مدل های کاربردی تجاری Open Source

به عنوان شخصی که یک شرکت نوپای توسعه دهنده نرم افزار Open Source را اداره می کند, مکررا از من درخواست می شود که در مورد مدل های تجاری حاضر در حوزه صنعت توضیح دهم چه شما تولید کننده یک نرم افزار Open Source باشید و چه فقط استفاده کننده آن, یک امر اجتناب ناپذیر رخ می دهد سازمان ها در تمامی جنبه های طیف تولیدکننده مصرف کننده میزان رو به رشدی از انرژی و پول را صرف امری می کنند که برای هر تجارتی از بالاترین درجه اهمیت برخوردار است – کارمندان این موضوع کلید درک یک مدل تجاری Open Source موفق به شمار می رود

به عنوان شخصی که یک شرکت نوپای توسعه دهنده نرم‌افزار Open Source را اداره می‌کند، مکررا از من درخواست می‌شود که در مورد مدل‌های تجاری حاضر در حوزه صنعت توضیح دهم. چه شما تولید کننده یک نرم‌افزار Open Source باشید و چه فقط استفاده کننده آن، یک امر اجتناب‌ناپذیر رخ می‌دهد. سازمان‌ها در تمامی جنبه‌های طیف تولیدکننده-مصرف‌کننده میزان رو به رشدی از انرژی و پول را صرف امری می‌کنند که برای هر تجارتی از بالاترین درجه اهمیت برخوردار است – کارمندان. این موضوع کلید درک یک مدل تجاری Open Source موفق به شمار می‌رود. در این مقاله من در این مورد بحث خواهم کرد، و این مطلب که کدام نوع از مدل‌های تجاری به درد تولید و مصرف نرم‌افزار Open Source می‌خورد. من سعی می‌کنم بحث خودم را در چارچوب مفاهیم تجاری کلاسیک مطرح نمایم.

● وظیفه شرکت و توزیع محصول

هدف هر شرکت تولیدکننده نرم‌افزار، رساندن برنامه‌های کاربردی مناسب به دست کاربر نهایی در سریع‌ترین زمان ممکن است و در عین حال کسب درآمد در طی این فرایند. صدور مجوز Open Source یک ابزار مطلوب برای دستیابی به این اهداف محسوب می‌گردد. همانند خریداری نرم‌افزارهای اختصاصی، در این حالت نیز نرم‌افزار از سوی تولیدکننده به مصرف‌کننده واگذار می‌شود و پول نیز رد و بدل می‌گردد. اما صدور مجوز Open Source امکان انجام این فرایند به روشی کاملا متفاوت را فراهم می‌آورد. با صدور مجوز Open Source ، انتقال واقعی نرم‌افزار از تولیدکننده به مصرف‌کننده تسریع می‌گردد. این اختلاف در توزیع محصول بدان معنی است که شرکت Open Source به شکلی متفاوت از شرکت‌های اختصاصی در زیربنای تجاری سرمایه‌گذاری می‌نماید. یک شرکت نرم‌افزاری Open Source در واقع چیز قابل لمسی تولید نمی‌کند. آن یک شرکت خدماتی محض است. در ابتدایی‌ترین سناریوها، نیازی نیست که شرکت نگرانی در مورد محافظت از سورس‌کد یا راهنماها هنگامی که به صورت عمومی عرضه گردیدند داشته باشد. از سوی دیگر، تولیدکنندگان نرم‌افزار اختصاصی نیازمند کسب درآمد از راه فروش محصول خود هستند، که این به معنی یک سرمایه‌گذاری قابل توجه در توسعه و حفاظت کانال‌های توزیع می‌باشد.

صدور مجوز Open Source و تجارتی شدن اینترنت به سادگی نیاز به سرمایه‌گذاری بر روی کانال‌های توزیع و شرکای تجاری جهت حفاظت از CD ها و راهنماهای ارسال شده به یک فروشگاه را حذف نموده است.اختلاف قابل توجه دیگر در هزینه مجوز نرم‌افزار است. پول پرداخت شده برای یک مجوز نرم‌افزار چیزی بیش از یک پرداخت حق امتیاز انحصاری به یک تولیدکننده نرم‌افزار برای حق استفاده از محصول فکری آن نیست. از دیدگاه فروشنده هنگامی که صدور مجوز Open Source را در کنار صدور مجوز نرم‌افزار اختصاصی قرار می‌دهیم یک موضوع رنج‌آور آشکار می‌گردد: این پول یک مانع در جهت انتقال واقعی نرم‌افزار از فروشنده به مصرف‌کننده است چرا که مصرف‌کنندگان تا زمانی که پول را پرداخت نکنند نرم‌افزار را به شکل حقیقی به دست نمی‌آورند. هنگامی که شما نرم‌افزار را به ‌فروش می‌رسانید، این مانع لازم است. اما هنگامی که شما از نرم‌افزار کسب سود نمی‌کنید، آن مانعی است که مصرف‌کننده را گیج کرده و بایستی برطرف گردد.و تفاوت در کانال‌های توزیع نرم‌افزار تنها آغاز موضوع است.

