پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
نیت و قدرت
در نهج البلاغه آمده است که: همانا خدای سبحان، یاد خود را روشنی بخش دل ها قرار داد. تا گوش پس از ناشنوایی بشنود و چشم پس از کم نوری بنگرد و انسانی پس از دشمنی رام گردد. (جعل الذکر جلاء للقلوب)- نهج البلاغه، خطبه ۲۲۲
در این رابطه شهید مطهری(ره) معتقد است: ذکر از انواع تلقین است منتها تلقین یاد خدا. خدا ذکر خودش را، یاد خودش را، تلقین یاد خویش را سبب روشنایی دل ها قرار داده است به طوری که گوش دل و چشم دل به این وسیله باز می شود. مقصود این است که یک نوع روشنایی در روح انسان پیدا می شود، چیزی را می شنود که قبلاً نمی شنید، چیزی را می بیند که قبلاً نمی دید.
خود امیرالمؤمنین(ع) می فرماید که من همراه پیامبر(ص) که در حراء بودم گاهی چیزهایی می دیدم غیر از آنچه مردم عادی می دیدند و نواها و صداهایی می شنیدم غیر از آنچه دیگران می شنیدند و به پیغمبر(ص) عرضه کردم گفتم: یا رسول الله، من چنین چیزهایی را می شنوم. به من فرمود: بله تو می شنوی این چیزها که من می شنوم و می بینی این چیزها که من می بینم ولی در عین حال تو پیامبر نیستی. پس معلوم می شود که این امور اختصاص به پیغمبران ندارد. (نبوت، شهید مطهری(ره) ص ۱۹۱)
شهید مطهری(ره) نقل می کنند که: به رسول خدا عرض کردند، حضرت عیسی(ع) روی آب راه می رفت و غرق نمی شد. پیغمبر فرمود: اگر یقین او بیشتر می بود روی هوا هم پرواز می کرد. (بحارالانوار، ج۷۰، ص ۱۷۹)
امام صادق(ع) در حدیث معروفی می فرماید: «ما ضعف بدن عما قویت علیه النیه » یعنی بر هر چیزی که نیت انسان قوت و نیرو بگیرد بدن ناتوانی ندارد.
هرچه را که انسان نیت و اراده کند- به شرط اینکه اراده باشد- بدن توانایی انجام آن را دارد. (امالی شیخ صدوق، ص ۲۸۳)
حدیث معروفی است که به طور متواتر از شیعه و سنی از قول پیامبر نقل شده است: «انما الاعمال بالنیات» (وسایل الشیعه، ج۱، ص۸) یعنی عمل به نیت بستگی دارد. از نظر فقهی معنایش این است که خوبی و بدی عمل تابع خوبی و بدی نیت دارد. اگر نیت خوب باشد، عملش خوب است و اگر نیت بد باشد عملش بد است. علامه طباطبایی(ره) می خواهند این مفهوم را استفاده کنند که عمل انسان واقعاً از هرجهت بستگی دارد به نیت. یعنی هر کاری که انسان نیت آن را داشته باشد توانایی آن کار را هم دارد.
ابن سینا در نمط نهم اشارات می گوید: عبادت از نظر اهل معرفت، ورزش همت ها و قوای وهمیه و خیالیه است که در اثر تکرار و عادت دادن به حضور در محضر حق، همواره آنها را از توجه به مسائل مربوط به طبیعت و ماده به سوی تصورات ملکوتی بکشاند و درنتیجه، این قوا تسلیم «سر ضمیر» و فطرت خداجویی انسان گردند و مطیع او شوند به حدی که هروقت اراده کند که درپی جلب جلوه حق برآید این قوا در جهت خلاف فعالیت نکند و کشمکش درونی میان دو میل علوی و سفلی ایجاد نشود و (سر باطن) بدون مزاحمت اینها از باطن کسب اشراق نماید.(۸۵) (ولاء و ولایت ها، شهید مطهری(ره)، ص ۱۸)
امام صادق(ع) از رسول اکرم(ص) روایت می کند که:
«خداوند می فرماید: هیچ بنده ای با هیچ چیزی به من نزدیک نشده است که از فرائض نزد من محبوب تر باشد، همانا بنده من به وسیله نوافل و مستحبات (که من آنها را واجب نکرده ام ولی او تنها به خاطر محبوبیت آنها نزد من انجام می دهد) به من نزدیک می شود تا محبوب من گردد. همین که محبوب من گشت. من گوش او می شوم که با آن می شنود و چشم او می شوم که با آن می بیند و زبان او می شوم که با آن سخن می گوید و دست او می شوم که با آن حمل می کند. اگر مرا بخواند، اجابت می کنم و اگر از من بخواهد می بخشم.
در این حدیث جان مطلب ادا شده است. عبادت موجب تقرب می شود. تقرب موجب محبوبیت نزد خداست. یعنی با عبادت انسان به خدا نزدیک می شود و در اثر این نزدیکی قابلیت عنایت خاص می یابد و در اثر آن عنایت ها گوش و چشم و دست و زبان او حقانی می گردد. با قدرت الهی می شنود و می بیند و می گوید و حمل می کند. دعایش مستجاب و درخواست هایش برآورده می شود. (همان، ص ۷۸)
در حدیثی امام باقر(ع) می فرماید: هرگاه خدای متعال در کسی حسن نیتی ببیند، او را در پناه خود نگاه می دارد. (میزان الحکمه، ج۲، ص ۱۰۲۹)
محمد مهدی رشادتی
