نگاه پوتین به قدرت

دستور «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه كه قرارداد كنترل تسلیحات با «ناتو» را متوقف كرد, واكنشهای تند و نگران كننده ای را در كشورهای اروپایی در پی داشته است

دستور «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه كه قرارداد كنترل تسلیحات با «ناتو» را متوقف كرد، واكنشهای تند و نگران كننده ای را در كشورهای اروپایی در پی داشته است.

قرارداد كنترل تسلیحات متعارف در دهه ۹۰ میان روسیه و ناتو امضا شد و در آن، طرفین متعهد به كاهش تسلیحات تهاجمی از جمله موشكی شدند.

دومای روسیه این قرارداد را در همان زمان تصویب كرد و قرار بود هر كدام از كشورهای اروپایی و آمریكا آن را در پارلمانهای خود به رأی بگذارند و پس از تصویب به صورت یك قرارداد الزام آور، نه تنها به كاهش تسلیحات منتهی گردد، بلكه بتدریج حوزه عمل آن گسترش یابد و ارتشهای دو طرف را در سطح قابل قبولی دفاعی و محدود كند.

اما دولتهای اروپایی به دلایل خاصی كه بیشتر در ارتباط با بروز ضعف در روسیه بود مایل به تصویب قرارداد در مجالس خود نبودند و امیدوار بودند روسهای نیازمند، امتیازات یك جانبه بیشتری بدهند.

اما اوضاع و احوال در روسیه براساس انتظارات اروپا و آمریكا پیش نرفت و روسها در دوره قدرت پوتین شروع به بازنگری در موقعیت خود كردند.

آمریكا با استقرار موشكهای ضدموشك در لهستان و رادارهای پیشرفته در جمهوری چك، روسها را در موقعیت دشواری قرار داد.

پوتین آشكارا در مقابل طرحهای نظامی آمریكا در اروپای شرقی و در حوزه امنیتی خودش كه روسها به طور سنتی آن را بخشی از امنیت ملی خودشان می دانند، موضع گرفت و تهدید كرد روسیه بار دیگر جهت موشكهای دوربرد هسته ای اش را به سوی اروپا باز می گرداند و اروپای غربی را هدف می گیرد.

این موضع روسیه در اروپا نگرانی جدی به وجود آورد، اما جرج بوش رئیس جمهور آمریكا اعلام كرد مخالفت روسها موجب توقف طرحهای آمریكا نمی شود.

رئیس جمهور روسیه برای اینكه بحران به وجود آمده را با مذاكره حل كند، پیشنهاد غیرمنتظرانه استفاده مشترك از پایگاه راداری اتحاد شوروی سابق در جمهوری آذربایجان را مطرح كرد كه آمریكا پذیرفت، در این باره بحث شود، اما شرط توقف طرح دفاع موشكی در اروپای شرقی را رد كرد.

روسها نیز مایل به دادن امتیاز یك جانبه نشدند. در آخرین سفر پوتین به آمریكا و دیدار با بوش كه به صورت خصوصی در مزرعه خانوادگی بوش انجام شد، پوتین به این نتیجه رسید كه آمریكا قصد محاصره روسیه را دارد و طرح دفاع موشكی بخشی از این طرح استراتژیك مشترك اروپا و آمریكاست.

درست پس از ملاقات با بوش بود كه پوتین مواضع سخت تری در پیش گرفت و اكنون در ادامه همین سیاست دستور داده است قرارداد تسلیحات با «ناتو» متوقف شود.

توقف این قرارداد احتمال بازگشت رقابتهای تسلیحاتی در قاره اروپا را مطرح می كند و كشورهای اروپایی را در موقعیت دشواری قرار می دهد.

پوتین با این اقدام خود در ماههای پایانی ریاست جمهوری اش خط مشی دولت آینده روسیه را نیز مشخص كرده است.

بنابراین جانشین پوتین هر كسی كه باشد، نمی تواند در این مورد بخصوص امتیاز خاصی به غرب بدهد. اكنون اروپا و آمریكا ناچارند درباره قرارداد تسلیحاتی با روسیه تصمیم بگیرند و راهی جز تصویب آن در مجالس اروپا و كنگره آمریكا و یا لغو نهایی آن وجود ندارد.

اگر اروپا آن را تصویب كند و كنگره آمریكا همچنان بر موضع مخالفت خود باقی بماند كه به احتمال زیاد چنین خواهد شد، نشانه تسلیم در مقابل فشارهای روسیه تلقی خواهد شد و اعتبار اروپا را زیر سؤال می برد و اگر هم به لغو آن تن بدهد، تهدید روسیه را تجدید خواهد كرد و این امر برای امنیت كلی اروپا پدیده ای منفی و غیرقابل تحمل به نظر می رسد.

در عین حال اهداف روسیه را از تهدید اروپا نباید آن طور كه در جهان غرب تبلیغ می شود در نظر گرفت.

روسیه همچنان خود را بخشی از اروپا تصور می كند و مایل به تجدید شرایط دوران جنگ سرد نیست. در واقع روسیه از این طریق در نظر دارد دولتهای اروپایی را در موقعیتی قرار دهد كه از استقلال عمل بیشتری در مقابل آمریكا برخوردار شوند.

اروپای مستقل از طرحهای نظامی آمریكا می تواند با روسیه راحت تر كنار بیاید، منتها حقیقت آن است كه اروپا در این باره یكپارچه عمل نمی كند و بخصوص كشورهای اروپای شرقی كه در گذشته جزو اقمار شوروی بوده اند برای جلوگیری از تجدید شرایط گذشته بشدت به آمریكا وابسته شده اند. در چنین فضایی است كه روسها امنیت ملی خود را در خطر یافته اند و تدابیر بازدارنده خاصی در پیش گرفته اند.

البته روسها باور ندارند كه به طرف جنگ سرد جدیدی حركت می كنند، اما در هر حال نتایج عمل آنها جنگ سرد جدیدی خواهد بود. اگر جنگ سرد جدیدی بین روسیه و ناتو قابل انتظار باشد، اروپای غربی بازنده آن خواهد بود، اما آمریكا از رهگذر آن می تواند طرحهای نظامی اش را در گوشه و كنار جهان پیگیری كند.

كلام آخر اینكه جهان از تجدید جنگ سرد ولو محدودتر از قبل، نگران نیست و شاید هم این برداشت وجود داشته باشد كه زیان جذب كامل روسیه در غرب بیشتر از فاصله گرفتن آن باشد. حداقل آن است كه صدایی ولو ضعیف از استقلال طلبی در مقابل زیاده طلبی های آمریكا به گوش می رسد و در همین حد هم غنیمت خواهد بود. از این رو پوتین با رسالت تاریخی رو به رو است و می خواهد كه آیندگان به نیكی از او یاد كنند. مقاومت در مقابل غرب یگانه راه رسیدن به این مقصود است.

محمد ملازهی