نرم‌افزار Open Source همچنین شرکت‌ها را مجبور می‌سازد که خود را هر چه بیشتر با نیازهای مشتریان وفق دهند. کار شرکت نرم‌افزاری Open Source هرگز فروش مجوزهای نرم‌افزار نیست. کار چنین شرکتی بر روی حل مسائل تجاری اساسی مشتری متمرکز می‌باشد که او را در جهت دستیابی به نرم‌افزار در نخستین مکان سوق می‌دهد. این نقطه‌ی تمرکز، دانش متخصصان را به راه‌حل‌های نرم‌افزاری ماندگار که مسائل تجاری را مد نظر قرار می‌دهند معطوف می‌نماید. در مورد صدور مجوز Open Source مزایای ضمنی نیز وجود دارد. هیچ دستمزدی به افراد فروشنده نرم‌افزار پرداخت نمی‌گردد، یا هزینه‌ای صرف ایجاد طرح‌های صدور مجوز جهانی که مناسب صد کشور باشد نمی‌گردد. و شاید جذاب‌تر از همه برای مصرف‌کننده این باشد که هیچ پولی صرف پیگرد قانونی مصرف‌کننده به دلیل تخلف از مجوز نمی‌شود.

● هزینه‌های تهیه: ایجاد یک تقاضا برای Open Source

شرکت‌ها و کانال‌های توزیع جدا از یکدیگر کار می‌کنند، نخستین مطلب برای درک یک مدل تجاری Open Source فهمیدن این موضوع است که چگونه صدور مجوز Open Source به شرکت‌ها امکان تغییر در هزینه‌ها را می‌دهد. هزینه‌ها برای موفقیت هر تجارتی مانع محسوب می‌گردند، و هزینه‌های بدون ارزش افزوده خطاهایی مهلک به شمار می‌روند. این یک عامل بزرگ در سوق دادن تقاضا برای نرم‌افزار Open Source است چرا که هزینه‌هایی که یک شرکت متحمل می‌شود بیانگر اطلاعات فراوانی در مورد کار شرکت است. Alaska Airlines هواپیما خریداری می‌نماید، Weyerhaeuser درختان را می‌خرد، و McDonald گوشت خریداری می‌نماید. نکته را گرفتید؟ مگر آنکه شرکتی در کار تجارت فروش نرم‌افزار باشد وگرنه هیچ دلیلی برای خریداری آن دارد. تهیه نرم‌افزار و پشتیبانی IT، یک کارکرد ثانویه از تجارت است. نرم‌افزار در بسیاری از صنایع یک ضرورت محسوب می‌گردد، اما از لحاظ مالی آن تنها یک سربار بسیار زیاد است. از این رو هزینه‌های مرتبط با خریداری و تهیه نرم‌افزار طبیعتا بایستی تا حد ممکن پایین باشد.

نه تنها صدور مجوز Open Source هزینه‌های مرتبط با تهیه نرم‌افزار را حذف می‌نماید، بلکه آن هزینه بدون ارزش افزوده مجوز نرم‌افزار را نیز حذف می‌کند. هیچ فرمی برای پر کردن یا تقاضایی برای ثبت نمودن وجود ندارد؛ هیچ بازرسی نرم‌افزار یا مسائل حقوقی برای نگرانی وجود ندارد. شاید شما تعجب کنید، مثلا اگر بدانید که برخی از بیمارستان‌ها همان میزان پول که صرف تهیه تجهیزات جراحی می‌کنند صرف مجوزهای نرم‌افزاری نیز می‌نمایند. Group Health امسال ۳۰ میلیون دلار صرف نصب یک سیستم اختصاصی رکوردهای پزشکی بالینی می‌نماید. بر طبق اخبار دریافتی Kaiser Permanente حدود ۱.۸ بیلیون دلار صرف پیاده‌سازی نرم‌افزار جدید می‌کند. برای ما تخمین میزان اختصاص یافته از این بودجه برای مجوزهای نرم‌افزار امکان‌پذیر نیست. درسی که می‌توان از این مطلب گرفت این است که نیاز به کنترل هزینه‌های تهیه IT یک عامل کلیدی در تقاضا برای نرم‌افزار Open Source به شمار می‌رود. صدور مجوز Open Source به شرکت‌ها توانایی کنترل هزینه‌های مرتبط با تهیه نرم‌افزار را می‌دهد. هنگامی که مدیریت، استفاده از نرم‌افزار را تصویب نمود، مکانیزم تحویل محصول به دسک‌تاپ بر روی شبکه موجود است. نرم‌افزار به سرعت دانلود و نصب می‌گردد که این امر با برنامه زمانی شرکت سازگار است.

