خال مادرزادی را رها نکنید

شناسایی خال خطرناک کار مشکلی نیست

خال‌ها انواع مختلفی دارند و بعضی از آنها شانس بیشتری برای سرطانی شدن دارند. ملانوم که خطرناک‌ترین سرطان پوستی است، می‌تواند روی بعضی از انواع خال ها ایجاد شود. خال‌های مادرزادی با قطر بیشتر از ۲۰ سانتی‌متر، بیشتر احتمال دارد...

بدخیم شوند. شانس تبدیل خال‌های غیرعادی و بدشکل به ملانوم هم زیاد است. ابتلا به این نوع خال می‌تواند زمینه ارثی داشته باشد و در افرادی که سابقه فامیلی ابتلا به ملانوم در آنها وجود دارد، احتمال ابتلا به ملانوم بالاست.

برای تشخیص خال خوش‌خیم از خال سرطانی، باید آن را خوب نگاه کرد و توجه خاصی به اندازه، شکل، لبه‌ها و رنگ آن داشت. تشخیص زودرس ملانوم احتمال درمان کامل آن را بسیار بالا می‌برد در غیر این صورت درمان نمی‌تواند جلوی پیشامدهای بد سرطان را بگیرد. معیارهایی که به تشخیص ملانوم از خال معمولی کمک می‌کنند، عبارتند از:

خال تان نامتقارن است؟ خال‌های معمولی اغلب مدور و قرینه هستند ولی ضایعات ملانوم معمولا شکلی نامتقارن دارند. به این ترتیب که اگر بخواهیم خطی فرضی از وسط ضایعه رسم کنیم، قادر به تقسیم‌‌ و قرینه‌سازی ضایعه به دو قسمت نخواهیم بود.

خال تان لبه دار است؟ لبه‌های ضایعات خوش‌خیم معمولا یکنواخت هستند ولی لبه‌های ضایعات بدخیم (ملانوم) اغلب نامنظم و دندانه ‌دارند.

خال تان چند رنگ است؟ ضایعات خوش‌خیم معمولا یکنواخت رنگ قهوه‌ای روشن یا تیره یا سیاه دارند اما در ضایعات بدخیم ملانوما اغلب طیفی از رنگ‌های مختلف وجود دارد (قهوه‌ای روشن یا تیره، سیاه و حتی آبی یا قرمز)

خال تان بزرگ است؟ خال‌های معمولی معمولا کمتر از ۶ میلی‌متر قطر دارند اما ملانوم از نظر اندازه بزرگ‌تر است و اغلب بیش از ۶ میلی‌‌متر است.

● هر لکه قهوه‌ای خال نیست

اگر به صورت یا پوست بدن خود نگاهی بیندازید، متوجه خال یا خال‌های متعددی خواهید شد. باید توجه کنید که هر تغییر رنگی که قهوه‌ای یا سیاه باشد لزوما خال نیست. به‌عنوان مثال کک و مک، لنتیگوها و سبورئیک کراتوز از جمله ضایعاتی هستند که به‌وسیله افراد غیرمتخصص ممکن است خال تشخیص داده شوند. بیشتر خال‌ها طی ۲۰ سال اول زندگی ظاهر می‌شوند، گرچه بعضی خال‌ها ممکن است تا سنین بالاتر نیز ظاهر نشوند. بعد از سن ۳۵ سالگی پیدایش خال جدید نادر است.

● خال‌ها هم تغییر می‌کنند

خال‌ها معمولا ابتدا سطح صاف و به رنگ قهوه‌ای یا سیاه دارند و با گذشت زمان معمولا به کندی بزرگ و برجسته و رنگشان کمی ملایم‌تر می‌شود. در سنین بالاتر، خال‌ها به رنگ پوست درمی‌آیند. دوره متوسط این تغییرات حدود ۵۰ سال است. بعد از تماس با نورخورشید، در سنین نوجوانی و جوانی، هنگام بارداری یا به دنبال مصرف برخی داروها یا هورمون‌ها، خال‌ها می‌توانند بزرگ‌تر و تیره‌تر شوند یا خال‌های جدیدی ظاهر شوند.

