نیازمند مکمل آهن البته از نوع غذایی است.

نکته‌ای را که باید به خاطر سپرد، آن است که یک مکمل خوب باید در جای خود و با مقدار معین تجویز شود وگرنه ممکن است عوارض نامطلوبی به جا گذارد زیرا ما در تعریف غذا، دارو و سم، مرز مشخصی داریم یعنی یک ماده غذایی مثل زعفران می‌تواند به‌عنوان یک خوش‌طعم ‌کننده ‌غذایی یا یک فرآورده با خواص مشخص دارویی مصرف شود و در صورت زیاد مصرف شدن می‌تواند مسمومیت‌زا باشد. بنابراین در تعاریف مکمل‌ها باید به نوع استفاده‌شان توجه شود زیرا مصرف خودسرانه‌شان درست نیست، مگر در مواردی که تحقیقات در مورد مصرف یک مکمل، ‌تبدیل به یک برنامه کشوری و مورد تایید وزارت بهداشت شده باشد. به طور مثال، دختران در سنین ۱۲ تا ۱۸ سال و تا قبل از ازدواج می‌توانند مکمل آهن را به صورت هفتگی استفاده کنند چون در این سن به دلیل قاعدگی هر ماهه احتمال ابتلا به کم خونی بالاست. در ضمن، دادن مکمل ویتامین « A» و «D» به صورت قطره به کودکان از ۱۵ روز بدو تولد نیز چون دستورالعمل کشوری دارد، واجب است و کودک در صورت عدم دریافت، ممکن است دچار سوء تغذیه و مشکلات بعدی آن شود. دریافت مکمل اسید فولیک نیز برای زنان به مدت سه ماه قبل از بارداری نیز توصیه می‌شود و یک برنامه جهانی است. اما در مورد استفاده از مکمل‌هایی که برنامه کشوری ندارند، باید با نظر پزشک همراه باشد، در غیر این صورت باید در انتظار عوارض جانبی شان بود.

دکتر ربابه شیخ‌الاسلام

متخصص بهداشت عمومی و اپیدمیولوژی تغذیه و مدیر موسسه تغذیه، سلامت و توسعه