محیط زیست و کودکان و آموزش بازیافت به آنها

درحالی که کودکان خود بیشترین قربانی ناهنجاری های محیط زیستی اند بهترین ومؤثرترین گروه درجامعه برای آموزش محیط زیست به شمارمی روند

درحالی که کودکان خود بیشترین قربانی ناهنجاری های محیط زیستی اند بهترین ومؤثرترین گروه درجامعه برای آموزش محیط زیست به شمارمی روند

حفاظت از محیط زیست عادتی است که باید از کودکی آموخته شود تا به یک باور ذهنی تبدیل شود؛ این باور کودک را موظف می کند تا از یگانه زیستگاهی که در آن زندگی می کند به بهترین شکل ممکن پاسداری کند

به دلیل آنکه آلودگی هوا در ساعات اولیه صبح شدیدتر است و ذرات خطرناک سمی در سطح پائین وجود دارند، کودکانی که در این ساعات به مدارس می روند، بیش از بزرگسالان در معرض خطر قرار دارند

در حالی که کودکتان در کنارتان نشسته است و موزیک ملایمی را هم درون اتومبیل تان باز کرده اید نسیم خنکی به درون می وزد. کودکتان در حال شمردن اتومبیل های زرد رنگی است که از کنارتان رد می شوند و همین بازی کودکانه به شما آرامشی دوست داشتنی می دهد. ناگهان چراغ قرمز می شود و با یک ترمز نرم می ایستید. دقیقه شمار چراغ راهنمایی۱۲۰، را نشان می دهد، یعنی دو دقیقه باید بدون هیچ حرکتی بنشینید. شمارش اتومبیل های زرد متوقف می شود. او تا ۹ شمرده است و این شماره را به شما یادآوری می کند تا برای ادامه شما به او یادآوری کنید. اما اندکی بعد دوباره نگاهی به شما می اندازد کمی جدی تر از معمول است. حالااین اوست که چیزی را به شما یادآوری می کند جدی تر از آن است که او را همان کودک پنج ساله بدانید آنقدر که خیلی راحت اتومبیل تان را خاموش می کنید، گویا یک پلیس خانگی وکوچک اما خیلی قاطع از شما خواسته است «پدر لطفاً پشت چراغ قرمز ماشین را خاموش کن». شاید این داستانی است که در کنار شما برای خیلی از دیگر بزرگترهای راننده اتفاق افتاده است، اما این خاطره در مورد یک کشور خارجی است. به قطع جایی که از کودکان به عنوان اهرم های قوی نگهداری محیط زیست استفاده می شود.کودک پنج ساله ای که نام بردیم تنها در اتومبیل در کنار والدینش یا دیگر بزرگترهای خانواده نخواهد بود. در شهر، کوچه، محل زندگی، درپیک نیک و تفریح و طبیعت نیز ناظر کوچک همیشه حاضری است که اگرچه کوچک است اما همین ویژگی ضمانت انجام خیلی از آموخته هایش به دیگران خواهد بود.

البته این مسئله روی دیگری نیز دارد. کودکان تنها اهرم های آموزش موارد محیط زیستی به بزرگسالان نیستند بلکه به عنوان نسل آینده برای همیشه های نسل بعد محیط زیست ارزش های آن و شیوه های نگهداری از آن را می آموزند.

بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، سالانه بیش از چهار میلیون کودک زیر پنج سال به علت آلودگی های مختلف زیست محیطی جان خود را از دست می دهند که از این میان می توان به مسمومیت ، عفونت های تنفسی، اسهال و استفراغ ناشی از آب های آلوده و مالاریا اشاره کرد. در حدود ۳۰ درصد از بیماری های جدی و مرگ و میر در کودکان زیر پنج سال به دلیل آلودگی های محیطی ایجاد می شود.

سالانه می توان زندگی چهار میلیون کودک زیر پنج سال که بیشتر در کشورهای رو به توسعه زندگی می کنند را با تامین آب و هوای سالم نجات داد.

در حالی که آلودگی های زیست محیطی دربیشتر کشورهای جهان به موضوعی جدی در جامعه در آمده است، در این میان متخصصان می گویند میزان تاثیرات این آلودگی ها بر کودکان شدیدتر و وخیم تر است. آلودگی های محیط زیست به دلیل آسیب پذیری و حساسیت بیشتر نسبت به متغیرهای محیطی، کودکان را بیش از بزرگسالان دربرابر خطر قرار می دهد.