● چه خالی را برداریم؟

بیشتر خال‌ها خوش‌خیم و غیر سرطانی هستند و فقط آنهایی نیاز به اقدام‌های درمانی دارند که به نحوی غیرعادی باشند یا بیمار از لحاظ زیبایی بخواهد آنها را بردارد. هر لکه یا خالی که ناگهانی دچار تغییراتی در اندازه، شکل یا رنگ یا خونریزی، خارش یا درد یا زخمی شود، به بررسی بیشتری نیاز دارد. همچنین باید مراقب خال‌هایی که بعد از ۲۰ سالگی ظاهر می‌شوند، بود. فقط متخصص پوست است که می‌تواند متوجه شود که آیا یک خال خطرناک است یا نه و به همین دلیل فقط متخصص پوست مجرب است که می‌تواند مجوز درمان غیر جراحی خال‌ها را داشته باشد. اگر متخصص پوست، شک کند که یک خال ممکن است غیرمعمول باشد، برای اطمینان تمام یا قسمتی از آن را برمی‌دارد و برای آزمایش به آزمایشگاه آسیب‌شناسی می‌فرستد. اگر فقط قسمتی از خال برداشته شده باشد و جواب آسیب‌شناسی، سرطان خال باشد، باید کل ضایعه همراه با قسمتی از پوست سالم اطراف آن برداشته شود البته نمونه‌برداری از یک خال هرگز به سرطانی‌شدن آن منجر نمی‌شود.

● بهترین راه برداشتن خال

بهترین و علمی‌ترین راه برای برداشتن خال‌ها، جراحی و خارج کردن کل خال تا چربی زیر جلدی و سپس دوختن پوست با بخیه است. اگر جراح (متخصص پوست یا جراح پلاستیک) ماهر باشد، این کار به زیبایی صدمه نمی‌زند. روش دیگر، تراشیدن ضایعه با تیغ جراحی است و قسمت تراشیده شده نیز بهتر است برای آزمایش آسیب‌شناسی فرستاده شود. البته این روش احتمال عود دارد که در این صورت باید به متخصص پوست برای درمان تکمیلی مراجعه کرد اما امروزه از لیزرها نیز برای برداشتن خال‌ها استفاده می‌شود.

● خال با چه روش‌های دیگری برداشته می‌شود؟

برای برداشتن خال از روش‌های غیرجراحی مثل سوزاندن با دستگاه کوتر یا رادیوفرکوئنسی یا برخی اسیدها هم استفاده می‌شود اما هیچ‌کدام از این کارها نباید به‌وسیله افراد غیرمتخصص پوست انجام شود زیرا فقط متخصصان پوست می‌توانند از ابتدا تشخیص دهند خال کاملا خوش‌خیم است یا نه چون در صورت شک به هرگونه بدخیمی، استفاده از روش‌های غیرجراحی مثل لیزر اصلا درست نیست.

● لیزر خال صلاح نیست

اگر متخصص پوست تشخیص داد که خال از نظر بالینی کاملا خوش‌خیم است، با احتیاط فراوان می‌تواند از لیزرهای لایه‌بردار برای برداشتن آن هم استفاده کند. نقص بزرگ این روش این است که نمونه‌ای برای فرستادن به آزمایشگاه آسیب‌شناسی باقی نمی‌ماند. در صورتی که به عنوان یک قانون؛ هر بافتی از بدن به خصوص خال که برداشته می‌شود، باید برای آسیب‌شناسی به آزمایشگاه فرستاده شود. استفاده از لیزری که برای پاک کردن خالکوبی‌ها به کار می‌رود در مورد خال‌ها به هیچ‌وجه صلاح نیست زیرا فقط رنگ فعال از بین می‌رود و هنوز سلول‌های خال باقی می‌مانند بنابراین اگر روزی سرطانی شوند، تشخیص آن بسیار مشکل و دیررس خواهد بود. به هر حال توجه کنید که اغلب مجامع علمی دنیا، برداشتن خال با لیزر را تایید نمی‌کنند زیرا تاثیر اشعه لیزر روی سلول‌های رنگدانه‌ساز خال در درازمدت هنوز کاملا مشخص نیست.

● خال مادرزادی حتما باید جراحی شود

برای خال‌های مادرزادی (که اغلب نیز مودار هستند) بهترین راه جراحی و برداشتن کامل آنها است زیرا خطر سرطانی شدن این خال‌ها در صورت باقی ماندن از سایر خال‌ها بیشتر است. هرچه اندازه خال مادرزادی بزرگ‌تر باشد، خطر تبدیل آن به ملانوم نیز بیشتر می‌شود.

دکتر بهروز باریک‌بین

متخصص پوست، قائم‌مقام مرکز تحقیقات کاربرد لیزر در علوم‌پزشکی