تأمین مالی کشاورزان خرده پا مناسب است درآم کم کشاورزان خرده پا

کوچک بودن اراضی زیر کشت و به دنبال آن کشاورزان خرده پایی که بر اراضی کوچک کشاورزی یا در مقیاس کوچک تولید می کنند, عموما به دلیل مقیاس کوچک تولید دارای درآمد کم و به دلیل تغییر قیمت محصول و نهاده در بازار این درآمد هم با نوسان و خطر روبه رو بوده و امنیت درآمدی را برای بهره بردار بخش کشاورزی به همراه ندارد

به دلیل اهمیت موضوع، سال ٢٠١٤ به عنوان سال کشاورزی خانوادگی از سوی سازمان ملل نام گذاری شد تا به اهمیت کشاورزی خانوادگی به منظور کاهش فقر و بهبود امنیت غذایی در جهان برای کشاورزان خرده پا رسمیت ببخشد. در واقع هدف از نام گذاری این سال به عنوان کشاورزی خانوادگی آن است که با تدوین و ترویج سیاست های منطقه ای و ملی جدید، گرسنگی و فقر را از طریق کشاورزان کوچک مقیاس خانوادگی بهبود ببخشد. براساس گزارش فائو که بر مبنای اطلاعات سرشماری کشاورزی ١٠٥ کشور و منطقه برای سال ٢٠١٠ در جهان است، در حدود ٥٠٠ میلیون کشاورز خانوادگی در جهان وجود دارد که تولید ٨٥ درصد از مواد غذایی در جهان را به عهده دارند. در حدود ٩٨ درصد از مزارع خانوادگی حداقل ٥٣ درصد زمین های کشاورزی را تشکیل می دهند (FAO، ٢٠١٤a). براساس گزارش فائو تحت عنوان «زندگی اقتصادی کشاورزان خرده پا»، حدود دوسوم از سه میلیارد نفر جمعیت روستایی کشورهای درحال توسعه در ٤٧٥ میلیون مزارع خانوادگی کوچک فعالیت می کنند که قطعات زمین آنها کمتر از دو هکتار است. در چین نزدیک به ٩٨ درصد از کشاورزان در مزارع کوچک تر از دو هکتار کشت می کنند و این کشور به تنهایی تقریبا نیمی از مزارع کوچک در جهان را به خود اختصاص داده است. در هند حدود ٨٠ درصد از کشاورزان کوچک مقیاس هستند. در اتیوپی و مصر، مزرعه کوچک تر از دو هکتار نزدیک به ٩٠ درصد از کل مزارع را تشکیل می دهند. در مکزیک، ٥٠ درصد از کشاورزان کوچک هستند.

در برزیل خرده مالکان ٢٠ درصد از کل کشاورزان را شامل می شوند. در آفریقا، کشاورزان کوچک مقیاس در کنیا و تانزانیا به ترتیب ٦٣ و ٦٩ درصد از مواد غذایی کشور را تولید می کنند. در نپال، ٢/٧ میلیون مزارع خرده پا وجود دارد که ٧٠ درصد از مواد غذایی تولید شده را به خود اختصاص می دهند. خرده مالکان، نیروی کار خود را با زمین و دیگر دارایی های سرمایه ای مانند آبیاری، تراکتور و ماشین های دیگر و دام ترکیب می کنند و به تولید می پردازند. در این میان آبیاری به عنوان یکی از مهم ترین دارایی های مولد، منجر به افزایش قابل توجهی در بازده تولید می شود؛ ازاین رو برای کشاورزان خرده پا دسترسی به آب و آبیاری یکی از عوامل بسیار مهم برای موفقیت آنان است. شواهدی از مزارع کوچک مقیاس در آسیا نشان می دهد آبیاری نه تنها در افزایش بازده و درآمد تأثیر دارد، بلکه در کاهش خطر ورشکستگی محصول و مزرعه مؤثر است و به افزایش اشتغال کشاورزی و غیرکشاورزی منجر شده است. در اتیوپی، به طورکلی متوسط درآمد مالکان خرده پا که به آبیاری دسترسی دارند، برای هر خانوار در هر سال ٩١٩ تا هزارو ٣٤ دلار اندازه گیری شده (با قیمت دلار ثابت ٢٠٠٩) که درآمد متوسط مزارع غیر آبیاری شده در حدود ٥٠ درصد آبیاری شده است. هزینه توسعه سیستم های آبیاری عمومی بالاست؛ اما پروژه های کوچک آبیاری می تواند بازده بالایی داشته باشد؛ برای مثال، پروژه آبیاری کوچک مقیاس در تانزانیا، نرخ بازدهی ٢٢ درصد دارد و باعث افزایش درآمد مزرعه در حدود ٨٦ درصد شده است. اطلاعات و آمار حاکی از آن است که کشاورزان خرده پا نقش مهمی در امنیت غذایی مردم جهان دارند و از طرف دیگر آنان به دلیل کمبود درآمد و پس انداز و نااطیمنانی درآمد خود نیازمند تأمین مالی برای ارتقا و توسعه پایدار تولید و زندگی خود هستند. ازاین رو لازم و ضروری است که به آنها توجه و سیاست های مناسب برای ارتقای شاخص های توسعه پایدار تولید و زندگی آنان تدوین و اجرا شود. کشورهای جهان دراین باره از ابزارهای مختلف سیاستی برای ارتقای شاخص های توسعه پایدار بهره گرفته اند؛ برای نمونه در کشور هندوستان دولت برای تقویت بخش کشاورزی در هندوستان یک هدف بلندپروازنه و آرمانی را برای سال ٢٠٢٢ در نظر گرفته و آن هم افزایش دوبرابری درآمد کشاورزان است. برای دستیابی به چنین هدف آرمانی ای، استراتژی «از آبیاری تا بیمه محصول» طراحی شده است. در این استراتژی تحول در زنجیره ارزش غذا دیده شده و آن حرکت از سیستم تولیدمحور به سیستم تقاضامحور است، به طوری که مصرف کنندگان به تولید کنندگان مرتبط شده و تولید براساس نیاز مصرف کنندگان باشد. این رویکرد نیازمند افزایش همکاری بین بخش خصوصی و تمامی ذی نفعان در زنجیره غذاست که باعث ارتباط بازیگران به هم شود، بازارهای رقابتی فراهم شده و محیط مناسب برای نوآوری مهیا شود و حمایت و پشتیبانی از اقدامات به عمل آید.

فاطمه پاسبان . کارشناس کشاورزی