پژوهش های دانشمندان نشان می دهد از آنجا که کودکان و نوزادان بیش از بزرگسالان تنفس می کنند، مواد سمی موجود در هوا را بیشتر از آنها به ریه های خود منتقل می کنند. از سوی دیگر از آنجا که کودکان و نوزادان بیشتر از راه دهان تنفس می کنند، بیشتر از این راه در معرض خطر قرار می گیرند. آنها همچنین زمان بیشتری را به نسبت بزرگسالان در خارج از خانه بویژه در تابستان که میزان آلاینده ها بیشتر است، سپری می کنند.

به عنوان نمونه آلاینده های محیطی مانند مس نقش مخربی در استخوان بندی در حال رشد کودکان دارد. نوزادان و کودکانی که در معرض آلودگی هوا قرار می گیرند از بیماریهای مختلفی از سیستم تنفسی و گوارشی گرفته تا عصبی رنج می برند.

در تهران تنها سالیانه ۴۵ هزار نفر به بیماریهای بدخیم و یا درمان ناپذیر مبتلامی شوند که شماری از آنها نیز جان می بازند.

اسماعیل کهرم، متخصص محیط زیست در تهران در این باره می گوید: حذف سرب از بنزین گام مهمی در کاهش آلودگی هوای تهران است که اگر همراه با آن، معاینه فنی خودروها توسط پلیس راهنمایی نیز جدی تر گرفته شود، می تواند در کاهش آلودگی هوا مؤثرتر باشد.

در عمل در سال های اخیر برنامه همه جانبه ای در زمینه پیشگیری از ابتلای کودکان به بیماری های مختلف ناشی از آلودگی محیط زیست وجود نداشته است. از سویی به دلیل آنکه آلودگی هوا در ساعات اولیه صبح شدیدتر است و ذرات خطرناک سمی در سطح پائین وجود دارند، کودکانی که در این ساعات به مدارس می روند بیش از بزرگسالان در معرض خطر قرار دارند. این شهر اصولاً جای مناسبی برای زندگی کودکان نیست.

کودکانی که از خانواده های کم بضاعت هستند و یا در جنوب شهر تهران یا شهرهای آلوده زندگی می کنند از امکانات کمتری برای کنترل و پیشگیری از آلودگی های محیطی در آن مناطق برخوردارند، در اغلب موارد این کودکان بیشتر از سایر کودکان در معرض خطر هستند.

در حالی که کودکان خود بیشترین قربانی ناهنجاری های محیط زیستی اند بهترین و مؤثرترین گروه در جامعه برای آموزش محیط زیست هستند.زیرا بهترین شیوه نهادینه کردن عادت های مثبت، آموزش، آن هم آموزش این عادت ها از دوران کودکی است. حفاظت از محیط زیست هم عادتی است که باید از کودکی آموخته شود تا به یک باور ذهنی تبدیل شود. این باور کودک را موظف می کند تا از یگانه زیستگاهی که در آن زندگی می کند به بهترین شکل ممکن پاسداری کند.

● ساده اما مؤثر

در این میان برخی الگو های یادگیری وجود دارد که پیش از این در برخی جوامع یا کشور ها تجربه شده است. دانستن آنها یا آموختن از آنها دور از فایده نیست. گذشته از آنکه نسبت به ویژگی های فرهنگی و شرایط بومی نیز می توان نوآور بسیاری از راه های دیگر برای آشتی کودکان با محیط زیست بود. این یک مصاحبه کودکانه با پارسا فطروس پسر هفت ساله ای است که در آلمان به مدرسه رفته. از همین چند نکته کوچک می توان شروع کرد. در خیابان های آلمان آشغال می ریزی نه فقط وقتی عصبانی می شم. اگر در خیابان با حیوانی بدون صاحب روبرو شوی، چه کار می کنی به پلیس زنگ می زنم. و اگر صاحبش باشد، چه کار می کنی، اذیتش می کنی، سنگ به طرفش پرت می کنی نه ، هیچ چی فقط نگاهش می کنم. اگر هم دوست داشتم، بهش دست بزنم، می گم، اجازه دارم اون یا می گه، آره یا نه. رفتارت با درخت ها، گل ها و چمن ها چطور است گل ها را بعضی وقت ها بو می کنم، بعضی وقت ها نگاه می کنم. روی چمن ها بازی می کنم، درخت ها رو هم نگاه می کنم.»

او از تئاتری که در مدرسه اش اجرا شد، حرف می زند «اگه حیوونا رو بکشیم، مثلاً اگه یک دونه گاو رو بکشیم، اونوقت دیگه شیر نمی تونیم داشته باشیم، کره نمی تونیم داشته باشیم، اون وقت دیگه غذا هم زیاد نداریم.» پارسا می گوید، از خانه خودش یاد گرفته «هر چیزی که پلاستیکی هست، نباید بندازیم روی زمین».