● تهیه‌ و تدارک Open Source

مفهوم عظیمی همچون صدور مجوز Open Source تا زمانی که منبعی برای نرم‌افزار وجود نداشته باشد بلااستفاده است. یعنی شخصی باید نرم‌افزار را نوشته و آن را توزیع کند. در حالی که تجاری شدن اینترنت همواره کانال توزیع حیاتی برای رساندن نرم‌افزار به دست کاربر نهایی بوده است، ما همچنان ناچاریم منبع نهایی و حیاتی نرم‌افزار را در مدل تجاری‌مان لحاظ کنیم – توسعه‌گران. تلاش‌های متقابل در جهت توسعه Open Source همچون آنهایی که در gnu.org مطرح گردیده، نمونه کاملی از یک مدل تجاری Open Source ماندگارهستند. این سازمان‌ها ماهیت غیرانتفاعی دارند و کمک‌های مالی دریافت می‌کنند.

شما در صورت تمایل می‌توانید با استفاده از کمک‌های مالی به حیات خود ادامه دهید، اما اینجا یک سوال مطرح می‌گردد: یک شرکت تجاری هنگامی که تنها محصول IT تولیدی آن نرم‌افزار Open Source باشد به چه شکل است؟

پاسخ به این سوال تمرین خوبی است که بینشی در مورد نحوه توسعه یک شرکت Open Source به ما خواهد داد. نمی‌خواهیم پاسخ این سوال را با سرمایه‌داری غیرانسانی بدهیم یا بگوییم شرکت‌های تجاری انتفاعی به اجتماع آسیب می‌رسانند. سعی نداریم سودهای از دست رفته را با بسته‌بندی محصولات Open Source برای فروشگاه‌ها جبران کنیم. در بحث ما بر سر موضوع یک شرکت Open Source "محض"، هدف ما تعریف یک مدل تجاری است که توسعه نرم‌افزار Open Source را در مرکز حوزه فعالیت خود قرار می‌دهد تنها با یک توسعه‌گر، یک کامپیوتر، و یک اتصال اینترنت. این ساده نیست. پاسخ ممکن است یک رویکرد خدماتی محض باشد جایی که نرم‌افزار یکی از دستاوردهای جانبی خدمات مشاوره‌ای صنعتی است. در این رویکرد، تنها چیزی که مشاور به فروش می‌رساند زمان است. نرم‌افزار یک نتیجه منطقی از کار انجام شده است. توفیق مشاور در بازار بستگی به کارآیی و کیفیت کار دارد. اگر مشتری از کیفیت کار یا کارآیی مشاور ناخشنود باشد، به دنبال شخص دیگری خواهد رفت.

از بین مثال‌های موجود ممکن است شما به حرفه وکالت نگاه کنید. هنگامی که ما یک وکیل را به خدمت می‌گیریم ما پول را بابت حروف، اسناد، یا جلسات دادگاه نمی‌پردازیم. بلکه پولی را که به او پرداخت می‌کنیم بابت زمانی است که او صرف مهیا ساختن مطالب و ارائه آنها به دادگاه نموده است. این حقیقت که مدرک موجود است صرفا یکی از نتایج کار انجام شده به شمار می‌رود. چیزی که وکیل شما را از دیگری متمایز می‌نماید توانایی او در کسب نتیجه نهایی و ارائه آن به مشتریانش به شکلی کارآمد است. برای این که ببینید این رویکرد "نرم‌افزار به عنوان یکی از دستاوردهای جانبی خدمات" چگونه ممکن است برای توسعه Open Source عمل کند، ما ناچاریم نقش سنتی توسعه‌گر نرم‌افزار را دوباره تعریف کنیم. توسعه‌گر نرم‌افزار شخصی است که نرم‌افزار را برای استفاده یک شخص متخصص، همچون یک دکتر، می‌نویسد. توسعه‌گر نرم‌افزار و شخص متخصص بایستی یک شخص باشند. یا دست کم شخص متخصص که در واقع کار مشاوره را انجام می‌دهد بایستی قادر به فروش خدمات توسعه نرم‌افزار به عنوان بخشی از کار عادی مشاوره‌ای خود باشد. او باید حداقل یک مدیر پروژه IT کارآمد باشد.

برای این که بتوانم در مورد این وضعیت توضیح دهم، اجازه دهید اشاره‌ای داشته باشم به سه اصل اساسی که در صورت پیروی از آنها یک فرد متخصص در هر حرفه‌ای می‌تواند یک نرم‌افزار Open Source یا حداقل بخشی از آن را ایجاد نماید. اصل نخست این است که نرم‌افزار متضمن دانش منحصربفرد یک متخصص است و نیاز به اعمال آن دانش به داده اداره شده چیزی است که توسعه نرم‌افزار را به جایگاه نخست سوق می‌دهد. دومین اصل آن است که نرم‌افزار چیزی بیش از یک موجود قابل تحویل نیست. اصل سوم این است که اگر شرکت Open Source خواهان کسب موفقیت است نرم‌افزار بایستی استانداردهای سرویس را در یک صنعت تحریک نماید.

---