در امتداد وحی و عرفان

کتاب «در امتداد وحی و عرفان» نوشته آقای محمد ملکی امسال به همت انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب به چاپ رسیده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. این اثر به عنوان پایان‌نامه …

کتاب «در امتداد وحی و عرفان» نوشته آقای محمد ملکی امسال به همت انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب به چاپ رسیده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. این اثر به عنوان پایان‌نامه آقای ملکی بوده که در قالب کتابی با ۳فصل در ۳۵۷ صفحه جمع‌آوری شده است.

نویسنده در فصل نخست به تفصیل، زندگینامه شیخ اشراق را مورد بررسی قرار داده است. از جمله مباحثی که در این فصل مورد بحث قرار گرفته، تبیین مذهب سهروردی است که در آن سکوت چندین قرن را شکسته و با استناد به آثار خود، شیخ اشراق و اقوال محققان، او را از زمره شیعیان شمرده است.

به اعتقاد نویسنده، مباحثی که سهروردی درباره برخی مسائل در آثار خود آورده است، نمی‌تواند دیدگاه‌های عالم و فیلسوفی باشد که به اهل سنت و جماعت پایبند است؛ بنابراین نمی‌توان وی را از جمله عالمانی برشمرد که به فقه یا به مبانی کلامی یکی از مذاهب اربعه پایبند بوده باشد. نویسنده آثار وی را در این فصل در قالب ۶ عنوان و گروه تقسیم کرده است.

نویسنده در فصل دوم کتاب با عنوان «عرفان و تصوف» با استناد به آثار شیخ اشراق و دیگر منابع معتبر، رویکرد عرفانی و وحیانی سهروردی را در فلسفه بیان و مستند کرده است. اگرچه او را از جمله فیلسوفان و آموزه‌های وی را فلسفی شمرده‌اند، ولی او فیلسوفی است عارف و آموزه‌های او سرشار از عرفان و معرفت است و از همین ‌روی شایسته است او را بنیانگذار فلسفه عرفانی و قرآنی بنامیم، چون با اندک توجه به محتوای حکمت اشراق، این دیدگاه دقیق‌تر جلوه می‌کند. سهروردی علاوه بر این که فلسفه خود را با عرفان درآمیخته، در آثار خود به تصوف معمول و مرسوم بین صوفیان نخستین بی‌توجه نبوده است. نویسنده با بررسی این مساله به نتیجه می‌رسد که سهروردی، عرفان و تصوف را نزدیک‌ترین مسیر برای رسیدن به حقیقت می‌داند و آیین و آداب تصوف در اندیشه و آثار او با فلسفه و عرفان به هم گره خورده است.

در پایان فصل، نویسنده به این نکته اشاره می‌کند که همواره ۲ گروه با فیلسوفان مخالف بوده و هستند، برخی از عرفا و فقها. با توجه به این موضوع، سهروردی زمانی پا به عرصه حیات گذاشت که حکمت و فلسفه در اوج تقریر قرار داشت و به همین علت، سیل اتهام‌ها و نقدها از سوی فرقه‌های گوناگون بر سر فلسفه می‌بارید.

«کتاب و سنت» عنوان فصل سوم کتاب مذکور است و نویسنده در این بخش به موضوعاتی همچون آفرینش نفس، کمال نفس، قلب نفس، نفوس پاک و ناپاک، لذت روحانی انسان، تجرد عقل و نفس، مراتب نور، تناسخ، علم خداوند، احوال اهل سعادت و شقاوت و بسیاری موضوعات دیگر می‌پردازد.وی در این مبحث از کتاب به بررسی آیات و روایاتی پرداخته که سهروردی در فلسفه خود، شماری از آنها را مستند خود قرار داده و این رویکرد قرآنی در ابتکارات شیخ اشراق و از مهم‌ترین مباحثی است که می‌تواند در جواب کسانی که می‌خواهند سهروردی را مانی‌‌گرا و زرتشتی‌گرا معرفی کنند، ارائه شود.

مریم لباف‌زادی