کودکی نرم ترین و مستعد ترین زمان برای آموزش همیشگی عادتهایی است که برای همیشه ملکه ذهن یک کودک می شود. زیبا صباحی کارشناس محیط زیست می گوید: به یک کودک سه - چهار ساله می توان یاد داد، وقتی بستنی می خورد، آشغال بستنی اش را کجا باید بیندازد. یک بچه سه ساله خیلی راحت آموزش پذیر است و از همان سن خیلی چیزها ملکه ذهنش می شود. از همان سن می شود به او یاد داد که مثلاً در رابطه با زباله باید چه جوری برخورد کنیم، قسمتی از زباله ها قابل بازیافت هستند، یک سری در محیط اصلاً بازیافت نمی شوند یا حیات وحش که آن هم بخشی از محیط زیست هست. همیشه بچه ها را نترسانیم از اینکه همه حیوانات خطرناک و درنده اند، باید از حیوان ها بترسی و یا باید آنها را بزنی و به آنها حمله کنی، در صورتی که این چیزها اصلاً درست نیست، اگر در مورد همه این چیزها از همان سن کودکی با بچه کار بشود، قطعاً نتیجه می گیریم.»

● بازی محیط زیست

دکتر محمد اربابی متخصص اعصاب و روان در تهران می گوید: یکی از قابل فهم ترین زبان ها برای کودکان زبان بازی است. در واقع بازی برای کودکان جنبه تمرین زندگی آینده را دارد و کودکان، بسیاری از نقش هایی که ممکن است، در آینده آن ها را ایفا کنند، از طریق بازی تمرین می کنند و بازی ها امروزه در روان پزشکی و روان شناسی نقش بسیار مهمی در آموزش کودکان و حتی در درمان آنها دارند! می توان از طریق بازی به بهبود بسیاری از مشکلات روان پزشکی و روان شناختی کودکان کمک کرد.

آموزش به کودکان چندان کار دشواری نیست. نقاشی کردن یکی از نخستین مهارت ها و علایق کودکان است. اغلب کودکان به محض آنکه بتوانند قلم به دست بگیرند، نقاشی می کشند. بنابراین نخستین آموزش ها باید از همین نقطه آغاز بشود. به کودک توضیح بدهیم مدادی که با آن نقاشی می کند چطور ساخته شده است. سپس به او یاد بدهیم که با استفاده بهینه از مداد رنگی ها و نتراشیدن بی رویه آنها، می تواند به حفاظت از جنگل ها و درختان کمک کند.

گام بعدی برگه های نقاشی است. علاوه بر دفتر نقاشی که برای او می خریم، برگه های باطله ای که یک روی آنها سفید و قابل استفاده است را دور نریزیم و روی میز کودک، کنار مداد رنگی های او قرار بدهیم تا برای نقاشی از این برگه ها استفاده کند. شیوه درست شدن کاغذ را برای او توضیح بدهیم و سپس به او شرح بدهیم که با استفاده مناسب از کاغذها می تواند مانع از قطع درختان برای تولید کاغذ بشود.

حفاظت از انرژی را بیاموزیم؛ چند لحظه قبل از شروع برنامه مورد علاقه او تلویزیون یا رادیو را از برق بیرون بکشید. در جواب اعتراض او توضیح بدهید که اگر از انرژی برق یا هر انرژی دیگری بی رویه استفاده کنیم، هنگام نیاز ضروری به آن، این انرژی در اختیار ما نخواهد بود. تلویزیون یا رادیو را روشن کنید تا این نبودن برق و لذت دوباره داشتن برق و تماشای تلویزیون در ذهن او بماند. درباره انواع انرژی، شیوه های تولید آن و.‎/‎/ برای او توضیح بدهید.

دانه بکاریم؛ برای آنکه فرزندمان مفهوم حفاظت از خاک و آب را به درستی دریابد، همراه او باغبانی کنیم. با کاشتن تخم سبزی ها یا دانه هایی مثل آفتابگردان در حیاط منزل یا گلدان او را با مراحل رشد گیاه، نیاز گیاه به خاک خوب، آب سالم، نور خورشید و.‎/‎/ آشنا کنیم. برای درک بهتر او، بهتر است یک نمونه کوچک را با خاک نامناسب (مثل خاک آغشته به نفت) یا آب ناسالم (آب مخلوط شده با مواد شوینده) رشد بدهیم تا کودک به خوبی تاثیر آلودگی آب و خاک بر گیاهان را ببیند. مقایسه گیاه سالم و بیمار مفاهیم را به خوبی به او می آموزد. بازدید از گلخانه ها و پارک ها ارتباط او را با محیط زیست بیشتر می کند

توسط دکتر مهرداد حلوائی

http://iranpest.blogfa.com